„ნამიღუნ მენჯელი ლაზური მჭარალობა მებჩიკო გური მიღუნ!“

 

 „ნამიღუნ მენჯელი ლაზური მჭარალობა მებჩიკო გური მიღუნ!“

 

 (გოწოთქვალა: ანდღანერი მუსაჶირი ჩქიმი რენ სელმა კოჩივა. სელმა კოჩივა რენ ლაზური ნენაში რონესანსიში ბეჯითი გოწონჯღონერეფეშენ ართერი. 1980-ონი წანაფეშენ დონი, ლაზური ნენაში ოსქედინუ შენი შურდოგურითენ იჩალიშეფს. მა ეჲა 1993 წანაშენ დონი ვიჩინოფ, მარა მაკალეფე მუშიშენ დიდო წოხლეშენთი ამბარი ქომიღუნ. ლაზური მექთებიშითი მაგედგინალე რენ. მუში კალა არ ლაზური ინტერვიუ დოპი. ედო ჩქინ ბღარღალით ბიჲოგრაჶი მუში, ნოჩალიშეფე- ქეთაბეფე მუში დო ლაზური ალბონიშენ. ალი იჰსან აქსამაზი/ 24 II 2021)

 

ალი იჰსან აქსამაზი: იფთი ბიჲოგრაჶი თქვანიშენ მოლაფშინათ დო ეშო გევოჭკათ, იყვენი?! სო ჲეჩქინდით, სო დიბადით? სონური რეთ? მიეფეშენ, მი ოღლეფეში რეთ? ნამუ ნწოფულაფეს იგურით? მუ მესლეღი გიღუნან? ბერეფე, მოთაფე გიყონუნანი? აწი სო სქიდუთ? მუ დულჲა იქიფთ? ნამუ ნენაფე გიჩქინან? დუდი თქვანიშენ მოლამიშინით, მუ იყვენ!

სელმა კოჩივა: 1960 წანას დუთხეს დობიბადი. კოჩივაფხე ბორე. ბერობა შკიმის დიდინანა შკალა დუთხეს ბსკუდი, ორთამექთები დო ლისეშ ორა სტანბოლის ბორტითუ. ლისეშკულე გერმანიაშა ქომოჶტი. ჰაქო სოსჲალ ფედაგოჟი მაღალი მექთების დოვიჭითხი დო მესლეღი შკიმითე 1990 წანას დულჲას ქოდობგუთი, ალმანური გესამთსჯგულე. უკაჩხე, 2000 წანას ემექლი დობიჲი. არ ბოზონთა მიჲონუნ. ეჩიდოვიტოჟურ წანერი რენ. გერმანიას, ნოღა დორთმუნდის ფსკუდურ. ონჭარუში დულჲაფე შკიმი შენი ლაზისტანიშა, თურქეთიშა დო ქორთურაშა ბიდი. არ- ჟურ დოლონი, არ- ჟურ თუთა ქოდობგუთი, გობიქთი, ქომოჶტი.

მენჯელი ნა მიღუტუ წანაფე არ- ჟურ საჲეტი ბერეფე დოგური შენი დულჲას ქოდობგუთი. მა სუმ ნენა მიშკუნ: ლაზური, თურქული, გერმანული. მეგრელური ნენა მციქა ოხობოწონამ. ქორთური დოგურუ ქომობიჭი მარა ვარ მომანძინუ. ქორთურაშა ოლვონი ბორე, ქორთური დო მეგრელური დოგურუ შენი.

 

ალი იჰსან აქსამაზი: თქვან მუნდეს, სო დო ნამუ ზმონათენ გეოჭკით ლაზური შიირეფე ოჭარუს? ემინდროს წიტაში ისქენდერიში ლაზური ალბონიშენ ამბარი გიღუტესი?

სელმა კოჩივა: მა ნა მიშკუნ, ჟენერასჲონი შკიმიში ლისეშა ნა იდუ ბაზი ჯენჯეფე ლაზური ონჭარუშა მერაღი ქუღუტეს. მათი ლაზური მუშენი მიშკუნან მადო დიდეფეს ბუჭითხამტი, მითის მუთუ ვარ უშკუტუ.

1980 წანას გერმანიაშა მოჶტისი, გერმანური დობიგურამტიშა ლაზური ონჭარუ გურის დომაჲუ. ენოგი გერმანური ალჶაბეთე მჭარი. უკაჩხე NRW ეჲალეთის ბოხუმ უნივერსიტეში კაჶკასოლოჟის მჯვეში ლაზური ნჭარელეფე ქობძირი. კაჶკასოლოგ დრ. ჟოსტ გიპერტი ბიჩინი, ჰიმუშა ქორთური ალჶაბეთე ლაზური თეკსტეფე გოლაჲონუ (ოკითხუ) ქოდობიგური.

დრ.  ჟოსტ გიპერტი მეშველუთე, ლათინური ალჶაბეთე ონჭარუ შენი ალჶაბე შკიმი დომჭარი, ჟურ წანა შიკუ ალჶაბე შკიმითე ნა მიშკუტუ მანი- დესტანეფე ონჭარუთე გოლილუ. უკაჩხე ვოლჶგანგ ჶეურშთეინ ხოჯა ბიჩინი.

ალი იჰსან აქსამაზი: არმციკათი ლაზური ალბონიშენ მოლამიშინით, მუ იყვენ?! “ჶეხრი ლაზოღლიში ალბონი” ჲადო იჩქინენ აჲა ალბონი. აჲა ალბონი ხვალა მთანებივა ჶეხრი კახრამანიში ნოჩალიშეში მონოჩანე რტუი, ვარნა კოლექთიური ნოჩალიშეში მონოჩანე რთუი? აჲა ალბონის ჯოხონს “ჶეხრი ლაზოღლიში ალბონი”. არიქ აშო ზოპონს, მაჟურაქ ეშო. ირიქ ეშო- აშო მუთუ თქუმერს. ჩქინ აქონეფეს თამამ მუთუ ვა მიჩქინან. მუეფე გათქვენან აჲა თემაში ჟინ?

სელმა კოჩივა: 1984 წანას ვოლჶგანგ ჶეურშთეინ ხოჯა ბიჩინისი, ადრესი მუში ბერლინიშ ნენაქჩინა ჶაკულტეში ხოჯა დრ. მიჯჰაელ ჟობიქ ქომომჩუ. ვოლჶგანგ ჶეურშთეინ ხოჯა შკალა ლაზებურა ჩალიშმა გრუბის დულჲა ქომობიჭითუ, ლაზური ალბონი ოკოკათერი გამობიღითუ. ჶაჰრი კაჰრამან (ლაზოღლი) ხოჯა არქაბის სკუდურტუ, ლაზური ალბონი ჰიმიში ჲოხო ქომებჩითუ.

ლებაშა ალჶაბე ლაზოღლი ალჶაბე ჲოხოთე გობიშინითუ. უკაჩხე ლება ორა, ვოლჶგანგ ჶეურშთეინ   ხოჯა ლაზური ალბონი შკიმი ხეთე ნჭარერი ორენ დეი ითირაზი დოჲუ. ლაზებურა ჩალიშმა გრუბუ დულჲას მობიჭითი ნა მეფჩითუ კარარი ჰიშო ვარ ორტუ. ლაზური ონჭარუ ენოგი ნა მიწუ ჶაჰრი კაჰრამანი ჲოხოთე ლაზური ალბონი გობიშინათეტუ.

ვოლჶგანგ ჶეურშთეინ   ხოჯა ბიჩინისი მა ჟურ წანა შიკუ ალჶაბე შკიმითე მჭარუმტი, ჰამ როფორტაჟიშა მა პოტე ნენა ვარ ეშკებიღი, მა ონჭარუ ვოლჶგანგ ჶეურშთეინ   ხოჯაშა ვა დობიგური მადო. შკიმი შენი, ლაზური ალბონი კოლექტივური არ დულჲა ორენ.

1984  წანას ქორთურაში ნეკნა ჯენკოლერი ორტუ დო ისქენდერ წიტაშიშ ამბარი 1990  წანას ვოლჶგანგ ჶეურშთეინ   ხოჯაქ ქორთურაშა იდუსი ჰექოლენდო მოღუ. ჰიმ ორაშა შკუ ლაზური ალბონი ხეფეშან ხე გობურთამტითუ. ნენა დო კულტურა ბეჯიტობა ნა უშკუნ აღანი ლაზეფე ონჭარი ქომიჭესდორტუ.

ალი იჰსან აქსამაზი: აწითი ქეთაბეფე თქვანიშენ მოლამიშინით, მუ იყვენ! თქვან გამიჩქვინერი ქეთაბეფე ქოგიღუნან. “ნენა მურუნცხი”, “არ მტკო ოხორჯა”, ახ გიდი უჩამზოღა”, “ლაზონა”, “ბედია ხალა” დო “გური ფარფალი” ჯოხონი გამიჩქვინერი ქეთაბეფე ქოგიღუნან. აჲა გამიჩქვინერი ქეთაბეფე თქვანიშენ ამბარი ქომიღუნ; მათი ხეს ქომიღუნ თქვანი ქეთაბეფე. მუნდეს გამიჩქვინუ ქეთაბეფე თქვანი? გამიჩქვინერი ჩქვა ქეთაბი გიღუნანი? მუ ამბარეფე მომჩაფთ ქეთაბეფე თქვანიშენ? თითო- თითო მოლამიშინით, მუ იყვენ!

სელმა კოჩივა: ლაზური ნენათე ლექსეფე ონჭარუ 1987 წანას მობიჭი. ვოლჶგანგ ჶეურშთეინ   ხოჯა „ფოგრომ დერგისი“ შენი არ მაკალე ნჭარასეტუ „არ- ჟურ ლექსი დომინჭარი" ჲადო. მათი სერბესთ შიირი დომჭარი მენდებუნჯღონი. ჰაშოთე ლაზური მჭარალობა ქომობიჭი.  ნა გამობიღი ნჭარელეფე შკიმი: "ნენამურუნცხი", ლაზური ლექსეფე,  დესთანეფე დო ბირაფაფე ონჭარუ ქოჯებაღი. 1997 წანას ქოგამობიღი. ხვალა ლაზური ნენათე. ჩივი ჲაზილარიშა ოზჯან საფან მემიშველუ. "ლაზონა": 1990 წანას ლაზური ნენა დო კულტურა შენი მაკალეფე, დენემეფე ონჭარუ ქომობიჭი, მუხალიჶი გაზეთა ოზგურ გუნდემი ჰამ ნჭარაფე გამიჲონამტუ. უკაჩხე წანა 2000-ს აქჲუზ ჲაჲინლარი "ლაზონა" ჲოხონი ნჭარელი შკიმი ქოგამიღუ, არ- ჟურ საჲჶა ლაზური, მთელი თურქული ნენათე. " აჰ გიდი ქარადენიზ": არ კალეთი თურქული ნენათე ლექსეფე მჭარუმთი. ლაზური ნენა დო კულტურაში მესელეფე, ჩაინატიში დულჲაფე, ოროფა დო ოხოშკვა მესელეფე შენი მჭარუმტი. ჰამ ლექსეფეთი  ქალდირაჩ ჲაჲინლარიშა 2001 წანას " აჰ გიდი ქარადენიზ " ჲოხონი ნჭარელი ქოგამობიღი. "ბირ ავუჩ ქადინ": უკაჩხე ოხორძალური ჰეჯაჲეფე ქოკომაღუ. ჰანითი "ბირ ავუჩ ქადინ" ჲოხონი ნჭარელის ქოგამობიღი. ხოლო ქალდირაჩ ჲაჲინლარიშა, 2004 წანას. ჰამ ნჭარელი ხუთი ჰეჯაჲე ლაზური, მანჟურაფე თურქული ნენათე. "ბედია ხალა-გურონი არ ლაზი ოხორძა": 2012 წანას "ბედია ხალა-გურონი არ ლაზი ოხორძა", არ ბიჲოგრაჶი ნჭარელი ქალდირაჩ ჲაჲინლარიშა ქოგამახტუ. ჰამ ლაზური დო თურქული, ჟურ ნენათე გამახტუ. „გურიფარფალი / ქელებექ ჲურექ“: 2014 წანას „გურიფარფალი / ქელებექ ჲურექ“, ლექსი, დესტანი დო  ბირაფათე არ ნჭარელი ქოგამობიღი, ლაზი ჲაჲინლარიშა. ლაზური დო თურქული, ჟურ ნენათე. „ეჟდერგალარ ვე ჩოჯუქლარ“ 2020 წანას ნა გამობიღი. ანი-რომანი, ხვალა თურქული ნენათე. თიშა ნა გოლომიხტუ არ მესელიში რომანი რენ. ჰამ ნჭარა LKD ჲაჲინლარისა გამახტუ.

ალი იჰსან აქსამაზი: მა მიჩქინ; თქვან დულჲამხვენუ რეთ დო ხოლოთი ხემბოში ვა დოხედუთ. აღანი ლაზური ქეთაბიშ პროჟეფე გიღუნანი? აღანი ფუქირონი ამბარეფე გიღუნანი ჩქინდა?

სელმა კოჩივა: აღანი ამბარი შკიმი, ჰუჲ ნა გოწობიდვი დულჲას ორტასენ: აჩქვა ლაზური მჭარალობა შენი ონჭარუ გური მემიძუნ. არ რომანი შენი ჩონა პკორობუმ. მი უშკუნ, აჩქვა ხვალა ლაზური ონჭარუთე ორა გოლობიტოჩიკო ბიტურ. ორა გოლილამს წანაფე ქემადვეს, ნა მიღუნ მენჯელი ლაზური მჭარალობა მებჩიკო გური მიღუნ.

ალი იჰსან აქსამაზი:  მა ქომიჩქინ; თქვან “ლაზებურაში” ბეჯითი მაგედგინე დო ემექთარეფეშენ ართერი რეთ. სოლენ ჲეჩქინდუ “ლაზებურაში” ჶიკირი დო მუნდეს გეოჭკით ოჩალიშუს ლაზური კულტურიში სფეროს?

სელმა კოჩივა: ჰაქონი მთელი მუაჯირეფე დერნეღი ქუღუნან. შკუ ლაზეფეთი არ დერნეღი დომაჭიტეს. ოკოხუნაშე შკუნი შენი, ჰაქო ნა მირდენან ბერეფე შკუნი შენი. ნანანენა დო კულტურა შკუნი შენი. ჰაქო გერმანიას ირი ხელკეფე კულტურაში დერნეღი ქუღუნან, შკუ ლაზეფეთი არ დერნეღი ქოჯებდგითუ, ლაზებურა ჲოხოთე, 1997 წანას ეჲალეთი შკუნი ნრW-ს.

 ალი იჰსან აქსამაზი: მა შუქური გიწუმერთ. აწი ჩქვა კითხალა ვა მიღუნ. მარა თქვან ოთქვალუში ჩქვა მუთუ გიღუნანნა, ეთი მოლამიშინით, მუ იყვენ!

სელმა კოჩივა: გამ როპორტაჟი შენი ზადე ბიხელი, ღორმოთი თქვათი გოხელას. გური კაითე. შკუ ლაზეფე ვორსი ნდღალეფე ბიძირათ.

 

aksamaz@gmail.com

 

 http://circassiancenter.com/tr/selma-kociva-son-aktif-yillarimi-laz-edebiyatina-vermek-istiyorum/

https://sonhaber.ch/selma-kociva-son-aktif-yillarimi-laz-edebiyatina-vermek-istiyorum/

https://www.turklaz.com/haber/1548/laz-ve-lazca-uzerine-soylesi.html

https://avrupaforum4.org/selma-kociva-son-aktif-yillarimi-laz-edebiyatina-vermek-istiyorum/