“ნენა ჩქინი ვაგონდუნას ჲადო მუთხანეფე მახვენას მინონ!”

 

“ნენა ჩქინი ვაგონდუნას ჲადო მუთხანეფე მახვენას მინონ!”

 

(გოწოთქვალა: ანდღანერი მუსაჶირი ჩქიმი რენ რუჰან ოდაბაში.  რუჰან ოდაბაში რენ თურქიჲეში დიდო დულჲამხვენუ გამანთანერეფეშენ ართეღი. რუჰან ოდაბაშის ართიშენ მეტა მესლეღი ქუღუნ. ეჲა რენ მამგურაფალე, მადულჲე, პოლიტიკოსი, მაჭარალე, შაირი დო ჶილმიშ აქტორი. რუჰან ოდაბაშის ქუღუნ გამიჩქვინერი ქეთაბეფეთი. მუში კალა ბღარღალი, არ ინტერვიუ დოპი. ჩქინ ბიჲოგრაჶი დო ნოჩალიშეფე მუშიშენ ბღარღალით. ალი იჰსან აქსამაზი)

+

ალი იჰსან აქსამაზი: რუჰან ბეგი, იფთი ბიჲოგრაჶი თქვანიშენ მოლამიშინით, მუ იყვენ! სო დო მუნდეს დიბადით? ნამუ ნწოფულაფეს იგურით? აწი მუ დულჲა იქიფთ? ანდღანერი ნდღას სო სქიდუთ? ნამუ ნენაფე გიჩქინან?

რუჰან ოდაბაშ: 1948 ართვინ- ბორჩქას დუნჲაშა მოფთი. დუნჲაშა ნა მოფთი ქჲოჲი ჩქიმიში აწინერი ჯოხო დემირჯილერ, ნენა ჩქინის მჯვე ჯოხო ჩხალა რენ.

ილქმექთები დო ორთამექთები ბორჩქას ვიკითხი შიკულე ართვინ მუელლიმი-მექთები 1965- 1966 წანას ვოჩოდინი. მუელლიმი ჲადო კოჯაელიშა, იზმითიშა მინდამჯღონეს. აქსიღინი ჯოხონი ქჲოჲიში ილქინერი მუელლიმი მა ვორე, ჩქიმი შენითი მუელლიმობას ილქინერი კუჩხე დოდგიმუ იყუ.

თურქულიშენ ჩქვა ხვალა ნენა ჩქიმი, ლაზური მიჩქინ. ეთი მუკო მიჩქინ ვიმსიჶონ. დიდო ზიტა ვამიჩქინ. მინონ ქი დიდო ლაზი მანებრა ვიჩინა, ემუ კალა ბღარღალა, ნენა ჩქიმი კაპეტი იყვას.                            

ალი იჰსან აქსამაზი: მა ქომიჩქინ, თქვან იფთი მამგურაფალე რტით. მესლეღი თქვანითენ მამგურაფალე რეთ, ეშო მიჩქინ.  კაი მამგურაფალე რეთ, ეშო ქოვოგნი. დიდო წოხლენი ემორაფეს, ნამუ ნოღაფეში ნწოფულაფეს ოგურაფტით? მამგურე თქვანის მუეფე დოგურაფტით? დოგურუს მუნდეს გეოჭკით?  აჲა გონოშინეფე თქვანიშენ ჩქინ მოლამიშინით, მუ იყვენ!

რუჰან ოდაბაში: დოგიწვი, მუელლიმობას კოჯაელის, იზმითის ქოგევოჭკი. ეკულე არ ჭიტა რიზე- ჩაჲელის ვორტი. ეკულე ასქერობაში ხიზმეთიშა ვიდი. სივასის ასქერობაში თემელური ეღითიმი პი, ეკულე ასქერული მუელლიმი ჲადო ბითლისიში, ჰიზანიში დიდო მენდრა არ ქჲოჲის ჟურ წანას დოფსქიდი, ექოლენ ართვინიშა გოვიქთი, ნავირდი ქჲოჲის, დემირჯილერის ოთხო წანას ვიჩალიში. მილლი ეღითიმიქ მუ ნამიჯღონეს, ენთეფე ვოგურით ბერეფეს.  ენთეფეს მუსთაჶა ქემალ ათათურქითი დოვოგური. მუსთაჶა ქემალ ათათურქი ხვალა ჩქინი შენი დიდი კოჩი ვარტუ, ნაიზენ მილლეთეფესთი გოკუნცხინუ დოგურუ ემუქ.

არ შეჲი ვაგომოჭკონდუნ; ანადოლუში თელი ბიჲაფა ბერეფეში ყუჯის დოლოვოფშა მინონტუ. ამა  მუსიკალური ენსტრუმანი გელაჩიმუ ვარმიჩქიტუ, ათი ჩქიმი შენი გვერდი დოსქიდეჲი შეჲი ტუ.

 

ალი იჰსან აქსამაზი: კოჯაელური მჯვეში არ მანებრა ჩქიმიშენ ქოვოგნერეტი. თქვან ხვალა მამგურაფალე ვარ, მადულჲეთი იყვერეტით. ჶაბრიკას ოჩალიშუს მუშენი დო მუნდეს გეოჭკით? ამციქათი თქვანი მადულჲობაში სქიდალაშენთი მოლამშინით, მუ იყვენ! ნამუ ჶაბრიკას იჩალიშეფტით?

რუჰან ოდაბაში: მუელლიმობა მევაშქვიში, კოჯაელიშა ქომოფთი, 1974 წანას. პეტროქიმჲაშა ქამაფთი. 20 წანასთი ექ ვორტი. მუელლიმობა მოთ მევაშქვი; იზმითის ხისიმეფე მიყონუტუ, ენთეფექ “აქ ქომოხთი” მიწვეს. ედო 1974 წანაშკულეთი იზმითის ვორე.

ალი იჰსან აქსამაზი: ხოლო კოჯაელური არ- ჟურ მანებრა ჩქიმიშენთი ქოვოგნერეტი, თქვან პოლიტიკაში დოლოხეტი  რტერეტით. წოხლეშენ პოლიტიკათი იქიფტით. ეშოი? ამციქათი პოლიტიკური სქიდალა თქვანიშენ მოლამიშინით, მუ იყვენ! პოლიტიკა ოხვენუს მუნდეს გეოჭკით?

რუჰან ოდაბაში: პეტქიმის ნავორტი წანაფე ტუ. ემვახთის სჰფ ჲადო ნაიჩქინეტუ, ერდალ ინონუ გენელ ბაშკანი ტუ პარტის ქამაფთი. სუმ წანას იზმით- ილჩე ბაშკანი ვორტი. ეკულე ილ სექრეთერი, მილლეთვექილი ადაჲითი დოვიყვი, ვამომაგუ. ემუშკულე ხუთ წანას იზმით ბელედიჲე-მეჯლისიში აზა ჲადო პოლიტიკას ვორტი ხოლო.

ალი იჰსან აქსამაზი: თქვან ხვალა მამგურაფალე, მადულჲე დო პოლიტიკოსი ვარ, მაჭარალეთი რეთ. ჟურნალისტითი რეთ. მაკალეფეთი ჭარუფთ. მაკალეფე თქვანი წოხლეშენ ნამუ გაზეთაფეს გამიჩქვინუ, აწი ნამუ გაზეთეს გამიჩქვინენ? მაკალეფე თქვანი დიდოფეთენ ნამუ თემაფეშენ ჭარუფთ? დიდოფეთენ მუ ჭეშიდი მაკალეფე ჭარუფთ?

რუჰან ოდაბაში: წოჲი რენ, ჟურნალისტითი დოვიყვი. “კოჯაელი”, “ოზგურ კოჯაელი”, “ბიზიმ კოჯაელის მაკალაფე დოპჭარი, სანათიში საჲჶათი დოპი. “სარი ბასინ ქართი” მიღუტუ, აწი ვაპჭარუფ ჲადო ქაგომიჭოფეს.

პოლიტიკა დოპჭარი, სანათი დოპჭარი, ჯა, ბუტკა, ღალი დოპჭარი. ჩქიმი ქჲოჲი, ნარენ ჲერეფე თელიქ იჩინან მინტუ. ანთეფე ვიკიფტიში დიდო კაჲი მაწონეტუ.

ალი იჰსან აქსამაზი: ართნერი ორას თქვან შაირითი რეთ. თურქული შიირეფეთი ქოგიღუნან, ლაზური შიირეფეთი ქოგიღუნან. გამიჩქვინერი შიირიშ ქეთაბეფეთი ქოგიღუნან: “ყოროფა სერის ვა დოლინტრუ”, “უკაჩხე”, თუთაჩხაში შიირეფე”, “ბერე დო დაჩხირი”. აჲა გამიჩქვინერი ქეთაბეფე თქვანიშენ ამბაი ქომიღუნ მა. გონეფთი გამიჩქვინერი მაჟურა ქეთაბეფეთი ქოგიღუნან, ჰოი?! შიირი ოჭარუს მუნდეს გეოჭკით? იფთინერი შიირი თქვანი მუნდეს დო ნამუ დერგის გამიჩქვინუ? შიირეფე თქვანი წოხლეშენ ნამუ დერგი დო გაზეთეფეს გამიჩქვინუ დო აღანი შიირეფე თქვანი აწი ნამუ დერგი დო გაზეთეფეს გამიჩქვინენ?

რუჰან ოდაბაში: შიირი ვარენნა, ვაიყვენ ჩქიმი შენი. ნენა ჩქიმითენ ოჭარუს დიდო ჲანო ქოგევოჭკი, აწი აჲა ოჯღორე მიჩქინ.

შიირი ოჭარუს ლისეს ვორტიში, ქოგევოჭკი. იზმითიშა მოფთიში, აქონი შაირი კოჩეფე ვიჩინი, ნა მიჩქიტუ ენთეფე დოვორდი; მუ კაჲი ენთეფე ვიჩინერე.

ჭიტა ვორტი. ჯუმადი ჩქიმი ნუსრეტ ოდაბაშიქ ჩქიმი შენი შიირი ჭარუფტუ, მანთი 7 მარტ- ბაჲრამის ვიკითხუფტი. ნუსრეტი ჯუმადიშენ შიირი შენი დიდო შეჲეფე დოვიგური.

ილქნერი შიირი ჩქიმი მუნდეს პჭარი, ნამ დერგის გამახთუ აწი ვამშუნს. აწი სოსჲალ- მედჲას პჭარუფ, ვუფარუფ. ჩქიმი შენი დერდი ვარენ აჲა.

ალი იჰსან აქსამაზი: სელიმ გუნეშიში “მთვირიში ხჩე” ჯოხონი ჶილიმის თქვანთი როლი ქოგიღუნან. ავô ქადირიში როლი გეჯგინობათენ ოსაღუფთ. აჲა იფთინერი როლი ოსაღუში თეჯრუბე თქვანი რენი? წოხლეშენთი გოჩქვანერი ჶილიმეფეს გოჩქვანერი როლეფეთი გაყვესი? აღანი ჶილიმეფეს აღანი როლეფეთი გაყვასუნონანი?

რუჰან ოდაბაში: სელიმ გუნეში ხისიმი ჩქიმი რენ. ეშო ბღარღალტით, “ქარ ბეჲაზი” დომიწუ. მექთების ვორტიში, თიჲათროს ვისთერეეტი, იჲა დოვუწვი. ემვახთის “ქადირ დედე სი ისთერი მიწვეეტუ. მახვენუჲი, ვამახვენუჲი ვამიჩქინ. აღნე ჶილიმი სთერი მუთუ ვამშუნს, ჩქიმი დულჲათი ვარენ.

ალი იჰსან აქსამაზი: ჩქინდა ფუქირონი აღანი ამბაეფე გიღუნანი? აღანი ქეთაბეფე თქვანი გამიჩქვინასუნონი?

რუჰან ოდაბაში: მა შიირი ხოლო პჭარუფ. ნენა ჩქიმითენ, ლაზური არ- ჟურ ქითაბი დომახვენუნა დიდო მახელასინონ. ნენა ჩქიმიქ ჩქიმი შენი ნა ყუ მსქვალობა შენი მუთხანეფე პა მინონ.

ბერეფე მშუნს. ბერეფე შენითი შიირეფე პჭარა მინონ. ჩქინიშკულე ნაირდანინონ ბერეფექ მსქვა ირდან ჲადო გჲაჲის ჯუმუ სთერი ვიყვა მინონ.

ალი იჰსან აქსამაზი: რუჰან ბეგი, ჩქვა კითხალა ვა მიღუნ. თქვანთი გინონანნა, აჲა ინტერვიუ ვოჩოდინათ. მარა ოთქვალუში მაჟურა ნენაფე ვანა მესაჟეფე გიღუნანნა, ენთეფეთი მიწვით, მუ იყვენ! ფიმფილი დიხაშა. მა თქვან დიდო შუქური გოღოდაფთ.

რუჰან ოდაბაში:თქვანთი კაჲითენ დოსქიდით საჲინ აქსამაზ. გონდუნასინონ სთერი არ ნენარენ ნენა ჩქინი. ვაგონდუნას ჲადო მუთხანეფე მახვენას მინონ. თქვანთი მუთხანეფე იქიფთ, ამუ შენი მახელენ მა. უფი თქვანი სქიდას.

+

თი მოკირელი ოხორჯა

 

თი მოკირელი ოხორჯა

რაკანის გილადგიტუ.

პანტა ნა იძიცაფტუ თოლეფემუშის

ომგარუ გოდოლოდგითერეტუ;

ნა იძირენ შქურინა ვარტუ.

 

გოლაშა ნა ულუნ ა გზას

მუკო გოხთიმუ უღუტუ!

მუკო წკაჲი შვეეტუ აჲა ღალიშენ

ნაკო ჩხომი ჭოფეეტუ ვაშუნს აწი.

ამუშ კულე

გურის ფუფული სთეჲი აყვასინონ

ნა ღურას კვინჩი

ნა იზას წიწი.

 

თი მოკირელი ოხორჯაქ

ხესნა ოქაჩუნ პალოს

ჭიტა ჩქვა უზდუ

ჭიტა ჩქვა კაპეტი დოლვაქნუ დო იმსიჶონუ;

მიკილასინონ ა ნდღალეფე, მიკილასინონ დო

ვაგომოჭქონდანინონ ნაჭკირუფთ ჯა

ჩქინ ვაბღურათშა;

აკო ბერე, აკო კოჩი, აკო ოხორჯა…

 

(რუჰან ოდაბაში - 4 მაჲისი 2021)

 

+

aksamaz@gmail.com

 

 

https://sonhaber.ch/ruhan-odabas-yitmek-uzere-olan-dilimizi-yasatabilme-cabasindayim/

 

 http://circassiancenter.com/tr/aksamaz-ruhan-odabas-ile-soylesi/