“ოფუტეჩქუნის მეტრაღუდუში ოტრაღუდუფე იქომტეს!”
(გოწოთქვალა: ანდღანერი მუსაჶირი ჩქიმი რენ ბესიმ ოზელი; ლაზური ნენაში ანდღანერი უმჩანეფეშენ. ბესიმ ოზელი კალა არ ინტერვიუ დოპი. სქიდალა მუშიშენ, ლაზური შიირეფე დო ანეკდოტეფე მუშიშენ დო მუში “მეთა/ ჶაჯებოოქ”-იში საჲჶაშენ ბღარღალით ჩქინ. 8 IV 2022/ ალი იჰსან აქსამაზი)
+
ალი იჰსან აქსამაზი: იფთი სქიდალა თქვანიშენ მკულეშა მოლამიშინით, მუ იყვენ! სო დო მუნდეს დიბადით? თქვანი ზენის, თქვანი რა კანის, თქვანი გოლას მუ უწუმელან? ენთეფეს მჯვეში დო აღანი ჯოხოთენ მუ უწუმენან? ნამუ ნწოფულაფეს იგურით? აწი მუ დულჲა იქიფთ? ანდღანერი ნდღას სო სქიდუთ? ჩილერი რეთი? ბერეფე დო მოთალეფე გიყონუნანი?
ბესიმ ოზელი: რიზენიში ვიწეს (ჶინდიქლის) დობიბადი. ოფუტეჩქუნიში ნჯოხო ფაჩვა (ჲენი მაჰალლე) რენ. იფთინერი ნწოფულა ჰექო ბოჩოდინი. უკულე ფაზარიში ოშქენანი ნწოფულაშა, ჰექოლენ, კონჲაში ასქერული ნწოფულაშა ბიგზალი. დულჲაჩქიმის თეკაუდი დობიჲიშქულე მპოლი- კართალის ქოდობიკრეხი. ემლაკი მეკითხალაში დულჲა ბიქომ. კატა წანას ვიწეშა ბულურ დო ჟურ თუთას ჰექო დობდგითურ. ჩილერი ბორე. ოთხო ბერე დო აში მოთა ქომიჲონუნ. ნწოფულაფეს იფთი ჶრანსური უკულე ინგილიზური დობიკითხი. ნა მახენუ კონაი გალენდოთი ქომობუნძინი ალა დიდო კაი რენ ვარ ითქვენ. ჰობი შენი ოსმანლი ბონჯაფეთე ჩქუნი გრუფეფე კალა ნჭარალობაფე ბიქომ.
ალი იჰსან აქსამაზი: აწითი ბერობა თქვანიშენ მოლამიშინით! ბერობა თქვანიში სქიდალა მუჭო რტუ თქვანი ზენის, თქვანის რა კანის, თქვანი გოლას? ოფუტეში სქიდალა მუჩო რტუ თქვანი ბერობა? ნოღაში სქიდალა მუჭო რტუ? მუთენ სქიდუტუთ ემინდროს? კოჩეფექ მუეფე ორგაფტეს? მუ დულჲაფე იქიფტეს? ნამუ დულჲაფეშენ ფარა მოგაფტით ემინდროს? მუ გამაჩამუთენ ფარა მოგაფტით? მუეფე გამაჩაფტით დო მუეფე ჲეჭოფუფტით? დიდოფეთენ მუ ოჭკომალეფე იმხორტით, ოშუმონეფე შუფტით? დიდოფეთენ ნამუ დესტანეფე იბირტით? ნამუ ბირაბაფე იბირტით? ოფუტე თქვანის მჯვეში ოხვამე ქორტუი? ბერობა თქვანიში სქიდალა მუჭო რტუ ვიწეს? მუ ხალი გიღუთეს ემინდროს?
ბესიმ ოზელი: ბერობაჩქიმის, ოფუტეჩქუნიში სქიდალა დიდო კაი ვარტუ. არ სოთი ოხთიმუ შენი გეხუნონეფე დიდო მციქა რტუ. ხოლოთი დიდო ხელინერი ბორტით. ჩაჲიში მზგუდაფე ვა მოჲირდუდორტუნ. ფარა ნა მოჲიღამს არ თხირი რტუ. კაზჲაღი, მჯუმუ, საპონი დო ორამუშის ქაფჩაშენ მეტა, მუთუ ვარ ეჲიჭოფინერტუ. ლაზუტი დო ლილვე ოხაჩქუთე, ფუჯეფე ოსქედინუთე სქიდურტეს. ოფუტეჩქუნის მეტრაღუდუში ოტრაღუდუფე იქომტეს.
ალი იჰსან აქსამაზი: ბერობა თქვანის ნამუ სთერაფაფე ისთერტით? ნამუ ოსთერალეფე გიღუტეს? პაპუ დო ნანდიდი თქვანიში პარამითეფე აწი ქოქშუნანი?
ბესიმ ოზელი: ბერობაჩქიმიში სთერობაფე: ფოხუჭი: ბოwლინგის ნუნგამს. მელე ნა დგინ ქვას, მჩირე ქვათე გეჩამუ. ღეჯოჲინი: გოლჶის ნუნგამს. წუტა დო გომუგვალერი დიშქაში მეხერხე, ბიგაფეთე ლეტაში ეშანთხორეი ტაპონის (ჩუქურის) დოლოტკოჩუ. წუკაპატი: ჩელიქ ჩომაქ. თოპაჭი- ტკობინა-ტოკი მოწაკაპინუ-მირასი.
ალი იჰსან აქსამაზი: ბერობა თქვანიშენ ნამუ პარამითეფე ქოქშუნან აწი? მჯვეშური ჭინკაში, დუნდუში პარამითეფე გიჩქინანი? მუ პარამითეფეს უსიმინტით ნანდიდიშენ?
ბესიმ ოზელი: პარამითეფე: მწკირი დო მკოჲიდა. მსქვერი დო დამუში. მთუთი დო მკჲაფუ. ქარმატეში ჭინკა.
ალი იჰსან აქსამაზი: დანდარაში ადეთი გიღუტესი ოფუტეს? დიდი დაჩხირი ოგზაფტითი? ედო ეჲა დაჩხირის მეჟოცხონტუთი? ეჲა დანდარაშა მეჩქინერი დღალეფე ქორტუი? ამ კათა ადეთეფე გიღუტესი ემინდროს?
ბესიმ ოზელი: წანააღნეს, ჭუმანიში ორაფეს ორდოშე მანძაგერეფეში ოხორეფეშა ბულურტით დო “მწკირი პკვარუმ, ნთხირი პკვარუმ” ოთქვალუთე ნეკნაფე პკანკუმტით. ოხორიში მანჯეფექ, ნთხირი, ნეძი, კაპეტიში უშქური, მჭკვინერი მჭიფე ხურმა სთერი მუთუფე მომჩამტეს.
ალი იჰსან აქსამაზი: მუ ხილაფე გიღუტეს ემინდროს, ბერობა თქვანის? მუ ჭეშიდი ხილაფე გიღუტეს? მცხულიში პეკმეზი იქიფტითი? მაჟურა ხილაფეში პეკმეზი იქიფტითი? კიში შენი მუჭო შინახუფტით პეკმეზი? სო შინახუფტით? ხილაფე ოხომინაფტითი? ხომულა ხილაფე სო შინახუფტით? მუ მერგჲაფე ორგაფტით თქვან? მუ მერგჲაფე ორგაფტით დო სო შინახუფტით კიში შენი? სქინდინაფე გიყონუტესი? მუ სქინდინაფე გიყონუტეს ემინდროს? თხა გიყონუტესი? მჩხური გიყონუტესი? ფუჯი, ქოთუმე, მამული გიყონუტესი? მუჭო რტუ სქიდალა ემინდროს?
ბესიმ ოზელი: ოხორიჩქუნიში გომთუმანის, უშქური, მცხული,მჟოლი, ლუღი, ცხიმუნტი დო ურძენეფე მიღურტეს. ურძენი დო მცხულიში პეტმეზი იქომტეს. პეტმეზეფე ონჩახულეს ეშინახამტეს დო ენნი დიდო თერმონის უკათამტეს. მჭიფე ქურმაფე ნჩხალუმტეს დო ორმეს ომჭკვინამტეს. ლაზუტი, ლუ, ჶელი, შუკა, ხაჯი დო ფახლა ხაჯი დორგამტეს. ოხორის ფუჯი, მჩხური,თხა, ქოთუმე დო მამული ოსქედინამტეს.
ალი იჰსან აქსამაზი: თქვანთი კაიხეშა ქოგიჩქინან, მჯვეში ლაზური ოხორეფე დიდოფეთენ გომინდუნეს. ბეტონიქ ლაზური ოხორეფესთი გეოჯგინუ. მჯვეში ოხორეფე მუჭო რტუ ბერობა თქვანის? მჯვეში ოხორეფეს მუ ბურმეფე უღუტეს? ოხორიში ოკიდუ მუჭო იყვეტუ? ნოდერიშ ადეთი იყვეტუი? მჩვეშეფექ ნამუ მალზემეფეთენ ოხორეფე კიდუფტეს?
ბესიმ ოზელი: მჯვეში ოხორეფეში დიდოფე, დოლოფშერი ქვაში ვანა ფიცარიში ოხორეფე რტუ. ჟინდოლემუშის კიემიდი ვანა ხარტუმა მოთჶეი რტუ. დოხუნონი ოხომონდუნი ნტკაბერი ლეტათე დორჩეჲი რტუ. ჰექო პანდა დაჩხური იჭვერტუ.
ალი იჰსან აქსამაზი: თქვანის ბერობას ოფუტეში სქიდალა დიდო მეჭირელი რტუ. აწინერი სთერი სუპერმარკეტეფე ხვალა ვიწეს ვარ, ისტანბოლისთი ვარტუ. მილლეთიქ ოფუტეში მონოჩანეფეთენ სქიდუტეს. მილლეთის ფარათი ვარტუ. მილლეთიქ ხაჩქუფტუ, ორგაფტუ, წილუფტუ დო იმხორტუ. მა აშო მიჩქინ. მილლეთიქ ნამუ ალეტეფე იხმარტუ ორგუს- ოხაჩქუს? მუ რტუ ეჲა ალეტეფე? მუ ჯოხონტეს? დიდოფეთენ მიეფექ იქიფტეს ეჲა ალეტეფე? ეჲა ალეტეფეშენთი მოლოგაშინენანი!
ბესიმ ოზელი: მზგუდაფეში ალეთეფე: ბერგი, ხოპე, მბელი, ბუცხი, დრეპანი, არგუნი, ბურჭული, ხერხი.
ალი იჰსან აქსამაზი: თქვან დიდო მსქვა ლაზური შიირეფე, ანეკდოტეფე ჭარუფთ, აჲა კაიხეშა ქომიჩქინ. მთელი ლაზური შიირეფე დო ანეკდოტეფე თქვანი თიშენ კუდელიშა წოხლეშენ ვიკითხი, ხოლოთი ვიქითხუფ. ემუშენიქი დიდო კაპეტიშა ჭარუფთ ლაზური შიირეფე დო ანეკდოტეფე თქვანი. დოხმელი არშივი ჩქიმისთი შინახერი რენ თქვანი ლაზური ნოჭარეფე. თქვან მუნდეს გეოჭკით ლაზური ლაზური შიირეფე დო ანეკდოტეფეში ოჭარუს. ლაზური შიირეფე დო ანეკდოტეფეში ოჭარუშა მუ მოტივასჲონიქ მეგინთხეს? ხოლო გკითხათ, ეჲა ლაზური შიირეფე დო ანეკდოტეფე თქვანითენ ქეთაბი ყვაგინონანი?
ბესიმ ოზელი: ლაზური ლექსეფეს, წუტალაშენდონი მებოზმონტი. თეკაუდიშქულე დიდო ორაფე მავუ. გამაჩოდინეი “ლაზონა” ნჯოხოთე არ ლექსი, გვერდი ჩოდინეი “უჩა ნდღალეფე” ნჯოხონი არ რომანი, “ლაზური ნენათე ჶიქრაფე” დო “ლაზეფეში გჲარეფე” ნჯოხონი ხენაფაფე ქომიღუნ. გამიჩოდაშქულე ქითაბი ოხენუ მინონ.
ალი იჰსან აქსამაზი: “მეთა/ ჶაჯებოოქ”-ის არ საჲჶა ქოგიღუნან. აჲა საჲჶა თქვანის ჯოხონს “გურიში მოსაფე”. ლაზური შიირეფე დო ანეკდოტეფე თქვანი “გურიში მოსაფე”-ს გამოჩქუმერთ. მუნდეს გონწკით აჲა საჲჶა, “გურიში მოსაფე”?
ბესიმ ოზელი: გურიში მოსაფე (გონულ აღლარი) ნჯოხონი გრუპი ნა გომწკი ნჩხორო წანა რენ.
ალი იჰსან აქსამაზი: ცარობაში რუსჲაშა ნამეხთუ დო ნაიჩალიშუ მზახალეფე გიყონუტესი? გიყონუნანნა, ენთეფეშენ ამბაეფე გიღუნანი?
ბესიმ ოზელი: რუსიჲაშა ნა იდუ, ნა ბიჩინამ მითი ვა რენ.
ალი იჰსან აქსამაზი: ეშო ფთქვათნა, ფთქვათნა, მასუმანი მილენჲუმიშაქის ლაზური ნენა უმანჯელი რტუ თურქიჲეს. მუშენი აშო რტუ, აჲა ჩქიმდენ კაი გიჩქინან. მარა აჩქვა ლაზური ნენა უმანჯელი ვა რენ თურქიჲეს. ლაზური ნენა აჩქვა მენოცხუნე დერსი რენ თურქული ნწოფულაფეს. აჲა დიდო ბეჯითი რენ. ემუშენ მეტა ლაზური კულტურული დერნეღეფე ქომიღუნან თურქიჲეს. ლაზური ენსტიტუსი ქომიღუნან. თქვანი სთერი ლაზური ნაჭარუფს კოჩეფე ქომიღუნან თურქიჲეს. დიდო კოჩიქ ლაზური ნენაში ოსქედინუ შენი შურდოგურითენ იჩალიშეფთ. ლაზური ნენაში ხალი წოხლენი ორაფეშენ ჩქვა დიდო კაი რენ. ჰემუშენიქი არ ნენას ოჭარუთენ, ოღარღალუთენ, ოჭანდუთენ ასქედინენ. თქვან მუ იზმონთ, მუ იყვასუნონ ლაზური ნენაში ხალი ჭუმენ?
ბესიმ ოზელი: ლაზური ნენა დიდო ორაშენდონი თიმჩხუფექ მეღობეს. ლაზური ნენაში ენნი დიდი მეღაფა ჰაჲა რტუ. მაჟურანი, მჯვეში ორაფეს ლაზური ალბონი ნა ვარტუ შენი ნჭარეი მუთუ ვა ნაშქვეს. მასუმანი მეღაფა, ლაზური ნენა ნა ვარ უკორემს სთერი ნენაფე დო ბერეფეში თურქული დოგურაფუს ნაღასენ სთერი თქვალაფე რენ. ჰაწი ჰანთეფე გოლიტკოჩუ. ჩქუნდეშქულე ნა მოხთანენფექ, მციქა რტუკოთი ნჭარეი არ მუთუფე აძირანენ დო იკითხანენ. ართი ნწოფულაფეს დო ლაზი ენსტიტუფეს დიდო კაი ოჩალიშუფე უღუნან.
ალი იჰსან აქსამაზი: ბერობა თქვანიში ორაფეს ჩაჲიში ზირაათი ვა იხვენეტუ. ჩაჲიში ზირაატიშენ წოხლენი დო უკაჩხენერი წანაფეს სქიდალა მუჭო რტუ? აწი მუჭო რენ? მუეფე გათქვენან?
ბესიმ ოზელ: ჩაჲიში ზირაატი მზუღაუჩაში კოჩეფეს დიდო ნანთჶალუ. ჩაჲი ნა ვარ გამაჩამს მითი ნა ვა რენ სთერი, ფავრიკაფე ნა გედგინ შენი უდულჲელი მითი ვა რენ.
ალი იჰსან აქსამაზი: ქომიჩქინ, თქვან ჭიტა ზაბითიში ნწოფულას იგურით ნოღა კონჲა? მუნდეს გეოჭკით ოგურუს? ნამუ წანას რტუ? ვიწეშენ ნამუ გზა დო ვასითაფეთენ ულურტით კონჲაშა. კონჲაშენ ვიწეშა ნამუ გზა ულურტით? აწი კონჲა რენ მოდერნული ნოღაფე ჩქინიშენ ართერი. მუჭო რტუ სქიდალა კონჲას ემინდროს? მათი ასქერული ნწოფულაშენ თეჯრუბეფე ქომიღუნ, ემუშენი გკითხუფ. მუჭო რტუ დისიპლინი ნწოფულას. მუეფე იქიფტით ჩარშიში იზნეფეს კონჲას? გონოშინეფე გიღუნანი?
ბესიმ ოზელი: კონჲა დო ჰექონი გონოშინაფეში ოთქვალუფე ჰაქონი საჲიჶეს ვა დინტრენ. ჰაჲა შენი ქითაბი ონჭარუ უკორემს.
ალი იჰსან აქსამაზი: კითხალეფეს მსქვაშა ნენა გემიქთირით. აჲა ინტერვიუ შენი შუქური გოღოდაფთ. ჩქვა კითხალა ვა მიღუნ თქვანდა აწი. მარა თქვან ოთქვალუში ჩქვა ნენა გიღუნანნა ვანა მესაჟეფე გიღუნანნა, ენთეფეთი მიწვით! ფიმფილი დიხაშა! ალლაჰიქ პანდა გოხელან!
ბესიმ ოზელი: ნა მოლომიშინი შენი დიდი მარდი გიწუმერ. კაობა დო ხელობათე სქიდი დიდო ოფშა წანაფეშა.
https://sonhaber.ch/besim-ozel-ile-soylesi/
http://www.circassiancenter.com/tr/besim-ozel-ile-soylesi/
