5- Maksut Kesici Ğarğalaps

“Lazuri nenaten gamantana maqvat̆u k̆onna,  Turkuli nenati mskvaşa magurat̆u k̆onna,  amk̆ata meç̆ireli skidala va maqvasunt̆u.”

(Goʒ̆otkvala: Andğa, xolo ar sumari komiqonun. Am sumari çkimi ren Maksut Kesici. Maksut Kesici ren opşa k̆ult̆uroni k̆oçi. Emus kuğun gurişmeç̆voni do mara gecgineri skidala. Xolo emuk ikips opşa pelaperi k̆ult̆uruli dulyape. Emu ren art̆ist̆i; mtini giʒ̆vat na, maxeşnoxvene ren. Edo Maksut Kesicis kuğun xeşnoxvenepe k̆arta speros. Maksut Kesici ren gemabire; birapapeşi t̆ekst̆epe ç̆arups, gelaçaps do ibirs. Emuk içalişeps p̆last̆ik̆uri xeşnoxveneşi sperosti; p̆last̆ikuri xeşnoxvenepe kuğun. Magomorgve ren, magolve ren. Fest̆ivalepe, ok̆oxtalepe ʒ̆opxups do amk̆ata dulyapapes mxuci meçaps emuk. Edo muşi k̆ult̆uruli k̆ap̆et̆oba va itkven nenaten otkvaluten. Andğaneri ndğas, Maksut Kesici skidun noğa Blumingt̆onis, Amerik̆as.Eşo miçkin. Edo ma p̆i ar int̆erviu Maksut Kesici k̆ala. Aya va ren p̆olit̆ikuri, mara k̆ult̆uruli int̆erviu. Aya ren int̆erviuşi t̆ekst̆i. Ali İhsan Aksamaz; 25 XI 2018)

+

Ali İhsan Aksamazi: Maksut Begi, so yeçkindit, so dibadit? Sonuri ret do mi oğlepeşi ret? Mundes dibadit? Mu dulya ikipt? Muten skidurt? Çileri reti? Berebe giqonunani? Edo aşo gevoç̆k̆at, tkvani iptineri ndağeşen! 

Maksut Kesici: Noğa Rizinişi Dikkaya (Mek̆aleskiriti) coxoni oput̆es dovibadi, (1957) vit̆on çxoro oşi do jure neçi do vit̆o şkvit  ʒ̆anas. Ocağis (4) otxo bere vort̆it. Mek̆aleskiritişi geç̆k̆apuroni nʒ̆opulas doviguri maartani sinifi. Edo emk̆ata Amerik̆anuli oç̆k̆omalepetenti virdit.  Eşo komşuns. Aya rt̆u maartani sinifis. Emindrosti, Ataturkişi renobaşen ambari maqu. Ataturki rt̆u t̆rakt̆ori k̆ala filimis do t̆rak̆t̆ori geçumert̆u. Aya rt̆u iptineri mk̆ule filmi skidala çkimis, na ma seyri dop̆i. Aya gonoşine va gomaç̆k̆ondinen ma.  Gonoşinepe çkimişen arteriti ren mjaşmt̆veri. Amerik̆aşi şvela rt̆u aya mjaşmt̆veri emindros. Didi ç̆uk̆epe kort̆u nʒ̆opulas.  Aya mjaşmt̆veris ʒ̆k̆ari uk̆atupt̆es  nʒ̆opulaşi didilepek. Aya ʒ̆k̆ari digubaşi, “mja” xazireli rt̆u. Edo didilepek aya mja k̆op̆aten domirtapt̆es.  Ma aya gonoşine çkimiti va gomaç̆k̆ondinen

Maartani sinifi şk̆ule, noğa İzmirişa meptit muhaciri. İzmirişa dibargit. Aya rt̆u (1963) vit̆on çxoro oşi do sume neçi do sum ʒ̆anas. Noğa İzmiris, ar geç̆k̆apuroni nʒ̆opulas meviç̆ari. Nananena çkimi Lazuri rt̆u. Emuşeniti mamgurapaleşi notkvamepe va oxomaʒ̆onet̆u.   Ar ndğas, mamgurapalek ar k̆itxala mk̆itxu. Mati, “va mişk̆un”-ya matku arşvacis.  Mamgurapalek aya ognaşi, p̆at̆i aʒ̆onu emus; eşo domaʒ̆onen. Uk̆ule emuk dişumu do mibecğu. Ar ç̆it̆a mektubi ç̆aru do eya momçu. “Aya mektubi baba skanis komeçi”-ya miʒ̆u. Mati oxorişa meptaşi, mektubi, baba çkimis  mepçi.  Baba çkimik aya ik̆itxu vardoni, mibecğu. İpti mamgurapalek mibecğu nʒ̆opulas do uk̆uleti baba çkimik mibecğu oxoris. Mara ma va oxomaʒ̆onu çkimi k̆abaeti; mutuşen ambari va miğun.  Mtini giʒ̆vat; ma Turkuli va miçkit̆u do mamgurapeleşi k̆itxalas Lazuro, nena gevuktireret̆i do mutu var: “Va mişk̆un (Bilmiyorum)”. Ma Turkuli va miçkit̆u do aya rt̆eren çkimi k̆abaeti! Mamgurapale do baba çkimik muşeni mibecğes, ma aya va oxomaʒ̆onu. Magurapale do baba çkimik mu oxoʒ̆ones, mati eyati va  oxomaʒ̆oneret̆u. Muşeni amk̆ata domişumes, va oxomaʒ̆oneret̆u. Emindro şk̆ule oguru va mint̆u nʒ̆opulas. Emuşeni ki, Turkuli va miçkit̆u do va oxovoʒ̆onapt̆i milletişi Turkuli noğarğalepe do mutu var.  Mitik va memişvelu oxoristi. Emk̆ata xali va uğut̆es. “Oki nʒ̆opulas oguruşa toli va giğun, emindrosti oçalişuşi re,”- ya tkumert̆u ocağik. Aşoten gamantanaşi dulya domaçadu. Açkva mamgure va vort̆i ma.   Ç̆iç̆it̆a  bere vort̆i mara,  oçalişus kogevoç̆k̆i. Eşo-aşo k̆arta speros çiraği viçalişi. Çirağoba p̆i. Uk̆ule ma Efis Pilsenişi fabrik̆aşi ok̆idus çirağoba vikipt̆i. Aya rt̆u (1967) vit̆on çxoro oşi do sume neçi do şkvit ʒ̆anas ʒ̆anas. Ma (10) vit ʒ̆anas viçalişi ek.

Ali İhsan Aksamazi: Ma miçkin, tkvan ret azimoni. Azimi kogiğunan skidalas. Aya azimiten muepe qvit? Hele entepeti miʒ̆vit!

Uk̆ule iptineri at̆elye çkimi gomʒ̆k̆i (1977) vit̆on çxoro oşi do sume neçi do vit̆o şkvit ʒ̆anas. (2004) jur vit̆oş do otxo  ʒ̆anaşa, met̆alişi dizaynişi dulyape dop̆i.  Ma mint̆u manganaşi eliyeti maqvas, mara dip̆loma va miğut̆u xes. Ti-mçxupek imtianiten msinces. Aşoten geç̆k̆apuroni nʒ̆opulaşi dip̆loma maqu.

 Ma rk̆inaşi sazi dop̆eret̆i çirağoba çkimis. Emuten oxomaʒ̆oneret̆u  ki, guri do toli komiğut̆u musik̆işa.

Mara va gelamaçamu aya sazi; sersi va meçapt̆u. Aya dulyaten oxovoʒ̆onu ki,   xemaxvencoba komiğut̆u ma abst̆rakt̆uli xeşnoxveneşa. Ora mek̆ilaşi, ʒ̆oxlenişen opşa vinç̆eli heikelişi xeşnoxvene. İpti uk̆eroʒxu heikelişi dizainepe dop̆i do uk̆ule eya heikelepe xepe çkimiten dop̆i. Çkimi noxvene aya heikelepeten, namtini devleturi vana doxmeli musessesepek uk̆oreʒxu oçukare momçes.

Majura k̆ele musik̆aşi sperosti şurdoguriten viçalişept̆i do vigurapt̆i do gecgineri viqvi; eşo visimadep. Jur Lazuri birapa dop̆i ma: “Berepe” do “Karmat̆e”.  Entepeşi t̆ekst̆i do musik̆i ren çkimi noxvene. Edo xolo sum fara int̆ernasyonaluri k̆ult̆uri do neşnoveneşi fest̆ivalepe p̆ʒ̆opxi ma. Ar oput̆es p̆it aya fest̆ivalepe.  Çodina fest̆ivali rt̆u (2015) jur vit̆oş do vit̆o xut  ʒ̆anas  t̆u. Eşo ptkvat na, aşo ptkvat na (2.000) jur vit̆oşi k̆oçi komomixtes  fest̆ivalişa; eşo matkven. Fest̆ivalis; sureti, fot̆oğrafi, xeş noxvenepeşi merçapape p̆ʒ̆opxit; tiyat̆ro  dop̆it, çkvadoçkva k̆onʒert̆epe iʒ̆opxinu. Aya fest̆ivalepeten mu oxvenu mint̆es, giçkinani?! Oput̆eş milleti, aya temapes gonç̆k̆iru rt̆u çkini noğire. Entepes skidalaşi çkvadoçkva nostenepe ognapu rt̆u.

Mtini giʒ̆vat, ma oguru mint̆u. Mara skidalaşi p̆ati xalepek ma aşo gzalepe memiç̆aru do mutu var.

Geç̆k̆apuroni nʒ̆opulaşi dip̆loma komiğut̆u mara, ar ketabi kobžiraşi, xoloti eya vik̆itxupt̆i. Eşo otkvalu minon ki,mtini giʒ̆vat; ma oguruşa meraği komiğut̆u. Aya oxomaʒ̆onu do imtianiten oşke nʒ̆opulaşi do liseşi dip̆lomape maqu, msinces ti-mçxupek do eşo.

Aya dip̆lomape va domibağes. Universit̆et̆işi imtianişa amapti do gecgineri gamapti. Sosyolojişi burmes mamgure viqvi. Xoloti mamgure vore  universit̆et̆is.

Çili çkimi ren magamantane, emuşeniti aʒ̆iti ogurus vore ma. Çili çkimişi dulyaşen, ar p̆rojeşi noçalişeten Amerik̆aşa komoptit jur ʒ̆anas.

Amerik̆asti hemi musik̆i hemiti heikeliş merçapaten viboder.

Ar endoli komiğut̆u. İnglisuri nena va miçkit̆u. Aʒ̆i eyati vigurap tamo-tamo. Aʒ̆ineri İnglisuri k̆ursik  mendamiqonu geç̆k̆apuroni nʒ̆opulaşi gonoşinepeşa. Nananenaten, Lazuri nenaten gamantana va maqu. Edo aya iqu negat̆ifuri fakt̆ori mteli skidala çkimis.   Lazuri nenaten gamantana maqvat̆u k̆onna,  Turkuli nenati mskvaşa magurat̆u k̆onna,  amk̆ata meç̆ireli skidala va maqvasunt̆u. Aʒ̆i Amerik̆ulepe k̆ala bğarğalaşi, p̆at̆i maʒ̆onen, k̆ai va maʒ̆onen. Lai çkimi tvini ren entepeşişen ç̆it̆a, eşo domaʒ̆onen. Aya xvala çkimi gagnapa va ren. Ar k̆oçis majurapeşi nena va uçkin na, hemi uquce, hemiti uneneli ren; mati eşo.

Ali İhsan Aksamaz: Maksut Begi; Ma şukuri giʒ̆umert. Aʒ̆i tkvanti ginonan na, voçadinat aya int̆erviu. Domibağunan. Tkvan  k̆itxalepes mskvaşa nena gemiktirit. Mara tkvan otkvaluşi mutu giğunan na, miʒ̆vit. Allahik bere-bari k̆ala tkvan goxelan!

Maksut Kesici: Mati dido şukuri giʒ̆umert aya int̆erviu şeni.

4- Ayşe P̆işk̆inik Ğarğalaps

·          

“T̆eknolojişi Landetenti Çkva Gecgineri Viqvaten!”

(Goʒ̆otkvala: Andğati ar sumari komiqonun. Andğaneri sumari çkimi ren Ayşe P̆işk̆ini. Ma emu viçinop 2012 ʒ̆anaşen doni. (Ç.H.İ.)  Çerkesuli Xak̆k̆epeşi İnisiyat̆ifik ʒ̆opxu ar ok̆oxtala Derbent̆is noğa K̆ocaelis. Aya ok̆oxtala rt̆u jur dğas, 25-26 K̆unduras, 2012 ʒ̆anas. Mati ak vort̆i.  Edo ma Ayşe Xanumi ekolen viçinop. Eşo komşuns.   Uk̆ule xolo nananoğa Ank̆aras  komomxvadu, 14 Mariaşina 2014 ʒ̆anas. Ayşe Xanumiti, mati (ÇDP̆-şi) “P̆luralist̆uri Demok̆rasişi P̆art̆işi  34 magedginalepeşen juri vort̆it. Uk̆ule Ayşe Xanumi rt̆u ti-moşletineri k̆andidat̆i noğa Duzces, ÇDP̆şen, 7 Mbuloba 2015 ʒ̆anas. Mati ti-moşletineri k̆andidat̆i vort̆i İst̆anbolişi majurani noʒ̆ileşen.  Ayşe Xanumi ren Çerkesi gamantanerepeşi art-arti do minoba muşi, nena muşi oskedinu şeni gurdoşuriten içalişeps çkvadoçkva derneğepeşi doloxe. Ma Ayşe Xanumi k̆ala ar int̆erviu dop̆i. Edo aya ren int̆erviuşi t̆ekst̆i. (Ali İhsan Aksamazi; 24 XI 2018)

+

Ali İhsan Aksamazi: Ayşe Xanum, ma miçkin, tkvan Çerkesyaşi muhacirepeşen ret. Mtini ptkvat; Çerkesyaşen uçvuten get̆k̆oçineri Çerkesi ocağapeşi berepeşen arteri ret. Nak̆otxani diʒxirişen ret dobageri Turkiyeşa? Çerkesyes oput̆e giğunani? Giğunan na, oput̆e tkvanis mu coxons? Tkvan so yeçkindit, so dibadit? Aʒ̆ineri oput̆e tkvanis mu coxons? Mcveşi Çerkesuli gvari giğunani? Giğunan na, mu iqven, miʒ̆vit?

Ayşe P̆işk̆ini: Dido şukuri giʒ̆umert Ali İhsan Begi. Mati tkvan na giçinit şeni dido k̆ai maʒ̆onu.  Ma tkvan ipti hemi dobadonari çkimi, uk̆ule hemiti gzamşine çkimi gşinapt; xolosoni megabre çkimi gşinapt. Aya ren zmonamşinoba; ma minon eşo pşina çkini gzamşinoba çkini. K̆ult̆urepe çkini çkvaneri ren mara, juriti gzalepe bgorupt k̆ult̆urepe çkinişi oskedinu şeni, amk̆ata k̆oçepeşen voret juriti.

Tkvanti tkvit eşo, ma K̆afk̆asyaşen uçvuten get̆k̆oçineri p̆ap̆uşp̆apupe çkimişi mota vore. Ma entepeşi mota vore (3.) masumani diʒxirişen.

Mtini giʒ̆vat, ma va miçkin p̆ap̆uşp̆ap̆upe çkimi solen get̆k̆oçineri renan, ma eya k̆aixeşa va miçkin. Ma p̆ap̆u çkimi va mažiru. Eşo visimadep do goşogorape çkimişenti matkven ki, Uçamzoğaşi Soç̆i  coxoni noʒ̆ileşen get̆k̆oçineri renan. Eşo miçkin do eşo matkven tkvanda aʒ̆i.

P̆ap̆uşp̆ap̆upek dido ç̆vinape kožires emindros.  Mara mcveşepe çkinik emk̆ata ç̆vinapeşen çkar ambari va momçes. Berepe mutepeşati emk̆ata ambarepe oxoʒ̆onaperenan. Emindros p̆ap̆u çkimi t̆eren (7- 8) şkvit-ovro ʒ̆aneri. Edo ocaği muşişen emus duskideren xvala ar Cuma. Edo muşi k̆ala noğa Samsunişi zoğap̆icişa k̆uçxe gedgeret̆es. Emindroneri palanç̆inalaşi skidaldixaşi p̆lanitenti,  cumalepeşen arteri, p̆ap̆u çkimi, moxteren noşa Duzceşa do Cuma muşi doskideren noğa Samsunis. Uk̆uleti va ažireren jur cumas artikarti. Eşo miçkin.

P̆apu çkimi xafizi iqveren. Uk̆uleti xafizluği qveren çkvadoçkva oput̆epes.  Baba çkimişi nana k̆ala içileren. Uk̆uleti  oput̆eşa dibargerenan, so na mati yepçkindi.

Op̆ute çkinis coxons Siyok̆oğli. Aya oput̆e ren muhaciri Çerkesepeşi iptineri noskidalepeşi art-arti Turkiyes. (45) jure neçi do xut oxoroşi maxoroba kuğun andğaneri ndğas.  Ma yepçkindi, ma dovibadi aya oput̆es. İrik Çerkesuli nena ğarğalapt̆u emindros. Aşotenti ma ipti Çerkesuli nena kodoviguri do bğarğali, uk̆uleti Turkuli nena kodoviguri, bğarğali. P̆ap̆u çkimişi diʒxirimşinepes coxonan Hamtox. Çkini gvari iqveren P̆işk̆ini 1934 ʒ̆anaşi gvariş k̆anoniten. Mzaxali do diʒxirimşinepe çkimi, didopeten artneri gvariten işinen andğaneri ndğas. Ho, ma xoloti Hamtoxepeşi k̆ulani vore. Çkineburi adetiten, k̆ulanepe renan p̆anda baba mutepeşişi diʒxirimşinepeşi k̆ulani.

Ali İhsan Aksamazi: İptineri, oşke do majura nʒ̆opulape so igurit? Nʒ̆opulape şk̆ule mu dulyape qvit? Aʒ̆i t̆ek̆audi ret. Eşo miçkin. Aʒ̆i mu dulyapeten ibodert? Berepe giqonunani?

Ayşe P̆işk̆ini: Ma doviguri iptineri nʒ̆opula oput̆es, so na yepçkindi oput̆e Siyok̆oğlis. Nʒ̆opula çkini ren mek̆ireli şkagurişa. Edo ʒ̆oxleni orapes dido çinoberi rt̆eren gamantanaten. Fransuli do Farsuli nenapeten gamantana muşitenti dido çinoberi t̆eren mtel Turkiyes. Siyok̆oğlişi gomorgvaşen, mtel majura oput̆epeşi berepeti igurapt̆es çkini nʒ̆opulas.  Nʒ̆opulas kuğut̆u jur dersxana, ar mamgurapaleşoda do t̆eknik̆uri dulyapeşoda; do arti bodrumi kuğut̆u. Dido mskva kvaşi bina rt̆u, eşoti ren. Andğaneri ndğas, tarixuri binapeşi st̆at̆ut̆is ren do rest̆oraʒia dvaç̆irs do mutu var. Xut mamgure vort̆it ar k̆lasis, sinifis. İrişen xolosoni manebra çkimi rt̆u Ali. Lazi Ali coxont̆u do çkin vixmart̆it ar stoli k̆lasis, eşo xolosoni vort̆it.

İptineri nʒ̆opula şk̆ule, ocaği çkimis va unt̆u mara, ma entepe mevaşkvi oput̆es do noğa İst̆anbolişa mepti, oncironi nʒ̆opulaşa. Ar-jur xeirp̆erveri oxorcaşi omxvacuten Levent̆i coxoni oşke nʒ̆opulas doviguri, çkar para uxarcuten. Allahik entepeşen p̆anda razi iqvas! Allahik K̆azim T̆aymazi Xoca çkimişenti razi iqvas, emuk memişvelu noğa İst̆anbolişa moxtimişa; emuk vesile maqu. Allahik emu tenapeş doloxe şixanas! Allahik şuri uçxonas!

Uk̆ule, uk̆açxeni coxo muşiten Amerik̆anuli Oxžabuneşi Meddapeşi nʒ̆opula, Amiral Brist̆olişi H. K̆olecişa amapti didi k̆ap̆et̆i ʒadaten. Edo medda gamapti ekolen ma. Uk̆ule oçalişus kogevoç̆k̆i artneri oxžabunes. Ma hemşire, medda vort̆i ek (32) eçi do vit ʒ̆anas. Aya dulyaşi k̆arta speros viçalişi ma. Uk̆uleti t̆ek̆audi, p̆enʒioneri gamapti.Mtini giʒ̆vat, dido qoropaten vişalişi ma  aya (32) eçi do vit ʒ̆anas. Meddalobaşen ʒ̆oxleni-lisansi do lisansişi dip̆loma maqu. Dulyaş lisansi do otelciluğişi, sumarmaoxorolobaşi sperosti dovigur ma.  (24) eçi do otxo ʒ̆anaşen doni p̆enʒioneri vore mara, ç̆it̆a-ç̆it̆ati viçalişep xoloti.

Ar k̆ulani komiqonun do iguraps universit̆et̆is.

Ali İhsan Aksamazi: Oput̆e tkvanis namu diʒxirepeşen ocağepe skidunan? Xvala Çerkesepe skidunani oput̆e tkvanis? Çkva diʒxirepeşen miti skiduni oput̆e tkvanis?

Ayşe P̆işk̆ini: ʒ̆oxle xvala Çerkesepe skidurt̆es oput̆e çkinis.  Çkvadoçkva diʒxirimşinepeşen Çerkesepe skidurt̆es. Mara ar nenaşi ar dialekt̆i ğarğalept̆es.  İris arneri dialekt̆i, artneri xoronepe do artneri ar adetepe komiğut̆es. (45) oxoriloni rt̆u oput̆e çkini ginže ʒ̆anapes. (1960) Vit̆on çxoro oşi do sume neçi ʒ̆ana şk̆ule, Turkiyeşi Yulya Uçamzoğaşi t̆erit̆oriaşen moxtimeri Lazepek dibargerenan E 5 Gzaş k̆eleni dixapes.  Golaxtimeri oraten, oput̆esti dobargerenan oput̆eşi şkaguronisti. Ar Lazi ocağik dibargeret̆u oxori çkiniş moleni k̆eleni dixas. Mati aşoten viçini Lazepe, beroba çkimişen. Çerkesepeşi didi uçvaşi orapes, ğureli k̆oçepe çkini zoğas doxveret̆es çkinepurepek, k̆aravepeşen zoğas dolot̆k̆oçerenan ğureli çkineburepe çkineburepek varna duşmanik. Çxomepekti çkineburepeşi xorʒepe ç̆k̆omeren. Amk̆ata gemzuli ambarepeten virdit çkin.   Emuşeniti çkin va vimxort̆it çxomi. Mara am Lazi manžagerepe çkinişi landeten, çkinti geç̆vineri do nostoneri aya çxomepe oç̆k̆omus gevoç̆k̆it. Ma, entepeşi landeten,  geç̆vineri kapças pqoropi Luqu, Kapçioni brinci, kapçioni mç̆ikidi, muxlamaşen ambari va miğut̆u do aya oç̆k̆omale do entepeşi nostoni am Lazi manžarepe çkinişen kodoviguri ma.  Çkvadoçkva k̆ult̆urepe komiğut̆es mara, artikartis p̆qoropit.  Ar Osman cumadi kort̆u. Emuk çili muşis unaxondinoni nenape uʒ̆umert̆u do udodginu niza ikipt̆es. Çkinti innadi p̆it do Xatice Ablas mevuşvelit do ğuraşakis çkini k̆ala qoropaten skidu emuk.  Lazepeşi moxtimuten, oput̆e çkinişi etnik̆uri k̆omp̆oziʒia iktiru. Lazepeşi maxoroba manžinu. Oput̆eşi muxtariti Lazepeşen goşiʒxunu. Lazepe do Çerkeseps eşo xolosoni va renan mara, jur lamtinalati ren ahengoni, harmoniuli artimajuraşa; cumalobaşi doloxe skidunan. Baba çkimi doğuruşi, Lazi Xanumepe oxori çkinişa komoxtes do mgara dodges. “Cunadi çkini domiğures”-ya do mgara dodges. Oxorişi xalk̆işen rt̆es mara, opşa k̆ont̆ak̆i va miğut̆es entepe k̆ala. Amk̆ata qoroponi milleti ren Lazepe.

Ali İhsan Aksamazi: Ma miçkin, tkvan ti-moşletineri k̆andidat̆i rt̆it, ÇDP̆-şen. Aya rt̆u 7 Mbuloba 2015 ʒ̆anaşi goşoʒxunas . Onç̆eloni gonoşinepe giğunani goşoʒxunaşi k̆amp̆ania tkvanişen? Otkvalu ginonan na, ar-jur gonoşine tkvanişen ambarepe komomçit do çkinti vognat! İqveni?

Ayşe P̆işk̆ini: Mebusobaşi namzetoba; dep̆ut̆atoşi k̆andit̆oba rt̆u dido mskva ʒada ti- çkimi şeni. Aya rt̆u surp̆rizi çkimi şeni. Amk̆ata p̆lanepe va miğut̆u ʒ̆oxleşen; aya giʒ̆vat ipti. Çkimi noğaşi, noğa Düzceşi milletik, didopeten, oşişen (70) sume neçi do vit̆iten iktidarişi, palanç̆ilaşi p̆art̆is mxuci meçaps. Mara mati ar dumç̆k̆u steri viçalişi. Renoba çkimişi oʒ̆iramus vort̆i. Aya noçalişepe maqu ç̆ami birgulis. “Ayşepe Meclişa oxtimoni renan” yado afişepe  voxazirapu. Mara aya afişi şk̆ule, gendğani, iktidarişi, palanç̆inalaşi p̆art̆i, Ayşe coxoni ar k̆andidat̆i k̆ala komoxtu do  goşoʒxunaşi k̆amp̆anias kogeoç̆k̆u. Ma “Noğa Duzceşi Ayşe” ya do ognapes çkineburepek. Aʒ̆i Ayşe va rt̆u ar k̆ak̆ali, mara jur k̆ak̆ali

Goşoʒxunaşi k̆amp̆ania çkimişi oras, Ar limcişi, coxope çkinişi oxoktinupeten, jur Ayşe ar ok̆oxtalas vort̆it, hemi ar xoris do ar saatis. Ok̆oviçinit.  Em Ayşeşi landeten, mati ar dido ok̆oxtala maxvenu!

Luksi mankanepe, badigardepeten, arşivacis nananoğa Ank̆araşi Ayşe viqveret̆i! Eşo domaʒ̆onu do mutu var!

Bilbordapes, afişes do ç̆iç̆it̆ati t̆elevizyonepes t̆ani oʒ̆iramu rt̆u mskva çkimi şeni.  P̆olit̆ik̆a maxveneni? Aşo mk̆itxatşi, mu giʒ̆vaten, giçkinan?! “Var, p̆ot̆e”-ma, eşo giʒ̆vaten. Goşoʒxunas gecgineri viqvaşi, P̆olit̆ik̆a oxvenişa var, xalk̆i çkimişi xelak̆aoba şeni oçalişuşa toli maqvasunon. P̆anda aşo visimadi ma do mutu var.  

Ali İhsan Aksamazi: Ayşe Xanum, tkvanti “P̆luralist̆uri Demok̆rasi P̆art̆işi  ç̆k̆onepeşen art-arti ret. ÇDP̆-şi andğaneri noçalişepeşi jin mutu otkvalu ginonani?

Ayşe P̆işk̆ini: ÇDP̆-k magedginepe muşişi menceliten, şurdoguriten içalişeps do renoba muşi oskedinu şeni k̆abğa meçaps.  Xalk̆i çkinik, Çerkesepek xvala seyri ikipan aʒ̆i do mutu var. Xalk̆i, çkini eşo ren;asteri gagnapa kuğun; ipti mutu va ikips mara, uk̆uleti mxuci meçaps amk̆ata ağani noçalişepes. Mara aya p̆roʒesi dido ginže iqu; eşo visimadep ma. Eşo ptkvat na, aşo ptkvat na, xalk̆i çkinis amk̆ata p̆olit̆ikuri p̆art̆i dvaç̆irtu do dvaç̆irs.

Çkin oçalişus mevuqupt; mevuqonaminonan. İnşala, ar ndğa momixtasunonan do gecgineri viqvaminonan aya gzas do xalki çkinik mxuci momçasunonan!

Ali İhsan Aksamazi: Ayşe Xanum, tkvanti k̆aixeşa giçkinan, nananena ren beciti. Nananenaşi, Çerkesuli Nenaşi oskidu ren dido beciti. Çerkesuli nena ren irişen mcveşi nenapeşen arteri kianas. Mara miçkinan ki, Çerkesuli Nena dğaşen dğaşa ğurun Turkiyes. Ma eşo miçkin ki, andğaneri ndğas Radio do T̆V-s, nananenaten, Çerkesuli nenaten  ç̆andina ren irişen beciti. Mara TRT̆-k va ç̆andinaps. Muepe p̆at do TRT̆-k Çerkesuli nenatenti, majura nananenapetenti ç̆andinas?!

Ayşe P̆işk̆ini: Ma imendi komiğun aya duylaşa aya speros. Ma nananena çkimi gomoç̆k̆ondu; eşo miçkirt̆u. Dido ʒ̆anapes va mağarğaleret̆u mara, xolo kogomaşinu. Edo kogevoç̆k̆i oğarğalus. Nananena çkini umanceli doskidu ginže ʒ̆anas. Mara aʒ̆ineri akoni universit̆et̆epe, nʒ̆opulape, nananenaşi k̆ursepeşi landeten, k̆ai dulyape vikipt nananenaşi speros. Eşo visimadep ma. T̆eknolojişi landetenti, gecgineri gamaptaten aya speros, İnşala. Ma imendi komiğun.

 Ho,TRT  ren unonç̆ela; eşo ižiren do mutu var.  Lobi oxvenuşi voret aya speros. Mitişen ar mutu ok̆vanduşa gegaperi va ren Çerkesuli lamtinala; çkin aşo voret. TRT̆-şi Çerkesuli ç̆andinaşi dulyas gecgineri viqvaşakis, şurdoguriten viçalişaten.  

Ali İhsan Aksamaz: Ayşe Xanum; ma şukuri giʒ̆umert aya int̆erviu şeni. Tkvan mç̆ipaşa k̆itxalepes nena gemiktirit. Aʒ̆i voçodinat aya int̆erviu! Mara tkvan otkvaluşi mutu giğunan na, eti miʒ̆vit. Allahik bere-bari k̆ala tkvan goxelan iroras.

Ayşe P̆işk̆ini: Ma dido şukuri giʒ̆umert, tkvan oğarğaluşi fursat̆i momçit  do emuşeni. Nʒaşa yextit, Ali ıhsan Begi. Nanena, k̆ult̆uri, minoba na kuğun k̆arta k̆oçi, şurdoguriten oçalişuşi ren, aya çkineburi pasapeşi oskedinu şeni.  

Aya speros şurdoguriten na içalişeps k̆arta k̆oçik gecgineşi gamaxtas aya ok̆ok̆idinus. Edo iris tebriği voğodap. Allahik qoropelepe tkvani k̆ala t̆anişk̆ap̆et̆oba, ginže skidala do menceli megiç̆aran.

3- Yilmaz Erdoğanik Ğarğalaps

“Çkunepe Soxumis dibargezdoren!”

Goʒ̆otkvala: Andğa ar musafiri, sumari komiqonun. Sumari çkimi ren Yilmaz Erdoğani. Beki emu giçkinan, bekiti va giçkinan, ma eya va maçkinen. Ama giçkit̆an ki, ma emu 1993 ʒ̆anaşen doni viçinop. Jurnali Ognişi ilkineri dğalepeşen doni, ma emu viçinop. Yilmaz Erdoğaniti rt̆u çkini k̆ala emindros… Ma eşo miçkin ki, Yilmaz Erdoğani ren k̆ap̆et̆i umçane Lazepeşen arteri. Mot amk̆ata nenape giʒ̆umert, giçkinani? Emu ren dido k̆apet̆i Lazi. Emuşeni ki, emus kuğun dido paği guri; hemi dido noseri ren, hemi k̆itxeri ren, hemiti dido cesuri k̆oçi ren. Xolo giçkit̆an ki, emus kuğun mskva sersi do ibirs muşi Lazuri t̆ekst̆epe. Şairi ren; gemabire ren. Lazepeşi ç̆k̆onepeşen arteri ren. Edo ma muşi k̆ala ar int̆erviu dop̆i. Siyasuri var, k̆ult̆uruli meselepeşen bğarğalit do mutu var. Ma emus k̆itxalape p̆k̆itxi do emukti mskvaşa do cumalobaşi gagnapaten nena gemiktiru. Aya int̆erviuşen ma dido xazi maqu do dido vixeli. Ma mepşven ki, tkvanti ixelaten, muşi notkvamepe ik̆itxatşi. Eşo visimadep. Ali İhsan Aksamazi.)
+

Ali İhsan Aksamazi: Yilmaz Begi; ipti biyografi tkvanişen bğarğalat, iqveni?! Sonuri ret? So dibadit, so yeçkindit? Miepeşen ret? Mi oğlepeşen ret? Namu nʒ̆opulapes, mektebepes ik̆itxit? Mu dulya ikipt̆it? Ma miçkin, tkvan t̆ek̆audi ret. Aʒ̆i mu dulya ikipt? Çileri reti? Berepe giqonunani? Sonuri ret do aʒ̆i so skidurt? Amk̆ata dulyapeşen ambarepe momçit!

Yilmaz Erdoğani: Çkun Menthelişe na moptit ora, gamak̆vater varen…Doğaniş miʒ̆umernan ela he k̆inçi
doğanik̆al mo pşinomt... Harzemşax Mapalobas, Mapaşk̆el naren k̆oçepeş salt̆at̆iş t̆ot̆is Ertugan uʒ̆umert̆ezdoren… He Mapaloba moyktuşk̆ul, çkunepe Soxumis dibargezdoren…Ok̆aşxe K̆azaxişi ti ezdimuş oras, çkim didi p̆ap̆ul Urusiş Çariş Ataman t̆udoren…Tiz ezdimuş na ant̆aluşen, xol Çariş Xazinaşi Bak̆ani/ minist̆ri cuma muş Frenk Ali k̆ala 1700 ʒ̆anaşi gverdas Lazonaşe moxtezdon do Pilarget na uʒ̆umernan; Artvin- Arhavi vana Noğa na uʒ̆umernan andğaner kalama ela dobadonas, haʒ̆iner Menthelis oxorep k̆odes, ko dibargesdoren. Ma he mskvanobas dobibat… Xut da do cumaş, sum biç̆işen en ç̆ut̆a ma bor…

He Ertuganiş tkvala ikturudoren do ağaniş oras Erdoğan divudon…

Xut ʒ̆aner bort̆işk̆ul Adapazarişe moptitdoren… Mektebep hek bik̆itxi…ʒ̆ana 1967 ivuşk̆ul hekişen İzmirişe Salt̆at̆iş nʒ̆opulaşe bidi…

ʒ̆oxlener nenate “geçer” gamapti he Nʒ̆opulas..Haʒ̆ t̆ek̆aud bor… Kogiçkin orvo ʒ̆ana tiyat̆ro do Tiyat̆roş Nʒ̆opula miğut̆u… Si na moxti K̆adikoyis...Coxo “Tiyat̆rognit”  gebodvidort̆un…

Çiler bor…Ar bozo myonun het Hollandur ar k̆oçik̆al ko gamaxtu…Hek skidun… Açkva Motabozo komyonun…
Haʒ̆ tiyat̆ro do filimepeşen senaryo p̆ç̆arum... Açkva Lazur Kitabep do Laz-Kolkhis (K̆olxeti) Maparobaş p̆ot̆ener henerep let̆as gambiyonam.

Ali İhsan Aksamazi: Yilmaz Begi; tkvan askeri, salt̆at̆i ret. T̆ek̆audi ret, ama xoloti k̆apet̆i k̆oçi ret. Ma xolo gk̆itxat ar k̆itxala mcveşi orapeşen, 1974 ʒ̆anaşen. Ma emindros (14) vit̆o otxo ʒ̆aneri vort̆i ama, tkvani grevişen ambari komiğun… Tkvan majura manebrape tkvani k̆ala ar didi p̆rot̆esti qvit , 1974 ʒ̆anas. Aya rt̆u çkineburi askerepeşi ilkineri do k̆ap̆et̆i grevi nananoğa Ank̆aras. Muşeni rt̆u eya didi grevi? Edo zaferiten gamaxtiti eya grevişen? Ar-jur nenaten, nena gemiktirit; iqveni?!

Yilmaz Erdoğani: Ma hemoras mt̆inerişen ağan gobiktidort̆un... Mt̆iner na bort̆i oras, mupe p̆i var matkven… Ela dido gunže ora do sva unon...

Af gamaxtuşk̆ul, Malat̆yaşen İst̆anbolişe ko mimidves... Hekşen Ank̆araşe bidi...Çkimde k̆ata menabrepek isa do şkurna na var uğun k̆oçiş tolite moʒ̆k̆ert̆es..He grevis na mint̆espe var emaç̆opines.

Ali İhsan Aksamazi: Yilmaz Begi; beki namtini, bazi mak̆itxalepe çkinepes açkinen, bekiti namtinepes va açkinen; ama ma k̆aixeşa komiçkin. Tkvan maç̆arale ret do gamiçkvineri ketabepeti kogiğunan; eşo miçkin. Entepeşen arteriti xes komiğut̆u… Muk̆o gamiçkvineri ketabi giğunan? Edo aya ketabepeşi tema mu ren? Miçkin Lazepeşi mcveşi ambarepeti ç̆arupt̆it… Muepe ç̆arupt? Ma xolo miçkinan ki, tkvan onç̆eloni, oint̆eresoni t̆eorepe kogiğunan Lazepeşi tarixişi jin. Mu iqven, ç̆it̆a-ç̆it̆a, ar-jur nenaten aya k̆itxalepes nena gemiktirit. Majurapekti iguran.

Yilmaz Erdoğani: Xut kitab miğun, ç̆arer... Jur naren şiiriş kitabi ren... Ar naren siyasetişi kitabiren... Majura jur narenti N3a do n3aş utku nenapeş kitabeperen... Andğalepes boçodinam do ʒ̆anaşe eçi do jur  (22) Kitap çkva gamabiğar..Hentep ir Lazepeş Tarix do Nuhiş k̆uçxe na dodgu Kalamaşe oxtimuş kitabep ivasen... Ma vit şilya (10.000) svaraşen dido na p̆k̆orobi ʒ̆oxlener Lazepeş dulyap do henerep, elemižin oxoris... Çkun nomuru3xenis na gamabiği mak̆inak̆al ok̆ok̆limer, xol he svas Nuhiş irişen oğine na vu oxvamuş direğepet kobžir...Lay dolox na meşužin gomugvaler Demirep munoren haʒ̆ Bozo çikimik Avrup̆as ožiyasen do oxiʒ̆onasen…Ma m3xade  dulya haya miğun

Ali İhsan Aksamazi: Yilmaz Begi; ma miçkin, mtel Lazepe vatanp̆erveri, p̆at̆iot̆i k̆oçepe renan, tkvanti eşo; p̆at̆riot̆i ret. Turkiyeşi p̆at̆riot̆i voret. Emuşeni ki, çkin aya vatanişi berepe voret. Ginon Osmanli-Rusuli Harbis, ginon İstiklalişi Harbis, çkin p̆anda mxuci mepçit aya vatanis. Ama giçkinan ki, TRT̆-k Kurduli nenaten ç̆andinap 7/24 ar ndğas, 366 dğas ar ʒ̆anas. Aya reva reni Lazuri nenaşa. TRT̆-k Kurduli nenatenti ç̆andinas; Çerkesuli nenatenti ç̆andinas, Lazuri nenatenti ç̆andinas. Eşo va reni?! Tkvan mu isimadep aya temaşi jin. Hele eyati miʒ̆vit do çkinti vognat.

Yilmaz Erdoğani: Ar oras feysbuk̆is gamap̆ç̆aridort̆un…Kurdiş nena oki Laziş nenaş mraleriren, hemoras hemuşen oğine Lazur tkvalapes sva meçamt̆es... İsa varen na ikoman... Kurdiş nena; Misirişen gamoşkveşk̆ul Lazonaşe na var goyktu Mitanni Mapalobaş k̆oçepek, hekun nenak̆al nena mutepeş ont̆aesşk̆ul gamaxtu… İr oras bzop̆on isa varen TRT̆ na vu he muntxa…Lazur Nena; ʒ̆oxlener na geylu At̆alant̆isiş  nenaren...Muç̆o tol mokişmernan, var oxoboʒ̆on. Pa aşkurnenan... Sot Lazepekti ti kezdanoren ya do... Çku heşo mut p̆ot̆e na var bit̆t̆urit, var ti uçkinan.

Ali İhsan Aksamazi: Yilmaz Begi; giçkinan, Lazepe didopeten Turkiyes skidunan. Lazepe Gurcistanisti skidunan ama, dido va renan; ç̆it̆a nufusi kuğunan Gurcistanis. 30 (eçi do vit) ʒ̆ana ʒ̆oxle, çkin entepeşen ambari va miğut̆es, entepes çkinden ambari va uğut̆es. Aya dulyape ekoni-akoni yasaği rt̆u. Aʒ̆i artikartişen ambari komiğunan. Hemi gzalepe genk̆ileri va ren, hemiti int̆ernet̆ik sinori va içinops; k̆ult̆urik do nenak sinori va içinops andğaneri ndğas. Edo ma tkvan gk̆itxaten ki; Gurcistanişi Lazepes Lazuri nena k̆aixeşa uçkinan, ğarğalapan do ç̆arupan do p̆olifonuri ibiran; Lazuri musik̆aluri k̆orope kuğunan; aya komikçin, jur fara ek vort̆i. Mara Akonuri Lazepes Lazuri k̆aixeşa va uçkinan; va ğarğalapan. Edo didos Lazurişi oç̆aruşen ambari va uğun. Aya xali şeni muepe gatkven? Muepe isimadept?

Yilmaz Erdoğani: İrişen oğine Lazepek ar nenate ip̆aramitanon do ç̆aranon…Hemuşen ok̆oxfer na varen Lazur Nenas mebavnaten… Ma na bzop̆on, Dumezili na uʒ̆umernan, “Lazes Contes” gedver kitap na ç̆aru k̆oçis meyucininon boret… Ermenur-Urumu do Turkul ç̆ut̆a vana çkar uk̆atu Lazuri Nena ren uok̆oxu... Haya ar... Jur; Lazepe çkun dido Çxvindis mopsimeri  renan! Mit var moʒ̆onan... Uçvaşk̆ulet var megiyucaman... Arhaviş coxo andğati Arkabişen moxtu... P̆ap̆ulik heşo tkudort̆un ya zop̆onan do Arhaviş coxo ʒ̆oxlener oras Paganiş oxvamus na molaxen Ğormotiş coxoren ma buʒ̆vaşk̆ul, ti goloktaman… Na uçkin k̆oçis niyucinen... Hemuş oğine var goližinen..!! Ko giçkin ma hantep p̆at ma do mopti Ognişe... Domaxenesi.?! Var...Gur momişkvines do ma momt̆ines.

Ali İhsan Aksamazi: Yilmaz Begi; andğaneri ndğas, Lazi gamantanerepe 1993 ʒ̆anaşen daa dido koren. Edo dido mskva dulyapeti ikipan. Beki ambari giğunan. Ama artikartis mxuci va meçapan. Aya k̆ai va ren. Tkvan aya xali şeni muepe izmont?

Yilmaz Erdoğani: Mdğora hantepeş bip̆aramiti dort̆un... Memiyuc, Ancinsan Cuma!! Çkim gemasu  ir ya haya t̆u... Muntxana p̆i, var ivu... Çkun K̆oçepek Kçinerepeşe majuralepeşen elax dudgitunan... Hemoras si megatxozat ya uʒ̆umer, sal do lalister kamadgitunan… Haya notimonişe var moxtaşakis, mut na p̆aten; He mele elažin!!

Ali İhsan Aksamazi: Yilmaz Begi; ma miçkin ki, tkvanti giçkinan, eşo miçkin. Noğa Sakaryaşi muhaciri Lazepek xe-ok̆ok̆limeri ar derneği gedges. Edo aya derneğik Lazuri do Gurculi nenapeşi k̆ursepe gonʒ̆k̆u. Ma eşo visimadep ki, aya k̆ursepe renan dido pelaperi do mskva. Tkvan mu isimadept aya ambarepeşi jin?

Yilmaz Erdoğani: Cuma, he na ves dulya dido xilli
dulya ren... Ela mitik mitiş gecginuşen oç̆aron (k̆alem) var ixmaru na!! Anipse çkim Gani Erdoğanit hentepes unt̆alun..

Ma na minon isa do mutus na ğirt̆asen ar dulya na vanon ren... Mebuşfela ma do xepe gobinʒ̆ik lay xvama ok̆omixves...Ğormotik gzape k̆ay dudvas; he Cuma do Dalepes…Xol unt̆aşkul mebuşfelar... Mitişe hay doʒ̆oner var bor..Gobuxti oxoşkver nenate na gamirurasen irk̆oçis..!!

Ali İhsan Aksamazi: Yilmaz Begi; ma xolo komikçin, tkvan şairi ret; şiirepe kogiğunan. Birapaşi t̆ekst̆epe kogiğunan. Mskva sersiti kogiğunan do mskvaşa Lazuri ibirt? Muk̆o ʒ̆anapeşen beri Lazuri şiirepe çarupt do ibirt? Muk̆o Lazuri şiiri giğunan?!

Yilmaz Erdoğani: İsa svas k̆uçxe koyobažgi... Ho... Şair bor… Turkul... Zuğauçaş tkvala do Lazebur şiir p̆ç̆arum... K̆ata ndğas iriş ožiyamu (ornek) Feysbuk̆iş svaras geboxunam. K̆ay ç̆arum-K̆ay ik̆itxom ya zop̆onan pa şiir na ptkvister ožiyamu ivas ma do p̆ç̆arum..Hakşakis na p̆ç̆aripe xutoşi k̆onar divu miçkin pa ar svas dodviner varen… Feysbuk̆iş svas şinaxeriren…

Hakşen k̆ata Laz do Gurci-Kartvel vana Çerkes do Abaza mintxa naren ʒ̆oxlener (K̆olxetiş) Kolkhisiş monomskide hentepes iris  selam mepçam do k̆vaşen gobaxvel !! Gogixtit Cumalepe… Skidas K̆irğanişakis Lazep!!

Ali İhsan Aksamazi: Yilmaz Begi; ma tkvan şukuri giʒ̆umert. Emuşeni ki, mskvaşa nena gemiktirit k̆itxalepes. Otkvaluşi çkva mutu giğunan na, hele entepeti miʒ̆vit. Lazuri ninoba şeni, Lazuri nenaşi oskedinu şeni p̆rojepe giğunani? Allahik bere-bari k̆ala p̆anda goxelan do 3aşa yextit; pimpili dixaşa.

(22 XI 2018)

2- Must̆afa K̆olat̆ik Ğarğalaps

Noğa Sakaryaşi Kartveli Gurci do Lazepeşi Derneğişi Dudmaxvance Must̆afa K̆olat̆ik Ğarğalaps

“Minoba Domiğurunan, Nenape Domiğurunan!”

(Goʒ̆otkvala: Must̆afa K̆olat̆i ren  Sakarya Kartveli-Gurci do Lazepeşi Derneğişi dudmaxvance. Aya derneği ren ağani gedgineri; ar-jur tuteri ren. Eşo miçkin ma. Hemi Lazi gamantanerepeşi didok, hemiti namtini Gurci gamantanerepek derneğişi coxoşa reakʒia meçapan. Edo entepes meraği aqves aya coxoşa. Mati meraği maqu hemi derneğişa hemiti coxo muşişa do emuşeni ar int̆erviu dop̆i. Must̆afa begik int̆erviu komomçu. Aya ren eya int̆erviuşi t̆ekst̆i. Ali İhsan Aksamazi)

+

Ali İhsan Aksamazi: Must̆afa begi; ipti tkvan giçinat! Eşo minon ma… Tkvan mi ret? Sonuri ret? Muk̆o ʒ̆aneri ret? Namu nʒ̆opulapes igurit? Mu dulya ikipt? Mesleği tkvani mu ren? Muten skidurt? Çileri reti? Berepe giqonunani? Namu nenape giçkinan? Mk̆ule nenaten giʒ̆vat; biografi tkvanişen ambari komomçit, mu iqven!

Must̆afa K̆olat̆i: Ma noğa Sakaryas dovibadi do dovirdi. Noğa Sakaryaşi ç̆it̆anoğa Sapancaşen vore. Sakaryaşi Universitet̆işi Xuraşi Gamantana do Sp̆ort̆uli Mağali Nʒ̆opulaşen Xuraşi gamantanaşi mamgurapale gamapti.  Andğaneri ndğas ticareti vikip noğa Sakaryas. Çileri vore. Yağmur (İa), Toprak (Şota) do Tamara coxoni sum bere komiqonunan. (39) eçi do vit̆on çxoro ʒ̆aneri vore.

Ali İhsan Aksamazi: Ma eşo miçkin ki, tkvan (1877-1878)  93 Harbişi muhaciri ret. Emk̆ata ar muhaciri ocağişi bere ret. Batumişen muhaciri moxtimeri ret. Eşo miçkin. Tkvan nak̆otxani diʒxiri, nesili ret? Edo cinciten tkvan Batumişi namu oput̆eşen ret? Ekonuri oput̆e tkvanis mu coxons? Ekonuri oput̆e tkvanişi coxo mu ren? Akonuri oput̆e tkvanis mu coxons? Batumis mzaxalepe, diʒxirimşinepe  giqonunani? Mu soyadi, mu gvari giğunan ekonuri?!

 Must̆afa K̆olat̆i: Ho, Batumişi oput̆e Maradidişen muhaciri moxtimeri ocağişi (4.) maotxani diʒxirişen bere vore. Sapancaşi oput̆es Muradiyes dobargeri renan mcveşepe çkini. Žegne çkini ren  K̆olot̆oğli. Gurci do Lazepeşi didos ambari va uğunan mcveşi gvarepeşen; çkinti eşo; dobağine ambari va miğunan mcveşi gvari çkinişen. Mara Maraditişi maxalle  P̆ap̆navetişen voret, xvala eya komiçkinan do mutu var. Mcveşepek tkumert̆es ki,çkini gvari rt̆u P̆ap̆inaže.

Ali İhsan Aksamazi: Noğa Sakaryas eşo oput̆epe koren ki, hemi Gurcepe, Çvenebure, hemiti Lazepe skidunan. Tkvani oput̆eti eşo reni, va miçkin… Bazi- bazi eşo iqven ki, namtini k̆oçepe babaşen Lazi, nanaşen Gurci, Çveneburi; namtini k̆oçepeti babaşen Gurci, nanaşen Lazi renan. Amk̆ata mzaxalepe, diʒxirimşinepe   giqonunani? Amk̆ata k̆oçepe içinopit?!

 Must̆afa K̆olat̆i: Noğa Sapancaşi Lazuri do Gurculi oput̆epe renan xolosoni artikartişa. Emuşeniti Lazepe k̆ala Gurcepeşi oçilu-okomocu opşa ren. Otkvaluşi vore; nana çkimi ren Ç̆ani; baba çkimişi nanaşi nana ren Ç̆ani. Dido Lazişi nana varna çili ren Gurci. Çkimi jur nandidi ren kimoceri Ç̆anepe k̆ala. Majura k̆elendo jur dadi çkimi kimoceri ren Gurcepe k̆ala. Ma eşo otkvalu minon ki, akonuri jur xalk̆işi xolosonoba do entepeşi şkas aya diʒxirimşinoba mutepeşi ok̆ap̆etanu va ren ar tesadufuri dulya. Aya ren oşʒ̆anurapeşen moxtimeri artonobaşi lande. Derneği çkinişi doloxeni opşa Lazi megabre çkinis kuqonun Gurci nana, varna  opşa Gurci megabre çkinis kuqonun Lazi nana.

Ali İhsan Aksamazi: Must̆afa Begi; Namtini Gurcu gamantanerepekti reakʒia meçapan derneğişi coxoşa. Edo tkumernan: “Çkin Kartveli va voret, Çveneburi voret, Gurci voret!” Namtini Gurcepekti, “Çkin Kartveli va voret, mara Turki voret, Muslimani voret, hemiti Çveneburi voret”-ya tkumernan.  Emuşeniti reakʒia meçapan derneğişi coxoşa. Xolo Lazi gamantanerepeşi didokti reakʒia meçapan derneğişi coxoşa. Edo “Çkin Gurci va voret. Çkin Kartveli va voret. Aya derneğis cumaloba va uğun Lazepeşa. Gurcistanişi devletik aya derneğis numxvacups. Gurcistanişi K̆ilisek aya derneğis numxvacups”-ya tkumernan. Edo eşo ižiren ki, namtini Gurci gamantanerepek do Lazi gamantanerepeşi didok k̆ai toliten va goʒ̆k̆ernan derneğis. Amk̆ata fik̆irepe şeni muepe gatkvenan? Mu isimadept? Hele miʒ̆vit, mu iqven!

Must̆afa K̆olat̆i: Komiçkin; mtel dulyaşi sebebi ren aya t̆ermini, zit̆a: Kartveli. Aya t̆ermini kuğun jur maana. Maartani maana ren mçire maana, Gurcistanişi p̆ersp̆ektifişen; coğrafyaşi dominant̆i milleti şk̆elen; Aç̆arulepe, Gurialurepe, Megrelepe, Svanepe, Kartlurepe, K̆axeturepe, Mesxeturepe do majurape şk̆elen gedgineri artobaşi coxo ren aya. Aya milletik yoçkindu  ar devleti. Aya artobati ren oşʒ̆anurepe ʒ̆oxleşen yeçkinderi siyasuri, k̆ult̆uruli artoba. Eya milletişi  coxo ren aya coxo; t̆ermini: Kartveli.

Tarixuri p̆ersp̆ektifişen visimadat na,  “Lazi” coxoten, na molişinen aya xalk̆i çkiniti Kartveli milletişi doloxe rt̆u, oşkenda oşʒ̆anurepes. Emindroneri xali rt̆u aya. Andğaneri ndğasti, aya t̆ermini aya maanaten ixmarinen Gurcistanis. Edo Kartveli ren Gurcistanişi milletişi milleturi coxo. Dulya aşo ren do aşo miçkit̆an. Mçire maanaten, t̆ermini Kartvelişi maana ren aya.

Aʒ̆iti aya t̆erminişi umçire maanaşa komoptat. Aya zit̆aşi, t̆erminişi, Kartvelişi Turkuli nenaşa tercume ren Gurcu. Edo eşo itkvinaşiti,  Lazepeşi didokti rekʒia meçaps. Aya ren normali; entepeşi reakʒia ren normali. Aya ren t̆erminolojuri p̆roblemi. Zit̆a Kartvelişi maana Turkulişa  Gurcu yado goktiru ren p̆roblemi. Axiristi, ar Lazik ti-muşi muşeni Gurcu şinas ki?! Çkin akonuri Lazepe va pşinapt Gurci; entepes “tkvan Gurci ret,”-ya va vuʒ̆vit, eşo mutu otkvaluti va minonan. Edo ma otkvaluşi vore ki, ma Gurci vore mara, armitxanik, “ Si  Lazi re,”-ya tkvaşi, ma aya manişa k̆abuli vikip; emuşeni ki, aya coxo ti- çkimi ma mitarifups; eşo visimadep ma. Aya terminolojiuri p̆roblemepeşi oçodinu do aya p̆roblemepeşi olagu şeni namtini ak̆t̆ivit̆epeşi doloxe viqvaten; eşo visimadept, moxtaneri orapeşi doloxe. Goşogorape, seminerepe, k̆onferansepeşi oxvenuti guris komiğunan çkin. Andğaneri ndğas, mtel antepe Turkuli nenaten vikipt mara, çkini nena bğarğalatşi, çkvadoçkva t̆erminepeti yeçkindun.

Otkvaluşi vore ki, zit̆a Gurcu va ren Gurculi zit̆a. Zit̆a Laziti va ren Lazuri zit̆a.  Aya coxope galenepek momçes, aya zit̆ape. Dido mcveşi orapes, Andğaneri Turkiyeşi Yulva Uçamzoğaşi semti do Gurcistanişi Geolva semti rt̆u Romaşi İmp̆eriaşi landeşi doloxe. Andğaneri Yulva do Omjore Gurcistanişi semtepe rt̆es İranişi landeşi doloxe. Eşo rt̆u. Romalurepek  Geolva k̆eleni xalk̆is Lazi; İranurepekti Gurcistanişi  Yulva do Omjore k̆eleni xalk̆is Gurci uʒ̆umert̆es. Mara çkini p̆ap̆uşp̆ap̆upes ti- mutepeşi aya coxopeten va uçkit̆es do eşoti va ognapapt̆es. Çkini p̆ap̆uşp̆ap̆upek ti-mutepeşi mutepeşi semtepeten ognapapt̆es. Noʒ̆ireni iqvas; eşo dogaç̆iratşi, Ç̆anetişi xalk̆ik Ç̆ani, Aç̆araşi xalk̆ik Aç̆areli, Guriaşi xalk̆ik Guriuri steri coxopeten ognapapt̆es ti-mutepeşi; eşo şinapt̆es do mutu var. Amuşen met̆i majura noʒ̆irenepeti memaçen tkvanda aya temaşen.

Aʒ̆iti komoptat majura zit̆apeşa; Gurculi Çveneburişa varna Lazuri çkineburişa; aya t̆erminepeşa komoptat. (17.) vit̆o maşkvitani oşʒ̆anuraşen, eya semtis İslamobaşi gont̆aluten t̆ermini Kartveli  iç̆it̆anu; Xvala Krist̆ianepes duskidu aya coxo.  Ti-mutepeşi Krist̆ianepeşen gamak̆at̆u şeni aya t̆ermini, Çveneburi, ixmares Muslimanepek. Emuşeni ki, entepes Muslimanoba eşo oxoʒ̆onapapt̆es vaizepek emindros. Aya xalk̆is  mcveşi religia, dini gundunu mara, nena do minoba mutepeşi çkar va gundunu aya xalk̆is; va goç̆k̆ondes nena do minoba mutepeşi. Etnik̆uro Turki va rt̆es. Hemi Turkepeşen, hemiti Krist̆iani diʒxirimşinepeşen ti-mutepeşi gamak̆atu şeni, ti-mutepeşi Çveneburi varna Çkineburi ognapes.  Emindroneri dinuri do milleturi t̆erminepe ar va rt̆u. Eşo ptkvat, jur t̆erminis, Turki do Muslimanis ar maana kuğut̆u; Kartveli do Ortodoksuli Krist̆ianisti emk̆ata maana kuğut̆u. Aya semtişi xalk̆i oʒ̆irapt̆u aya t̆erminik. Lazepeti aya t̆erminişi doloxe rt̆u. Emuşeniti eya semtis skideri xalk̆i Muslumani rt̆u do Krist̆iani diʒxirimşinepe mutepeşişen dimendranes. Kristiani diʒxirimşinepe şk̆elen gamik̆atinu Muslimanepe.

Andğaneri ndğas, kiana va ren emindroneri gagnapaten. Emuşeniti çkineburi t̆erminepe, goçk̆ondineri t̆eriminepe, paxape do k̆ult̆uri çkini viçinat, voskendinat; aya ren aya dulyaşi ora. Galenepek na momçes coxope va ren endoli çkineburi t̆erminepeşi oxmaruşa.

Aʒ̆iti komoptat galeni başkapeşi mpuleri  xeşa! Çkin domaç̆iranşi, hemi Turkiyeşi Cumxuriyetişen hemiti Gurcistanişi devletişen oşvelapuşi talebepe maqvasunon. Aya ren opşa normali. Jur dobadonati çkini ren. Turkiyes dovibadit do dovirdit; pskidurt. Mara Gurcistani ren çkini p̆ap̆ulep̆eşp̆ap̆ulepeşi dobadona. Çkin xeleberi voret, emuşeni ki, çkin komiğunan jur dobadona. Namtinepes ar dobadona bile va uğunan. Mu p̆at?!

Aʒ̆iti K̆iliseşi temaşa komoptat. Gurcistanişi maxoroba ren didobaten Krist̆iani. Aya iris miçkinan. Ma komikçin, akonuri Lazi do Gurcepeşi artoba do k̆ult̆uruli moxva rdala va noʒ̆ondunan namtinepes. Entepes aya artoba  va unonan. Uk̆ule Ant̆i-Gürcistani p̆ropagandepeşi landeten, namtinepek aya malzepe ikipan.  Çkin varti Gurcistanişi K̆ilise k̆ala, varti Turkiyeşi Diyanet İşleri Başkanluği k̆ala  organiuri  k̆ont̆akt̆i miğunan. Aya ren artoba çkinişi duşmanepeşi umaanoni do uğnose iftirape.  Aya ren çkini gza. Çkar mitişi zoriten va mevaşkvaten aya gza. Edo çkar mitis diniten, religiaten k̆imet̆i va mepçapt. Çkini şeni k̆arta dini ren xvameri.

Ali İhsan Aksamazi: Ma feysbuk̆işi but̆k̆a tkvanişen doviguri ki, tkvan k̆ult̆uruli saxas, speros içalişaginonan. Eşo tkumert tkvan. Mu k̆ult̆uruli akt̆ivit̆epe qvaginonan?! Mu k̆ult̆uruli p̆rogramepe giğunan? Mu p̆rojepe giğunan?  Gurcepe şeni mu ak̆t̆ivit̆epeşi p̆rojepe giğunan?! Xolo Lazepe şeni mu ak̆t̆ivit̆epeşi p̆rojepe giğunan?! Ma k̆onk̆ret̆uli p̆rojepe gk̆itxup tkvan?!

Must̆afa K̆olat̆i: Ho… Lazuri do Gurculi nenapeşi k̆ursepe maqvasunonan. Oxoronuşi do çkineburi musik̆aşi k̆ursepeti maqvasunonan. Lazuri do Gurculi birapapeşi k̆oroşati toli komiğunan; aya aʒ̆işen vognapat do giçkit̆an. Mtini giʒ̆vat; opşa p̆rojepe komiğunan çkin aya speros. Edo oratenti kožirasenan k̆oçepek; eşo minonan çkin.

Ali İhsan Aksamazi: Ma eşo visimadep ki, Turkiye do Gurcistani hemi manžageri, hemiti dosti renan artimajuraşa. Edo akonuri-ekonuri Gurcepeşi do Lazepeşi cumalobak hemi Turkiye do Gurcistanişi dostobas, hemiti ekonuri- akonuri Lazepe do Gurcepeşi k̆ult̆uruli cumalobas  numxvacasunon. Aşo miçkin ma… Edo eşoti mepşven…  İris miçkinan k̆ult̆urik sinori va içinops. Aya p̆olit̆ik̆uri gagnapaten va giʒ̆umert, k̆ult̆uruli gagnapaten giʒ̆umert. Edo k̆arta k̆oçi dobadona muşişi, vatani muşişi vatanp̆erveri ren, p̆at̆riot̆i ren. Eşo miçkin. Çkin Turkiyeşi p̆at̆riot̆i voret. Emuşeni ki, çkin aya dobadonaşi vatandaşi voret; melenepeti Gurcistanişi. Dualuri mokalakoba kuğun k̆oçepeti koren… Mu matkven entepe şeni?! Va miçkin. Mu miçkin! Mara giçkit̆an, p̆olit̆ik̆uri gagnapaten va gk̆itxupt… Tkvan hemi Turkiye do Gurcistanişi dostoba hemiti ekonuri- akonuri Gurcepe do Lazepepeşi cumaloba şeni muepe gatkvenan? Muepe izmont? Aya derneğis, derneği tkvanis p̆ozit̆iuri roli aqvasioni aya dostoba do cumalobaşa omxvacuşa ?! Muepe izmont?

Must̆afa K̆olat̆i: Ho, moro, derneğişi çkinişi noğire ren mzaxali xalk̆epeşi ok̆onç̆u do cumalobaşi ok̆ap̆et̆anu. Ma mk̆itxes: Derneği tkvanişi noğire ren Lazepe do Gurcepeşi şkas xincişi ok̆idu; eşo reni?”-ya. Çkin zati xinci komiğunan şkas. Muşi xinci?! Çkin ʒ̆oxleşen xinci p̆k̆idit mara, duşmanişa oğobu şeni. Aşo matkven ma.

Ali İhsan Aksamazi: Must̆afa Begi, giçkinan, andğaneri ndğa eşo ren ki, çkin (21.)  eçi do maartani oşʒ̆anuras pskidurt, mara andğaneri namtini k̆oçepek simadaten xoloti (20.) maeçani oşʒ̆anuras doskides. Ma otkvalu minon ki,  namtini k̆oçepe xoloti  (20) maeçani oşʒ̆anuraşi resmuri, ofiʒialuri ideolojepeten skidunan… Mara aya ren globalizaʒiaşi p̆eriodi.  İnt̆ernet̆ik sinori va içinops. Ticaretişi dunyak sinori va içinops. Finansişi dunyak sinori va içinops. K̆ult̆urik sinori va içinops. Emk̆ata k̆oçepeşi gagnapa şeni muepe tkumert? Emk̆ata ofiʒialuri ideolojepeten andğaneri ndğalepes cumaloba irdeni, momanžinenani? Misoba irdeni? Udodginu  “Lazlar, Gurci renan; Lazuri ren Kortuli nenaşi dialekt̆i” otkvaluten  cumaloba momanžinenani?! (25) eçi do vit ʒ̆anaşen doni, Gurci gamantanerepek aya nenape tkumernan…

Must̆afa K̆olat̆i: Çkin amk̆ata ʒara nizapeten dulya va miğunan derneğis. Milletis Lazuri nena gundunun; milletis gurculi nena gundunun. Çkini noğire ren aya nenapeşi oskidu. İpti aya oxvenuşi voret. Mu maxvenenan aya;  aya gzas oqopimuşi voret. Moro, tkvani steri Lazi gamantanerepeşenti mutupe gak̆vandaminonan.

Ali İhsan Aksamazi: Andğaşa Lazi gamantanerepe do Gurci gamantanerepe artimajuraşa mendra doskides. Mara aya dulyas Gurci gamantanerepe k̆abaetoni rt̆es. Emuşeni ki, “Lazepe Gurci renan. Lazuri, Gurcuşi nenaşi dialekt̆i ren”-ya tkumert̆es. Aʒ̆iti eşo tkumers namtinepek. Eşoti ç̆arupt̆es udodginu. Xolo otkvaluşi vore ki, emk̆ata elit̆uri Gurci gamantanerepek  akonuri Gurcepeşi, Çveneburepeşi k̆ult̆uruli ok̆ap̆e t̆anuti va inç̆eles… Mara aya ren maeçani oşʒ̆anuraşi p̆olit̆ik̆uri gagnapa. Eşo va reni?! Tkvan mu isimadept? Akonuri Lazepe Gurci renani? Emk̆ata gagnapape cumalobaşi nişani reni? Aya xali muç̆o žiropt?!

 Must̆afa K̆olat̆i: Jile Aya temas nena gegiktirit. Eya dogibağunan; eşo visimadep. Turkuli t̆erminolojiten bğarğalat na, p̆roblemepe yeçkindun do mutu var.

Ali İhsan Aksamazi: “Lazepe Gurcepeşen moxtimeri ren.” varna “Gurcepe Lazepeşen moxtimeri ren.” Mis açkinen ki?! Amk̆ata p̆olemik̆epek çkineburi cumalobas mxuci va meçaps. Amk̆ata  p̆olemik̆epek çkineburi cumalobas zarari meçaps. Aya ren k̆oçinobaşi duşmanepeşi gagnapa... Andğaneri ndğas çkin Turkiyes pskidurt do çkini minobape ğurun; çkini nenape ğurun. Aya ren esasuri p̆roblemi. Muç̆o p̆at do xe-ok̆o k̆limeri çkini minobape voskedinat; muç̆o p̆at do çkini nenape voskedinat. Aya ren çkini p̆roblemi… Aya va ren p̆olit̆ik̆uri gagnapa mara k̆ult̆uruli gagnapa. Tkvan mu isimadept aya temaşi jin?!

Mustafa Kolat: Çkin amk̆ata ar iddia va miğunan derneğis. Lazepe Kartveli noktinuşi noğire va miğunan. Namtinepek eşo tkumernan mara, çkin eşo noğire va miğunan. Nana nena muşi, Lazuri nena goç̆k̆onderi Lazis Lazuri Nenaşi k̆ursişi gonʒ̆k̆imuten gokartvelu iqveni? Aya iddiaşi mancepek aya k̆itxalaşa nena gemiktiran do aya domibağun.

Ali İhsan Aksamazi: Ma eşo visimadep ki, Lazi gamantanerepe do Gurci gamantanerepeşi cumaloba do artikartis omxvacu opşa beciti ren. Aya misoba ren. Emuşeni ki, Lazepe do Gurcepe cumalepe renan. Ma cumalobaşi gagnapaten k̆ult̆uruli maanaten k̆itxalape çkimi gk̆itxit do tkvanti cumalobaten nena gemiktirit… Ma şukuri giʒ̆umert. Dido osinapu noşkeri ren; ç̆it̆a osinapu orko ren. Eşo zop̆ont̆es mcveşepek. Entepes quci mepçat!  Edo ak̆onari oğarğalu domibağunan.  Eşo visimadep ma… Tkvan otkvaluşi çkva mutu giğunan na, mu iqven, eti tkvit do aya int̆erviu voçodinat! Ma şukuri giʒ̆umert. Allahik bere-bari k̆ala irote goxelan!

(10 XI 2018)

1- Bak̆ur Gogoxia Garğalaps

“Minobaşi en didi p̆asap̆ort̆iti nena ren!”

(Goʒ̆otkvala: Bak̆ur Gogoxiaşi  “Lazuri Gvarepe/ Soyadepe” coxoni ketabi gamiçkvinu nananoğa Tbilisis, Gurcistanis. Ketabis kuğun dido onç̆eloni coxo: “Lazuri Gvarepe”. Aʒ̆i mati xes komiğun aya ketabi.  Ma int̆eresi maqu. Edo ma Bak̆ur Begi k̆ala int̆erviuşi oxvenu mint̆u. Çkin ar int̆erviu dop̆it. Aya ren çkini int̆erviuşi t̆ekst̆i. Ali İhsan Aksamazi)

                        +                                                                   

Ali İhsan Aksamazi: Bak̆ur Begi, ipti tkvani biografiten gevoç̆k̆at; biografi tkvanişen bğarğalat! Tkvan sonuri ret? Namu devletişi noğari, mokalake ret? Tkvan so dibadit, so yeçkindit? Namu noğas varna  oput̆es dibadit, yeçkindit? Namu nʒ̆opulapes igurit? Mu mesleği, p̆rofeʒia giğunan? Mu dulya ikipt tkvan? Çileri reti? Berepe giqounani?

Bak̆ur Gogoxia: Maartani, mu na minon giʒ̆vat, didi mardoba ren - mardi tkvani int̆eresi do int̆erviuşeni, am Lazuri gazetiş gamaşkvinuşeni, Lazobaşeni na iʒadebut, emuşeni.

Ma zugdiduri vore, Okorturaş mokalake. Zugdidi ar mskva noğa ren Okorturas, Samargaloş muxuris/ bolges. Mati ek dovibadi, ek dovirdi do ekti bxer. 2000 ʒ̆anas Zugdidişi №3 oşkenuri sk̆ola dovoçodini do hem ʒ̆anasti Tbilisiş İvane Cavaxişviliş Oxenʒaluri Universit̆et̆iş İuridiul Fak̆ult̆et̆is ogurapu kogevoç̆k̆i do 2005 ʒ̆anas eti dovoçodini. 2011 ʒ̆anaşendoni Tbilisişi majura, cger andria p̆irvelʒ̆odebulişi Kortuli Universit̆et̆isti dokt̆orant̆ura kogevoç̆k̆i etnologiaşeni. 2007 ʒ̆anaşendoni viçalişam. Aʒ̆i ar svaloni organizaʒias p̆roekt̆iş k̆oordinat̆ori vore. oçilu aç̆it̆a domaianu. Berepeti va miqonun.    

Ali İhsan Aksamazi: Bak̆ur Begi, tkvan Apxazetişen get̆k̆oçineri, muhaciri ret. Eşo miçkin. Mtini bzop̆oni?! Edo Apxazetişen get̆k̆oçineri çkineburepeşi t̆rajedi xvala entepeşi vardo, mtel k̆oçinobaşi t̆rajedi ren. Mu isimadept aya temaşi jin?

Bak̆ur Gogoxia: Ma Apxazetişe va vore. Muç̆oti na giʒ̆vit, Zugdidişe vore, mara çkimi oxorişe Apxazetiş svalepe k̆ai ižiren. Zugdidişen Apxazetişa, irişen xolosoni aras, 3 k̆ilomet̆riti va goşažin. t̆ragedia dido didi rt̆u do koren. İa 1990-on ʒ̆anapes va geç̆k̆aperen. Amk̆ata uça dğalepe çkini ist̆orias opşa ren. Apxazetişen get̆k̆oçeri ekoni, svaloni/ ierli Margalepeşeni daha ma-17 uk̆unisti/ iuzilisti ambari momçaman mcveşi maist̆oriepek. Aia çkini xtimerişi do andğanerobaşi ek̆o derini do gurmeoç̆vinoni t̆ragedia ren ki, jur-sum zit̆aten do ginon oşi int̆erviuten va içoden. Ma bere vort̆i, 9 ʒ̆aneri. k̆remlişi mʒudepeten moğerdineri Abazapek, Rusetiş, melenk̆avk̆asiarepeşi do bazi çkvapeş memxvacuten, Apxazetis k̆abğa moğodes. aşo btkvat do aia do majurati, ʒxinvalis na iqu, k̆abğape ssrk̆-şen gamaxtimimaşi do oxoşkvaşeni Rusetik Okorturas na giodu ceza iqu. Heia k̆abğas okortura xvala kodoskidu Mosk̆ovaş silahis do p̆rop̆agandas medgineri. tabi, kogemocgines k̆abğas, mara skidala emuten va içoden. Çkini gecginobaşi orati komulun. Zugdidis oxori-çkimi ʒent̆raluri sok̆ağis dgin. Apxazetişen get̆k̆oçeri mileti, kimi k̆uçxeten, kimi xocepes do ʒxenepes mebuneri ncaşi arabapeten,  kimi gonç̆ip̆eri makinapeten, xelepes mgariner-mşkironeri berepe dokaçeri, toli-çkimiten mižirapun. ak nena dovoçodinaminon. Monk̆a ren goşinu. Aia rt̆u kortupeşi (en dido margalepeşi) etnik̆uri oʒ̆imidu - „etnoʒidi“.  30 000 k̆oçi doqviles do 250 000 get̆k̆oçes oxori-muşişe. aşo uça do diʒxironi duliape xvala okorturas var do dido kianas iqven - Uk̆rainas, Azerbaicanis, Serbetis, Moldovas do aşo. p̆olit̆ik̆uri, ek̆onomik̆uri, mu na unon rt̆as, maana-sebebepeten, ak̆onai var, ar k̆oçiş oqviluti ʒoda/ giunaxi ren. Vicer, dobadona-çkini xoloti ok̆uimʒxven do ʒ̆k̆unişi do omgaruşi hem dğalepe xelebaten guiktiren. Aşo ren, tek mʒ̆k̆upi ktirams, dğak seri.        

Ali İhsan Aksamazi: Bak̆ur Begi, ma xolo komiçkin ki, tkvan opşa k̆ap̆et̆i Lazuri ğarğalapt! Edo matkven ki, Lazi gamantanerepeşi didoşen dido k̆ai giçkinan Lazuri; oğarğaluti, oç̆aruti. Eşo miçkin. Solen igurit Lazuri nena muç̆o ʒ̆k̆ari eşo?!

Bak̆ur Gogoxia: Aia omʒkvapuşi nenape ren. Arçkva xolo mardi mogoşinamt. Lazuri iani ç̆anuri, Margaluriş, Kortuliş do Svanuriş iani Şonurişk̆ala arto, kogiçkinan, çkini nenapeşen arteği ren do amute çku dido zengini voret. Dunias/ kianas dido mileti va gažirenan, ak̆onari nenaşi mance rt̆as. Ma vizmon ki, Lazuri do Margaluri ar nena ren, dialekt̆epe ren. Mcveşi Kortulis do Berženulis am nenas ar coxo giožit̆u - çkini mcveşepek „Megruli“ ucoxamt̆es, Berženepek „k̆olxuri“. masumani, bilimuri/mçkinaluri t̆erminiti ixmarinen - „Zanuri“. Mteli ham nenapes bilimuri t̆erminiti kogiožin - „Kartveluri“, muç̆oti Germanuli, İnglisuri, Norvegiuli, Daniuri do xolo çkva nenapes „Germanik̆uli“, p̆arsulis, Kurtulis, t̆acik̆uris do çkvapes „İranuli“ do aşo. Çkini nenape dido mcveşi do k̆ap̆et̆i ren, mara galeni oxenʒalepek, imp̆eriapek (entepeşi coxope ak va molabşinam) çkini dobadonas xe gedves do ok̆uirtes, çkini na rt̆u dido zit̆ape gomoç̆k̆ondes do kagomindines. Entepeş ierine iabancuri zit̆ape do bazi nenoburi st̆rukt̆urati kebzdit. Dido çkva ondepeti kort̆u. Otkvaluşi ginže ren do ak va molişinen. Aşo çkini nenapeti tamo-tamo dimendranu - Margaluri Kortulişe dimendranu, Lazuri Margalurişe, art̆aşenuri Xopurişe, Xopuri Çxalurişe do aşo, mara cici ar kodoskidu, muç̆oti ar ocaxi, ar nca. Mati ak, int̆ervius, k̆ai oʒ̆k̆ert, Lazurişi dialekt̆epe oxovunt̆alam.

Ma Megruli/ Margaluri do Kortuli dido k̆ai miçkin. oxoris, ti-çkimi na mşuns, iro/p̆anda Margaluri miğarğalapt̆es nana-babak, nandid-p̆ap̆ulik. eşo mazmonen ki, nana-babaşk̆ala, cumaçkimişk̆ala, megabrep- natesepeşk̆ala megrulişen çkva nenaten varti mağarğalen. Aşo kogevagit. Anaokulisti do okulisti oğretmenepeşk̆ala bazi Margaluri bğarğalapt̆it berepek. aşopeten, Margaluri do Kortuli k̆ai giçkin na, Lazuriti dido k̆olai oxoʒ̆onap, doguraputi ek̆onai va dvaç̆irs. Amuş galeti, ma dido Lazi megabre miqonun, ç̆anetişa/ Lazonaşa govulur, Lazepeşk̆ala dobdgitur, entepeti çkimda mulunan oxorişa. Okorturas gamoşkvineri Lazuri ʒ̆ignepe/ kitabepe mteli komiğun, baziti turketis na gioç̆k̆es ʒ̆ignepeş gamaşkvinu, entepeti komiğun. mk̆uleten, Lazepeşk̆ala, Lazurişk̆ala, matkven ki, k̆artadğaluri k̆ont̆akt̆i miğun. Arti - int̆eresiti koren. Bere vort̆işi, mektebis ist̆oria/tarixi vik̆txamt̆it, oğretmenikti Lazepeşen dido ambarepe miʒ̆umert̆es - „Aini margalepe renan“, „Margaluristeri ğarğalaman“, „Amk̆ata adeti uğunan“ do aşo. Mati meraği domaqu. k̆oçis ʒ̆iminde guriten unon na, mu va axvenen? Tkva k̆ai tkvit, „muç̆o ʒ̆k̆ari“-ia do mati aşo dovoçodinam - minoba-muşi na qorops k̆oçişeni nena-muşi ʒ̆k̆aristeri dvaç̆ironi ren.    

Ali İhsan Aksamazi: Aʒ̆iti komoptat tkvani ketabişa: “Lazuri Gvarepe”. Muşeni amk̆ata ketabi ç̆arit, aya ketabi. Mu gagnapaten ç̆arit? Muk̆o ʒ̆anas ç̆arit? Miepek megişveles? Solen ambarepe do rabisk̆ape gaqves, solen megixtes dok̆umanepe? Lazepek, Lazi gamantanerepek inç̆elnani tkvani ketabi?

Bak̆ur Gogoxia: Ginže otkvaluşi ren. Gvarişi coxo iani soiadi, k̆ai giçkinan, k̆oçişi, miletişi, aşo btkvat do, p̆asap̆ort̆i ren. Gvariten ignapinen do oxiʒ̆oninen, mi mi ren, mi rt̆u, muç̆o rt̆u, mu ikomt̆u, mi solen mulun do xolo dido ondepe. andğa matkvenan ki, çkineburi gvarepe, gvariş/ gvarcoxoşi sist̆ema mtel dunias art-arti irişen mcveşi ren. Amuk k̆ai možiraman, muk̆o didi k̆ult̆ura miğunan. Mesela, eni mcveşi çkineburi gvari ç̆areli k̆ainağis ma-8 uk̆unişen miçkinan. Çkineburepeşen eni mcveşi Lazuri gvariti Kortuli ç̆areli k̆ainağişen miçkinan - gvari „Şanipxe“ aʒ̆ineri iusupeliş ilçeş oput̆e p̆arxalis (Turkuli coxo: Altıparmak) na dgin ma-10 uk̆uniş Kortuli oxvameş k̆idas/duvaris noç̆ars. ma-12-13 uk̆uniş Kortuli noç̆arepeşen gvari „kert̆aşi“ kodomiskides. Lazonak osmalepeş imp̆eriaşa amaxtuşk̆ule, ak mcveşi Lazuri gvarepe tamo-tamo kagondinu. Osmalepes gvarepe va uğut̆es. Muşebura st̆rukt̆uriten iç̆aret̆es, mara na uğut̆es miletepeşi gvarepe osmaluri devterepes dido mažirenan. Eni mcveşi devteri ren 1486 ʒ̆anaşi.  Lazetişi eni didi noʒ̆ile daha osmaletişi do ek̆ule Turketişi doloxe rt̆u. 1934 ʒ̆anasti Soyadı Kanunu-ten Turkuli na va rt̆u gvarepe iasaxi doqves, kogiçkinan. Amuşeniti Turketis mcveşi svaloni gvarepeşi doguraputi dido p̆roblemoni rt̆u do mitikti va ikomt̆u. Aşkurinet̆es. Okorturas çkineburi gvarepeşeni dido ʒ̆ignepe, mak̆alepe iç̆aru. Lazuri gvarepeşenti iptineri bilimuri mak̆alepe Batumi do Tbilisis iç̆aru, mara ʒ̆igni daha va miğut̆es. Okortura ssrk̆-s na nomʒxut̆uşeni Kortu mçkinalepeşeni Turketis, Lazepeşk̆ala bilimuri oçalişu iasaxi rt̆u. Entepek xvala Sarpişi gvarepe iguramt̆es. Turketis Lazuri gvarepeşeni mutu va iç̆aret̆u. Osmaluri devterepeti mitik va digurapt̆u. Aʒ̆işakis aşo miçkit̆es ki, xvala -(i)şi/-işi, -ber, -sk̆ir, -pxe do -(u)va gvarmxvenu uk̆umʒxvinapeten/sonek̆ ixvenet̆u Lazuri gvarepe, vanati çkar mutu va numʒxut̆u. Mara Osmaluri devterepek možiraman ki, Lazepek –V van, -ian do -že çodinapeten ikomt̆es gvarepe-mutepeşi. İani, minon btkva ki, Turketis gamantaneri k̆oçepek - Muhammet Safi, Murat

Ümit Hiçyılmaz, Murat Kaya, Hanefi M. Bostan, Sezgin Demircioğlu, Süleyman Bilgin do çkvapek  hem Osmaluri devterepeşeni dido içalişes, digures, gamaşkves. Amuşeni ma entepes didi mardi vuʒ̆umer. Entepeşi ʒ̆ignepe - İani andğaneri Turkulişa goktireli mcveşi Osmaluri devterepe rt̆u çkimi ʒ̆ignişi eni beciti k̆ainağepe, rabisk̆ape. Dido memişvelu Kortu mçkinacepeşi Guram k̆art̆oziaşi, Nik̆o Marişi, İoseb Qipşižeşi, İrine Asatianişi, İuri Sixaruližeşi ʒ̆ignepek. Xoloti memişvelu İsmail Bucak̆lişişi do İrfan Aleksivaşi „svacoxok“. Dido onç̆eloni ren mcveşi xarit̆apeti do çkva.

Çkimişeni do eni ʒ̆oxle, Lazurişeni dido beciti rt̆u –V van sonek̆iten ʒ̆opxeri gvarepe. Am sonek̆işen mulun Lazur-Megruli gvarepeşi majurani gvarcoxoburi sonek̆i, „-va“ na uʒ̆umernan. Antepek Lazepeşi ist̆oriaşeni dido çkinape momçaman, akşa na va miçkit̆es do na va maduşunet̆esk̆onari. Dept̆erepes xolo dido inpormaʒia komeşažin. ç̆ume-gendğani mteli gamimpinasinon mjoraş teşa.

ʒ̆igni Kortuli nenaten bç̆ari do Turkuli do İnglisuri reziumepeti kuğun. Arti, iulva Lazonaşi xarit̆ati numʒxun. Oç̆aru 2016 ʒ̆anas, Mariaşinaş tutas dovoçodini. Ar ʒ̆ana bç̆arumt̆i, ağan-ağani k̆ainağepeten, çkinapeten vopşamt̆i, mara k̆omp̆iut̆eris mtelixolo gomindinu, k̆omp̆iut̆eri ok̆omaxu. Aia çkimişeni dido didi t̆ravma rt̆u, mara va mevaşkvi. Arçkva xolo dobç̆ari ağneşa, jur tutaşi doloxe. Oxoris bxet̆i do xvala aia dulia vikomt̆i. Megabrepekti Lazonaşen, t̆rap̆uzanişen, Rizeşen, Tbilisişen, Soxumişen, Kutaisişen, mis muç̆o axvenet̆u, eşo memişveles. Mtelis mardi.

Lazi gamantanerepeşeni mu giʒ̆vat? Entepes çkini albonişi ok̆itxu va uçkinan, nenati va uçkinan do va ak̆itxenan. Turkulişa gobktiramint̆u ʒ̆igni, mara emus, kogiçkinan, dido ondi dvaç̆irs.    

Ali İhsan Aksamazi: Bak̆ur Begi, beki tkvan giçkinan, bekiti va giçkinan, ma va maçkinen; Turkiyeşi noğa Sak̆aryas Muhaciri Lazepeti, Gurcepeti  skidunan, 93 ʒ̆anaşi Muhacirepe, Ruseti- Osmaneti Harbişi Muhacirepe. Entepek ar derneği gedges, xe-ok̆ok̆limeri. Opşa onç̆eloni ren ki, aya derneğişi k̆oçepeşen namtinepe, bazepe Lazi; namtinepe Gurci; namtinepeti nanaşen varna babaşen Lazi varna Gurci renan. Aya derneğişi jin muepe gatkvenan?

Bak̆ur Gogoxia: ko, miçkin aia ambai do didoti maxelu. Lazepe do Çveneburepe çkimişeni mteli ar ren do çkimi ren. Turketis na skidunan mteli çineburepeşi - ginon Lazonaşen, ginon t̆ao-k̆larcetişen (Artvini do Erzurumişi ilepeşeni na itkven tarixuri coxo), Şavşetişen, Aç̆araşen, Kobuletişen xtimeri muhacirepeşi  beraber/arto oqopinu didoşen dido beciti ren. Arto çku menceloni viqvert do opşa beciti duliapeti maxvenenan. Amk̆ata derneğepe nak̆o dido iqven, ek̆o k̆ai ren. Mara ar ondi - derneği derneği ren do emuk dulia qvasinon. Oxvenuşi duliati, Lazur-Kortuli nenapeşeni, k̆ult̆urişeni, minobaşeni, ç̆umenerdğaşeni dido ren.   

Ali İhsan Aksamazi: Ma aya int̆erviu şeni şukuri giʒ̆umert; pimpili dixaşa. Mu çkva mesajepe giğunan, giğunani, Turkiyeşi Lazepe do Gurcepe şeni?!

Bak̆ur Gogoxia: ak şukuri do mardi mitişa otkvalu ren-na, ia tkva ret. Xvala ar ondi minon vuʒ̆va Lazepes do Gurcepes - minoba va gondunat. Lazi ret, Gurci ret do aia k̆aixeşa koşinaxit. Minobaşi en didi p̆asap̆ort̆iti nena ren - Çkini mskva do xvameri nenape - Lazuri do Gurculi. Nanape, babape, nandidepe, p̆ap̆ulepe, berepe-tkvanis, motalepe-tkvanis Lazuri, Gurculi dogurit. Oncğore Lazuri „aksaniten“ oğarğalu va ren, Oncğore nena-skanis na var nik̆ardep, na guiç̆k̆endinam, na gondinam, ia ren. Do mk̆itxumt-na, oncğoreşen daha didoti.  (19 XI 2018)