1 კუნდურა 199ცშენ, ბუგუნიქ მაართანი ნდღას ნა მეჩუ დო ლაზიში ჶონდი ოკიდუ ნა უნტუ მითხანეფე მტერი სთერი ნა ოწირაფტუ ამბარიშკულეთი, რეაქციაფე გამოჩქვინუს ქოგჲოჭკუ მუში ბუტკაფეს. პრინწიპეფე ნა ვარ უღუტუ მითხანი ვარნა მითხანეფეშკელენ ლაზი ხალკიში ჯოხოთენ, აქთუელ, ჯუმჰურიჲეთ დო ბუგუნის უსიმადერი ნა ნიჩინუ სურათი დო ინტერვიუფე რეაქცია ძირუ. რეაქცია ოწირუ ნა უნტუ მითხანეფე ქორტუ. ბუგუნიქ რეაქცია ნა ოწირუ მითხანეფეშენ ინტერვიუფე ეზდიმუშა დო გამოჩქვინუშა ქოგჲოჭკუ.
1 კუნდურა 1993 თარიღონი ბუგუნის, ემ პერიოდის ანაფიშენ პარლამენტის დეპუტატი ნა რტეს ადნან ქაჰვეჯი, შადი ფეჰლივანოღლუ, სულეჲმან ჰათინოღლუ, შადან თუზჯუ დო მუსთაჶა ფარლაქ ჯოხონი მითხანეფეში ჶიკირიფე გამიჩქვინუ, ლაზიში ფონდი შენი.
1 კუნდურა 1993 თარიღონი ბუგუნიში მანშეთეფეთი აშო რტუ: “ლაზიში ფონდიშა დიდო რეაქცია ნიჩინუ” დო “ჩქინ უჩამზოღარეფე თიშენ კუჩხეშა თურქი ვორეთ”. გაზეთაქ მი ნა რტეს ჩქინერი ნა ვა რტუ მითხანეფეში პიჯითენთი, ლაზეფე ლაზი ნა ვარ ტეს დო ლაზური ჯოხონი არ ნენათი ნა ვარ ტუ ჭარუფტუ. ბუგუნიში მთინი ნოღირა აჰმეთ ქირიმი დო ჯემილ მემიშოღლუ დო ლაზიში ფონდი ვარ, მარა ლაზეფე დო ლაზური ნენა რტუ.
31 წანაღანი 1993 თარიღონი ბუგუნიშკელენ ჯემილ მემიშოღლუ თქუ ჲადო ნა იგნაფინუ თქვალაფე, 1 კუნდურა 1993 თარიღონი ბუგუნისთი ხოლო იგნაფინეტუ: “ვართი ქორთუ, ვართი სომეხი, ვართი თურქი ვორეთ; ლაზი ვორეთ.” გაზეთაქ კომენტარი სთერი მუთხანეფე ჭარუფტუ. ედო ხოლო ლაზეფე ლაზი ნა ვარ ტეს, დო ლაზური ჯოხონი არ ნენათი ნა ვა რტუ ოგნაფაფტუ. აჲა რტუ დიდი მცუდი. გაზეთაქ ნაყონოფტუ დო ლაზეფე დო ლაზური ნენა მაქსიმალუროთ ჶოლკლორული კომპონენტი ნა რტუ ჭარუფტუ.
1 კუნდურა 1993 თარიღონი ბუგუნის ნა გამიჩქვინუ ამბარიში ნოღირა ჯემილ მემიშოღლუ იძირეტუ მარა, ჟინ ნა გიწვით სთერი, მთინი ნოღირა ლაზი ხალკი დო ლაზური ნენა რტუ. ბუგუნის ამ კაპეტი სილახი იხმარას ჲადო ეშო ვარნა აშო ნა მეჩუ მითხანი, აქთუელის იფთინეროთ უსიმადერი მარა ბექითი კაი გაგნაფათენ ინტერვიუ ნა მეჩეეტუ მითხანი რტუ.
ბუგუნიში 2 კუნდურა 1993 თარიღონი კოროცხალას ნეჯათი ზინჯირქირანიქ ნა ჭარეეტუ სტატიაში გაგნაფა, ემ დღაშაქის ბუგუნის ნა გამიჩქვინუ დო ემ დღაშკულეთი ნა გამიჩქვინასუნტუ ამბარეფეში გაგნაფას ჩქარ ვარ ნუნგაფტუ. ნა ვარ უჩქიტუ ბერეს გზა ოწირუ ნა უნტუ მითხანიში გაგნაფათენ ჭარელი რტუ ნეჯათი ზინჯირქირანიში სტატია. დუდავტორი ნეჯათი ზინჯირქირანიქ 8-14 გიმუა 1992 თარიღონი აქთუელი დო 19 წანაღანი 1993 თარიღონი ჯუმჰურიჲეთიშენ ნა ეზდეეტუ ნამთინი ნენაფეთენ გჲოჭკეენ ოჭარუს.
ნეჯათი ზინჯირქირანიქ, აჰმეთ ქირიმიქ 8-14 გიმუა 1992 თარიღონი აქთუელის ნა მეჩეეტუ ინტერვიუშენ ნამთინი ნენაფე ეზდეენ, ამ ნენაფე ემ ჟურნალის ნა თქუ მითხანიში რენ. ნეჯათი ზინჯირქირანიქ ჯემილ მემიშოღლუ დო მეჯით ჩაქირუსთაქ 19 წანაღანი 1993 თარიღონი ჯუმჰურიჲეთის ნა მეჩეეტეს ინტერვიუშენთი ნამთინი ნენაფეთი ეზდეენ, მარა ამ ნენაფე მიში ნა რტუ ჩქინერი ვარ რენ. 31 წანაღანი 1993 დო 1 კუნდურა 1993 თარიღონი ბუგუნიშკელენ ჯემილ მემიშოღლუქ თქუ ჲადო ნა იგნაფინუ ამ ნენაფეთი ეზდეენ ნეჯათი ზინჯირქირანიქ ბუგუნის ნა ჭარუ სტატია მუშის. მთინი ნენათენ, ჯემილ მემიშოღლუ დო მეჯით ჩაქირუსთაქ 19 წანაღანი 1993 თარიღონი ჯუმჰურიჲეთის ინტერვიუ მეჩეეტეს, მარა ჯემილ მემიშოღლუ თქუ ჲადო ბუგუნიშკელენ იგნაფინუ ნენაფეში მანჯე, ჯუმჰურიჲეთის ნა გამიჩქვინუ ორასთი ჩქინერი ვარ ტუ. ჯუმჰურიჲეთის მიშკელენ ნა ითქუ ჩქინერი ნა ვა რტუ ნენაფე, ჯემილ მემიშოღლუ თქუ ჲადო იგნაფეეტუ ბუგუნიშკელენ. “ვართი ქორთუ, ვართი სომეხი, ვართი თურქი ვორეთ; ლაზი ვორეთ.” ჲადო ჯუმჰურიჲეთის ნა თქუ მითხანი ჯემილ მემიშოღლუ ვა რტუ. მარა ბუგუნიშკელენ ჯემილ მემიშოღლუქ “ვართი ქორთუ, ვართი სომეხი, ვართი თურქი ვორეთ; ლაზი ვორეთ.” თქუ ჲადო იჭარეტუ. აჲა რტუ სერიოზული ჰუკუკური პრობლემა.
ნეჯათი ზინჯირქირანი “ყინი ოკოკიდინუ”ში პერიოდიში ჟურნალისტეფეშენ არ თერი რტუ. მარა არ კელე თურქეთი ნა ყოროფტუ მითხანი, მაჟურა კელეთი დულჲა მუთეფეში ნა ვარ უჩქიტეს მითხანეფეს გზა ნა ოგურაფტუ უმჩანე ჯუმაში გაგნაფათენ ჭარუფტუ სტატია მუში. ნეჯათი ზინჯირქირანიქთი ბუგუნის ჭარუფტუ სტატია მუში, მარა ემუქ ლაზიში ფონდი შენი ნა ჭარუფტუ გაგნაფა, ემ ორაშ წოხლე, ლაზიში ფონდი შენი ბუგუნის გამაჩქვინერი ამბარეფეში გაგნაფას ვარ ნუნგაფტუ. გაზეთაში დუდავტორიში გაგნაფა დო ართნერი გაზეთაშ ამბარიში გაგნაფა ართიქართიშენ ჩქვანერი რტუ. აჲა რტუ ინტერესონი თემა!
ჯემილ მემიშოღლუქ თქუ ჲადო ნა იგნაფეეტუ ნენაფე დო არ პოლიტიკური მინობა მფულერი არ კოჩიშკელენ არ ხალკიში ჯოხოთენ ნა ითქუ ნენაფეს რეაქცია ნიჩინუ. მაჟურა კელე ჩქვანერი ნენა დო კულტურა ნა უღუტუ ხალკიში ჯოხოთენ არ ფონდი ოკიდუ ნა უნტუ, მარა ეჲა მუჭო ყვასუნტუ ნა ვარ უჩქიტუ კოჩის გზა ოწირაფტუ ნეჯათი ზინჯირქირანიქ. მკულე ნენათენ; ლაზიში ფონდი ოკიდუ ნა უნტუ მითხანეფექ ნა თქვასუნტუ ნენაფე ნეჯათი ზინჯირქირანიქ ჭარუფტუ მუში სტატიაში დოლოხე. ენთეფექ ეშო-აშო ყვან ჲადო ჭარუფტუ. “ნენა გიღუნ ნა, ოსქედინით; კულტურა გიღუნ ნა, ომორდინით” ჲა უწუმერტუ ნეჯათი ზინჯირქირანიქ. ედო ლაზეფექ ნა სქიდუნან ტერიტორიას, ტურიზმიში ხეთენ, ეკონომიაში ხეთენ მხუჯი მეჩან ჲადოთი ჭარუფტუ ნეჯათი ზინჯირქირანიქ.
ნეჯათი ზინჯირქირანიქ ლაზური ნენა დო კულტურა კალა პრობლემა ნა უღუტუ მითხანიში პიჯითენ ვარ ჭარუფტუ მუში ჶიკირეფე. ნა ოხოიწონი კონარი, ლაზური ნენა დო კულტურა ოსქედინუში ნოღირათენ ფონდი ოკიდუ ნა უნონტუ მითხანეფეში, პოლიტიკური სთერი ნა იძირეტუ ჶიკირეფეს რეაქცია ოწირაფტუ.
4 კუნდურა 1993 თარიღონი ბუგუნიქ მპოლის ნა სქიდუტუ უჩამზოღარეფეშკელენ ხოლო მპოლის, დიდო გინძე წანაფე წოხლე კიდერი ნა რენ კულტურა დო სოლიდარობაშ კერკელეფეში დუდმახვენჯეფეში რეაქციაფე გამოჩქვუ. ენთეფეში რეაქცია ლაზიში ფონდიშა ვა რტუ. ფონდი ოკიდუ ნა უნტუ დო აქთუელი დო ჯუმჰურიჲეთის კახვახანას მეგაბრე მუში კალა ნა ღარღალაფტუ სთერი, სერიოზული ნა ვა რტუ ნენაფე ნა თქუ დო ვიზია ნა ვა უღუტუ მითხანეფეშა რტუ. მარა ამ კოჩეფეში გაგნაფა დო ბუგუნიში ამბარეფეში ხეთენ, ნოღირა დო მტერი ლაზური ნენა, კულტურა ოწირინუ. გეჯგინერი იყვეს.
მპოლის ტამტრა, რიზინი დო ართვინიში კულტურა დო სოლიდარობაში კერკელეფეში დუდმახვენჯეფეშკელენ ოშქენდური ოყოფინოთ ნა ნიჩინუ პრესური ოგნაფათენ, 8-14 გიმუა 1992 თარიღონი აქთუელის, 19 წანაღანი 1993 თარიღონი ჯუმჰურიჲეთის აჰმეთ ქირიმი დო ჯემილ მემიშოღლუშკელენ ნა ითქუ დო 1 კუნდურა 1993 თარიღონი ბუგუნიშკელენ ჯემილ მემიშოღლუქ თქუ ჲადო იგნაფინუ ნამთინი ნენაფეს რეაქცია ნიჩინუ. ბუგუნიქთი კერკელეფეში დუდმახვენჯეფეში რეაქცია გამოჩქვუ.
მპოლის ტამტრა, რიზინი დო ართვინიში კულტურა დო სოლიდარობაშ კერკელეფეში დუდმახვენჯეფეში რეაქციაფეში სებები ლაზური ნენა ოსქედინუ შენი არ ფონდი ოკიდუ ვა რტუ. ენთეფეში რეაქციაფეში სებები, 8-14 გიმუა 1992 თარიღონი აქთუელის, 19 წანაღანი 1993 თარიღონი ჯუმჰურიჲეთის აჰმეთ ქირიმი დო ჯემილ მემიშოღქუშკელენ ნა ითქუ დო 1 კუნდურა 1993 თარიღონი ბუგუნიშკელენ ჯემილ მემიშოღლუქ თქუ ჲადო ნა იგნაფინუ ნამთინი ნენაფე რტეს.
მპოლის ტამტრა, რიზინი დო ართვინიში კულტურა დო სოლიდარობაშ კერკელეფეში დუდმახვენჯეფექ ოშქენდური ოგნაფა მუთეფეშის ჭარუფტუ ჲადო აშო ოგნაფაფტუ 4 კუნდურა 1993 თარიღონი ბუგუნიქ: ”თიმოშლეთინუში ოკოკიდინუში მორგვალის, დობადონა მოშლეთინუ შენი, შური დო დიცხირი ნა მეჩუ უჩამზოღარეფე სეპარატისტეფეს მხუჯი ნა მეჩაფანფე სთერი მუჭო იგნაფინენ? მუჭო იყვენ დო ჩქინი შენი რუმიშენ გოქთერი ითქვენ?” ამ ოგნაფას მხუჯი ნა მეჩუ, მპოლის კიდერი კერკელეფეში დუდმახვენჯეფეში ჯოხოფეთი აშო ოგნაფაფტუ ბუგუნიქ: “საბაჰათთინ საღიროღლუ, ტამტრაში კულტურა დო სოლიდარობაში კერკელიში დუდმახვენჯე; თემელ ერჲილმაზ, რიზინიში კულტურა დო სოლიდარობაში კერკელიში დუდმახვენჯე; აჰმეთ ვეჰბი მელექ, ართვინიში კულტურა დო სოლიდარობაში კერკელიში დუდმახვენჯე.”
ართნერი თარიღონი ბუგუნიქ “ბუგუნიში ნოტი” მანშეთითენ არ მკულე ოგნაფა მუშითი გამოჩქვუ. ნოღირა მუში ლაზური ნენა დო ლაზეფე რტუ. ლაზეფე ნაცია ნა ვარ ტუ დო ლაზური ნენა ჯოხონი არ ნენათი ნა ვარ ტუ ჭარუფტუ ამ მკულე ნოტის ბუგუნიქ.
7 კუნდურა 1993 თარიღონი ბუგუნიში ამბარი, ამ თემა შენი, ემუქ ნა გამოჩქვუ მთელ ამბარაფეშენ ჩქვანერი რტუ. ლაზური ნენა ნა სქიდუტუ ტერიტორიაშენ მოხთიმერი დო მპოლის დობარგერი მითხანეფეშკელენ კიდერი კერკელეფეში დუდმახვენჯეფექ ოთელ დედემანის ნა ყვეს ოშქენური პრესური ოკოხთალაშენ ამბარი მეჩაფტუ. ბუგუნიში ამბარიში მანშეთი აშო რტუ: “ლაზიში ფონდიში სებებითენ გოვირეზილით.” ამბარიში ჟინ არ სურათითი ნიჩინეენ. თურქეთიში ნაციონალური ბანდარაში წოხლე ნამთინი კოჩეფე დგინან. ბუგუნიქ ენთეფე კერკელეფეშენ მითხანეფე ნა რტუ ჭარუფტუ. სურათითი რამაზან ჲაზგანიშკელენ ჲეშიღერი რენ.
მპოლის არტაშენი, არქაბი, ჩაჲელი, ოთინა, ვიწე დო ხემშინიში კულტურა დო სოლიდარობაში კერკელიშენ მითხანეფექ ოთელ დედემანის ნა ოკოიკათეს დო ლაზიში ფონდი პროტესტი ნა ყვესში ამბარი ოგნაფუ ბუგუნიქ. ბუგუნიქ არტაშენიში კულტურა დო სოლიდარობაში კერკელიში დუდმახვენჯე ჯემილ ჯაჰით აქდენიზიქ, აჰმეთ ქირიმი დო ჯემალ მემიშოღლუში ნენაფეს რეაქცია ნა ოწირაფტუ ნენაფეთი გამოჩქვუ.
წოხლე აჰმეთ ქირიმიქ 8-14 გიმუა 1992 თარიღონი აქთუელის, ოკულე ჯემილ მემიშოღლუ ვე მეჯით ჩაქირუსთაქ 19 წანაღანი 1993 თარიღონი ჯუმჰურიჲეთის, ემუშკულეთი აჰმეთ ქირიმი დო ჯემილ მემიშოღლუქ 31 წანაღანი 1993 თარიღონი ბუგუნის ინტერვიუ მეჩეს. ედო ლაზიში ინსტიტუტი ვარნა ფონდი ოკიდუში ჶიკირი ოგნაფუ უნტეს. ოკიდუ ნა უნტეს ინსტიტუტი ვარნა ფონდი რტუ. მარა პოლიტიკური პარტი ოკიდუში დულჲა სთერი ნენაფეთი ითქუ დო გაზეთაფესთი გამიჩქვინუ. ლაზური ნენა დო კულტურა ოსქედინუში ნოღირათენ არ ლაზიში ფონდი ოკიდუ ნა უნტუ მითხანეფეში პიჯითენ, ლაზური ნენა დო კულტურაში ფონდი ოკიდუშა გზა მეჩამუ ნა ვარ უნტუ მითხანეფეში ხეეფეს სილახი მეჩეს. მარა მპოლის სქიდუტესთინა მეჯით ჩაქირუსთა დო ჯემილ მემიშოღლუქ 1996 ში წანას იზმითის ნა იკიდუ სიმა ჯოხონი კულტურული ფონდიში ხანდაფეს მხუჯი ნა მეჩეს მიჩქინან. აჲა რენ ენთეფეში სამიმილობა.
აწი ლაზურიში ოსქედინუ დო ომორდინუშა მხუჯი ნა მეჩაფს ჩქარ ფონდი ვა რენ მპოლის. ემუში სებები მუ დო მი რენ პია?
6 Haziran 2007 Çarşamba
აჰმეთ ჰ. ქირიმის ვიზია უღუტუ-ი? / AHMET H. KİRİMİS VİZİA UĞUT̆U-İ?/ AHMET H. KIRIM’IN VİZYONU VAR MIYDI?
აჰმეთ ჰ. ქირიმის ვიზია უღუტუ-ი?
+
AHMET H. KİRİMİS VİZİA UĞUT̆U-İ?
“Lazişi İnst̆it̆ut̆i İǩiden”
manşetoni ambari Aktuelis na gamiçkvinu tariğişen andğaşakis eşo-aşo vitoxuti ʒ̆ana
golaxtu. İǩidasunon yado na ignapeet̆u
am inst̆it̆ut̆işi goʒ̆oncğoneri
oqopinotti Ahmet Kirimişi coxo meçeet̆u Aktuelik. “Lazişi İnst̆it̆ut̆i İǩiden”
manşetoni ambarik na gamiçkvinu Aktuelişi artneri ǩoroʒxalas, “Lazişi
Burjuvazikti mxuci momçapan” manşetoni
ar int̆erviuti gamiçkvineet̆u. Am int̆erviu na meçeet̆u şuriti Ahmet Kirimi rt̆u.
Eşo-aşo vitoxuti ʒ̆ana meǩilu mara, varti “Lazişi İnst̆it̆ut̆i” do varti
“Lazişi Pondi” aǩidu do mutu var. Em mcveşi tariğoni Aktuelişi ambarişen na
vigureet̆it ǩonari, am dulyas goʒ̆oncğonapt̆u Ahmet Kirimik. Ar
Lazişi İnst̆it̆ut̆i oǩiduşi fiǩiri xelaǩaobaten var açodinu, var apukirinu.
Eşo-aşo vitoxuti ʒ̆ana ʒ̆oxle Ahmet Kirimişi coxo ʒ̆oxle gamiğineet̆u Aktuelişǩelen. Edo emukti
ar “Lazişi İnst̆it̆ut̆i” varna “Lazişi Pondi” oǩidu şurdoguriten na unt̆u ar
mitxanişi nenaten, didopeten p̆olit̆iǩuri steri na rt̆u tina, Ğormotoni
mutxanepe uʒ̆veet̆u. Ahmet Kirimik Aktuelis na meçeet̆u “Lazişi Burjuvazikti
mxuci momçapan” manşetoni int̆ervius na oxoʒ̆onapeet̆upe dido beciti rt̆es, eya
rt̆u deǩlaraʒia.
Ahmet Kirimik Aktuelis na meçeet̆u
int̆ervius na tkveet̆u namtini p̆olit̆iǩuri do vamtini do vaʒ̆ori fiǩirepe do
na ixmareet̆u namtini elakteri nenape ǩai var momixteet̆u, entepe na viǩitxişi
1992 şi ʒ̆anasti var momʒ̆ondu do aʒ̆iti var momʒ̆ondun. Mara Lazepeşi coxoten,
Lazişi int̆eleǩt̆ualepeş ǩerǩelişi coxoten, 1992 steri, t̆eroroni ʒ̆anas,
uşignu do muxalifuri na rt̆u mutxanepe otku varna eşo na tkumert̆u mitxanepe ǩala
dodgitu namusoni do gurami ǩoçepeşi dulya rt̆u. Muşi ǩala mitiksani va rt̆u
tina; Lazuri nena do ist̆oria var uçkit̆u tina; ǩonǩret̆uli p̆roekt̆epe var uğut̆u
tina, Ahmet Kirimik 1992 şi ʒ̆anas Aktuelis int̆erviu meçamuten dido didi dulya qu, eya dido beciti
rt̆u do eşo ren. “Lazişi İnst̆it̆ut̆i” varna “Lazişi Pondi” var aǩidinu. Ahmet
Kirimis fiǩirepe muşişi ǩap̆ulas var dvanginu. Ayati beciti rt̆u do eşo ren.
Aktuelis em int̆erviu meçamuten, ʒ̆oxle
Ğormotoni gzas na gedgiteet̆u do Turketuri Lazepeşi ist̆orias ağani but̆ǩa na ç̆areet̆u
am ǩoçik, oǩule muşeni stibeet̆u? “Lazişi İnst̆it̆ut̆i” varna “Lazişi Pondi”
muşeni var aǩidinu? Eşo renna, Ahmet Kirimis 1992 şi ʒ̆anas, Aktuelis int̆erviu
na meçeet̆u p̆eriodis mu misia varna
vizia uğut̆u?
Man eya 1993 şi Mbulobaşi majurani doloniş doloxe viçini. Em
tariğişakis coxo muşi, jurnali do gazetepeşen vogneet̆i. Eya na içinopt̆u ar
mcveşi megabreti miqonunt̆u. Edo muşi xeten eya viçinamint̆u. Ahmet Kirimi na
viçinamint̆u oraşakis, aʒ̆i na giʒ̆vaten amberepe, ʒ̆oxle na viǩitxeet̆i st̆at̆iape
do eya na içinopt̆es mitxanepeşen oǩule
na vogneet̆i nenapeşen na na oxomaʒ̆onupe ren.
Ahmet Kirimi ǩvazuli ar fraǩʒiaşi
organi na rt̆u Komun coxoni ar jurnalişi mance do coğap̆inameçaps direkt̆ori na
rt̆u tina, eya var uʒ̆veet̆u do impuleet̆u Aktuelis na meçu int̆ervius. Aya rt̆u
muşi vamtinoba. P̆olit̆iǩuri minoba muşi, ǩvazuli ar fraǩʒiaş organişi mance do coğap̆inameçaps direǩt̆ori na rt̆u
impuleet̆u. Dido ʒ̆anapeşen doni eşo varna aşo, ar p̆olit̆iǩuri ǩerǩelis mxuci
na meçeet̆u do advaǩot̆i na rt̆u ar mitxani muşeni p̆olit̆iku’ri minoba muşi
impuleet̆u. Aşotenti Lazepe ǩai na var uʒ̆onunan do sp̆eǩulaʒia oxvenu na
unonanpeşi xeepes dido beciti ar silaxi meçasunt̆u. Oǩuleti, gazetepes na ižirasunon
steri, Ahmet Kirimi goʒ̆oncğoneri na rt̆asunon ar “Lazişi İnst̆it̆ut̆i” varna
“Lazişi Pondi” muxalifi na rt̆u, ǩvazali do maržgvani ǩeleşen namtini
mitxanepek am vamtinoba muşi ixmarasunt̆es.
P̆olit̆iǩuri minoba na uğut̆u do
Komun coxoni ǩvazaluri ar jurnalişi mance do coğap̆inameçaps redaǩt̆ori na rt̆u,
na impuleet̆u Ahmet Kirimik Aktuelis na meçu int̆ervius, ǩult̆uruli ar inst̆it̆ut̆i oǩidu na unt̆u ar
mitxani steri var, p̆olit̆iǩuri ar fraǩʒiaşi goʒ̆oncğoneri steri ğarğalapt̆u.
Aya rt̆u seriozuli vamtinoba muşi. P̆olit̆iǩuri minoba impulapt̆u mara, Lazişi
İnst̆it̆ut̆i” varna “Lazişi Pondi”şi
coxoten muşi p̆olit̆iǩuri fiǩirepe molaşinapt̆u.
“Lazişi İnst̆it̆ut̆i” varna “Lazişi Pondi”şi oǩidu şeni miepe ǩala na rt̆u
do na ixandept̆u var uʒ̆umert̆u Ahmet
Kirimik Altuelis. Turketis na skidut̆u ar xalǩi şeni epto seriozuli mutxanepe oxvenu, ar ǩoçişi
dulya na va rt̆u, emusti ǩaixeşa na uçkit̆u tina, muşeni entepeşenti informaʒia
meçamu var unt̆u? Megabre muşişi coxopeti impulapt̆u. Aya rt̆u muşi vamtinoba.
Lazuri xalǩişi nena, ǩult̆ura şeni mutxanepe uʒ̆umert̆u,
mara ǩonǩretulot mutu var uʒ̆umert̆u. Lazuri nena do ǩult̆ura şeni Ahmet
Kirimik na uʒ̆veet̆upe, tema na uçkit̆u ar mitxanişi fiǩirepe var rt̆u. Am speros
na uʒ̆veet̆upe, ar int̆elekt̆ualişi varna am Ğormotoni gzas na gedgitu
mitxanişi fiǩirepe var t̆u. Ğirsoni va rt̆es. İrişen p̆at̆i na ren ç̆areli ar t̆ekst̆i
var uğut̆u. Lazuri nena do ǩult̆ura na var uçkit̆u tina; Mp̆oli steri ar met̆rop̆olis
na skidut̆u tina do am temapeşen informaʒia na meçapt̆u st̆at̆iape na var iǩitxupt̆u tina, am temape ǩaixeşa
na uçkit̆u steri vamtini mutxanepeti uʒ̆umert̆u. Aya rt̆u muşi vamtinoba.
Şut̆ut̆gardis dido Lazepe skidun
yado uʒ̆umert̆u Ahmet Kirimik mara entepeşi naǩonobaşen mutu var zop̆ont̆u. Eti
na var dubağun steri, Şut̆ut̆gardis na skidut̆u Lazepek ar pondi ǩides do
Lazuri gazetati gamoçkvapt̆es yadoti ognapapt̆u. Mp̆olis muşi ǩala na rt̆u do
na molaşinapt̆u xalǩişi coxope na var tkumert̆u steri, Şt̆ut̆gardis Lazuri
gazetati gamoçkvapt̆es yadoti ognapapt̆u mitxanepeşi coxopeti var meçapt̆u.
Çkvadoçkva svalepes Lazepek minoba mutepeşi şeni mutxanepe ikipan yado ognapapt̆u
mara ǩonǩretulot mutu var tkumert̆u. İrişen beciti na rt̆u tema, emus na unt̆u
mesaji rt̆u. İnt̆erviu muşi na iǩitxu mitxanik, eya am dulyapeşi goʒ̆oncğoneri
na rt̆us icert̆u. Mara emus na uğut̆u arxvala ǩap̆et̆i guri rt̆u, mutu var. P̆resaşi
xeten ti-muşişi p̆rop̆aganda oxvenuşi ust̆at̆i na rt̆u aʒ̆i irişen ǩai oxoiʒ̆onen.
Aya rt̆u muşi vamtinoba.
“Lazişi İnst̆it̆ut̆i” varna “Lazişi Pondi”şi oǩiduşi dulya p̆olit̆iǩuri
var ǩult̆uruli dulya na rt̆u tina, p̆olit̆iǩuri steri mesajepe meçamuşi derdi
uğut̆u mara, int̆erviu muşişen ǩaixeşa na ižiret̆u steri, emus mu unt̆uti belli
va ren. Kyurdepeşi do entepeşi oǩoǩidinuşen
naǩotxani nena tkumert̆u, umosi mtini nenaten entepeşi coxo molaşinuten
mitxanepes mesajepe meçamuşi derdi na zdipt̆u oxoiʒ̆onen mara mutu var. Aya rt̆u
muşi vamtinoba.
P̆olit̆iǩuri minoba na uğun ar
jurnalişi mance do coğap̆inameçaps do Lazi cincişen moxtimeri na rt̆u ar
mitxani oqopinot, Ahmet Kirimis Lazepe şeni vizia uğut̆u-i? Var. Lazuri var
uçkit̆u. Emuşi derditi var zdipt̆u. Edo
na ğurun ar nenaşi derdi na var zdipt̆u ar ǩoçi na rt̆u şeniti, Lazuri nena
oxampu do oskedinuşi gzalepe var gorupt̆u do Faxri Lazoğlu steri ǩoçepeti var
noğirapt̆u. İrişen beciti na rt̆u, Lazuri na rt̆u var uçkit̆u varna oçkinu var
unt̆u.
P̆olit̆iǩuri minoba na uğun ar
jurnalişi mance do coğap̆inameçaps direǩt̆ori ar mitxani oqopinot, Ahmet Kirimis
Turketi şeni vizia uğut̆u-i? Var. 1992 şi ʒ̆anas, Aktuelis am int̆erviu na meçu
tariğis, Ahmet Kirimi mu do mi rt̆u? P̆olit̆iǩuri
ar fraǩʒiaşi şefi-i varna Lazuri nena skidas yado guris çv’ini na uğut̆u
mitxani-i? Juriti var.
Ǩaixeşa na ižiru steri, Ahmet
Kirimi Lazuri nena şeni derdi na zdipt̆u mitxaniti va rt̆u. Lazuri nenaşi
oskedinu şeni manifest̆aʒiati, am dulyas şurgedveri oqopinot mxuci na meçapt̆u ǩerǩeliti
var uğut̆u. Mara eşo ikipt̆u do muşi ǩala xalǩi na rt̆u steri oʒ̆irapt̆u. Komun
coxoni p̆olit̆iǩuri jurnalişi mance do coğap̆inameçaps direǩt̆ori na rt̆u Ahmet Kirimis p̆olit̆iǩuri vizia uğut̆u-i?
1993 şi ʒ̆anas, Komun coxoni jurnali do arçkva p̆olit̆iǩuri jurnali ǩala ǩont̆akt̆i
na var uğut̆u şeni, var miçkinan.
Ahmet Kirimis megabrepe var uqonut̆u
mara, uqount̆u steri ikipt̆u Aktuelis na meçeet̆u int̆ervius. Lazuri nena do ǩult̆ura şeni oǩauşi p̆rograma
var uğut̆u mara, ğirsi na var uğun dido mutxanepe zop̆ont̆u Aktuelis na meçeet̆u
int̆ervius. Xalǩi şeni mutxanepe na ikipt̆u steri oʒ̆irapt̆u mara, em xalǩişen
miti va rt̆u muşi ǩala Aktuelis na meçeet̆u int̆ervius. P̆olit̆iǩuri minoba
impulapt̆u mara, Lazuri nena do ǩult̆ura do xalǩi şeni magazinuri mutxanepe
tkumert̆u Aktuelis na meçeet̆u int̆ervius.
Mǩule nenaten, Ahmet Kirimis
vizia var uğut̆u. Emuşeniti, Lazuri Pondi oǩidu şeni gzas gedgitus gecgineri
var iqvasunt̆u. Emuşen met̆iti Lazepeşi mt̆erepeşi xeşa ar ǩap̆et̆i silaxi
meçasunt̆u aşopeten. Entepekti eya ust̆at̆obaten ixmarasunt̆es.
Ahmet Kirimis misia uğut̆u-i? Aya
ren arçkva ǩut̆ali st̆at̆iaşi tema. (27.10.2006)
+
AHMET
H. KIRIM’IN VİZYONU VAR MIYDI?
“Laz
Enstitüsü Kuruluyor” başlıklı haberin Aktüel’de yayınlandığı tarihten bugüne
kadar yaklaşık 15 yıl geçti. Kurulacak diye duyurulan enstitünün önderi olarak
da Ahmet Kırım’ın adını vermişti Aktüel. “Laz Enstitüsü Kuruluyor” başlıklı
haberin yayınlandığı Aktüel’in aynı sayısında “Laz Burjuvazisi de
Destekliyor” başlıklı bir röportaj da yayınlanmıştı. Bu röportajı vermiş
olan kişi Ahmet Kırım idi. Yaklaşık 15 yıl geçti ama, “Laz Enstitüsü” veya “Laz
Vakfı”nı kurulamadı. Eski tarihli Aktüel’in haberinden öğrenebildiğim
kadarıyla, bu işe Ahmet Kırım önderlik ediyordu. Bir Laz enstitüsü fikri
mutlulukla sonuçlanmadı, başarılı olmadı. Yaklaşık 15 yıl önce Ahmet Kırım’ın
adı Aktüel tarafından öne çıkarılmıştı. Bir “Laz Enstitüsü” veya “Laz Vakfı ”
kurmak canla başla çalışmak isteyen bir kişinin diliyle, çoğunlukla politik
gibi olmasına rağmen, kutsal bir şeyler söylemişti. Ahmet Kırım’ın, Aktüel’e
vermiş olduğu “Laz Burjuvazisi de destekliyor” başlıklı röportajda
anlattıkları çok önemiydi, deklarasyon gibiydi.
Ahmet Kırım’ın Aktüel’e vermiş olduğu, bazı politik, gerçek ve doğru olmayan
fikirleri ve kullanmış olduğu, bazı amacını aşan sözler hoşuma gitmemişti,
onları okuduğum 1992’de de şimdi de. Ancak Lazların adına, Laz entelektüelleri
adıyla, 1992 gibi terörlü bir yılda, duyulmamış ve muhalif olan bir şeyleri
söylemek veya öyle söyleyen kişilerin yanında durmak namuslu ve cesur insanların
işiydi. Yanında kimse olmamasına rağmen; Laz dili ve tarihini bilmemesine
rağmen; somut projeleri olmasına rağmen; Ahmet Kırım 1992’de Aktüel’e
röportaj vermekle çok büyük bir iş yaptı, bu çok önemliydi, öyle de. “Laz
Enstitüsü” veya “Laz Vakfı”nı kuramadı Ahmet Kırım. Fikirlerinin arkasında da
duramadı. Önemli olan buydu, öyle de. Aktüel’e röportaj vermekle, önce kutsal
bir yola koyulmuş ve Türkiye Lazlarını tarihinde yeni bir sayfa yazmış olan bu
adam, sonra niçin susmuştu? “Laz Enstitüsü” veya “Laz Vakfı”nı niçin
kurulamadı? O halde, Ahmet Kırım’ın, 1992’de, Aktüel’e röportaj vermiş olduğu
dönemde ne vizyon ve misyonu vardı?
Ben, kendisini 1993’ün Haziran ayının ikinci haftası içinde tanıdım. O tarihe
kadar adını, dergi ve gazetelerden duymuştum. Onu tanıyan eski bir arkadaşım da
vardı. Nihayet onun vasıtasıyla da onu tanıyacaktım. Onu tanımadığım
zamana ilişkin, onun hakkında; şimdi size söyleyeceklerim, önceden okumuş
olduğum makaleler ve onu tanıyan kimselerden sonra duyduklarımdan anlayabildiklerimdir.
Ahmet Kırım, sol bir fraksiyonun yayın organı olan Komün adlı bir derginin
sahibi ve sorumlu müdürü olmasına rağmen, bunu; Aktüel’e vermiş olduğu
röportajda gizliyordu. Bu hatasıydı. Politik kimliğini, sol bir fraksiyonun
yayın organı olan bir derginin sahibi ve sorumlu müdürü olduğunu saklıyordu.
Uzun yıllardan beri, öyle veya böyle, politik bir gruba destek vermiş olan ve
avukat olan bir kimse niçin politik kimliğini saklamıştı? Bu davranışıyla
da Lazlardan hoşlanmayan ve spekülasyon yapmak isteyenlerin ellerine çok
önemli bir silah verecekti. Daha sonra da, gazetelerde de görüleceği gibi,
Ahmet Kırım’ın başkan olacağı “Laz Enstitüsü” veya “Laz Vakfı”ne muhalif
olan sol ve sağ cenahlardan bazı kimseler onun bu hatasını kullanacaklardı.
Politik kimliği olduğunu ve Komün adlı sol bir derginin sahibi ve sorumlu
müdürü olduğunu Aktüel’e verdiği röportajda saklayan Ahmet Kırım, kültürel bir
enstitü kurmak isteyen birisi gibi değil, politik bir fraksiyonun önderi gibi
de konuşuyordu. Bu ciddi bir hataydı. Politik kimliğini saklıyordu ancak,
“Laz Enstitüsü” veya “Laz Vakfı” adına ciddi olmayan politik fikirlerinden
bahsediyordu.
Ahmet Kırım, “Laz Enstitüsü” veya “Laz Vakfı” kurmak için kimlerle beraber
olduğunu ve çalışıyor olduğunu söylemiyordu Aktüel’e. Türkiye’de yaşayan bir
halk için oldukça ciddi bir şeyler yapmanın, yalnızca bir kişinin işi
olmadığını iyi bilmesine rağmen, niçin onlar hakkında da bilgi vermiyordu?
Arkadaşlarının adlarını da saklıyordu. Bu hatasıydı.
Laz halkı, dili ve kültürü için bir şeyler söylüyordu, ancak somut olarak hiç
bir şey söylemiyordu. Laz dili ve kültürü hakkında Ahmet Kırım’ın söylemiş
oldukları, konuyu bilen bir kimsenin fikirleri değildi. Bu alanda söylemiş
oldukları, bir entelektüelin veya bu kutsal yola koyulan kimsenin fikirler
değildi. Değerli değildiler. Hepsinden kötüsü yazılı bir metni yoktu. Laz dili
ve kültürünü bilmemesine rağmen; İstanbul gibi bir metropolde yaşıyor olmasına
rağmen ve bu konularda bilgi veren makaleler okumuyor olmasına rağmen, bu
konuları iyi biliyor gibi, doğru olmayan bir şeyler söylüyordu. Bu hatasıydı.
Stutgart’ta çok Lazın yaşadığını söylüyordu Ahmet Kırım, ancak onların sayıları
hakkında bir şey söylemiyordu. O da yetmez gibi, Stutgart’ta yaşayan Lazların
bir dernek kurduklarını ve Lazca bir gazete çıkarıyor olduklarını da
duyuruyordu. İstanbul’da onunla olan ve bahsettiği insanların adlarını
söylemediği gibi Stutgart’ta Lazca gazete çıkartıyor olduklarını duyurduğu
kişilerin adlarını da vermiyordu. Çeşitli yerlerde Lazların, kimlikleri için
bir şeyler yapıyorlar diye duyuruyordu, ancak somut hiç bir şey söylemiyordu.
En önemli olan konu, vermek istediği bir mesajdı. Röportajı okuyan kimse, onu
bu işlerin önderi olduğuna inanıyordu. Ancak sadece sağlam bir yürekten başka
bir şeyi yoktu. Basının vasıtasıyla kendisinin propogandasını yapmanın üstadı
olduğu şimdi her şeyden daha iyi anlaşılıyor. Bu hatasıydı. “Laz Enstitüsü”
veya “Laz Vakfı”nı kurma işi politik değil, kültürel bir konu olmasına rağmen,
politik mesajlar vermenin derdindeydi, ancak röportajından da görüldüğü gibi,
ne istiyor olduğu da belli değildi. Kürtler ve onların mücadelesinden birkaç
söz ediyordu, daha doğru anlatımla onların adını anarak birilerine mesajlar
vermenin derdini çekiyor olduğu anlaşılıyor. Bu hatasıydı.
Politik kimliği olan bir derginin sahip ve sorumlu müdürü olarak ve de Laz
kökeninden gelmiş bir kişi olarak, Ahmet Kırım’ın vizyonu var
mıydı? Hayır. Lazca bilmiyordu. Onun derdini çekmiyordu. Ölüyor olan bir
dilin derdini çekmiyor olan bir kişi olduğu için de, Lazcayı zenginleştirmek ve
yaşatmanın çarelerini aramıyordu ve Fahri Lazoğu gibi insanlarla bağlantı
sağlamıyordu. Bu işte en önemli konunun Lazca olduğunu bilmiyordu veya bilmek
istemiyordu.
Politik kimliği olan bir derginin sahip ve sorumlu müdürü olarak, Ahmet
Kırım’ın tüm Türkiye için bir vizyonu var mıydı? Hayır. 1992’de Aktüel’e bu
röportajı verdiği tarihte, Ahmet Kırım ne ve kimdi? Politik bir fraksiyonun
şefi miydi yoksa Lazca yaşasın diye yanık yürekli biri miydi? İkisi de değil.
İyice görüldüğü gibi, Ahmet Kırım Lazca için dert çeken bir kimse değildi.
Lazcayı yaşatmak için manifestosu da, bu işe fedakâr olarak destek verecek
gurubu da yoktu. Ancak öyle yapıyor, insanlarla birlikteymiş gibi gösteriyordu.
Komün adlı politik derginin sahip ve sorumlu müdürü olan Ahmet Kırım’ın politik
vizyonu var mıydı? 1993’de Komün adlı dergi ve diğer bir politik dergi ile
bağlantısı olmadığı için, bilmiyoruz.
Ahmet Kırım’ın yanında arkadaşı yoktu ama, varmış gibi yapıyordu Aktüel’e
vermiş olduğu röportajda. Laz dili ve kültürünü iyileştirmek için herhangi bir
programı yoktu ancak, Aktüel’e verdiği röportajda bu konularda kıymeti olmayan
bir şeyler söylüyordu. Halkı için bir şeyler yapıyormuş gibi gösteriyordu ama,
Aktüel’e vermiş olduğu röportajda yanında hiç kimse yoktu. Politik kimliğini
saklıyordu ancak, Aktüel’e verdiği röportajda Laz dili, kültürü ve halkı
ilişkin magazinvari bir şeyler söylüyordu.
Kısacası; Ahmet Kırım’ın vizyonu yoktu. Onun için de Laz vakfı kurma konusunda
başarılı olmayacaktı. Onun da ötesinde Lazları sevmeyenlerin eline sağlam bir
silah verecekti böylece. Onlar da onu üstatlıkla kullanacaklardı.
Ahmet Kırım’ın misyonu var mıydı? Bu, başka bir derin makalenin konusu. (27.10.2006)
Avukat
Ahmet Hulusi Kırım’ın konuşma metni (15 XII 1992, İstanbul- Bahçelievler
“Alyans Düğün Salonu “):
.jpg)
.jpg)
ჯემალ შენერიქ ლაზეფე შენი ნა ჭარეეტუ სტატია შენი
ჯემალ შენერიქ ლაზეფე შენი ნა ჭარეეტუ სტატია შენი
+
Cemal Şenerik Lazepe Şeni Na Ç̆areet̆u
St̆at̆ia Şen
Na
gamiçkvinu p̆eriodis, var vogneet̆i muşi ambari mara, Şehzat Ayartepeşǩule,
Lazepe şeni st̆at̆ia na ç̆aru majura ǩoçi Cemal Şeneri ren. Ginže ʒ̆anape na meǩiluşǩule,
Cemal Şenerişi st̆at̆ia bžireet̆i do viǩitxeet̆i. Aʒ̆i Cemal Şenerik Lazepe
şeni na ç̆areet̆u st̆at̆iaşi ar ǩop̆ia çkimi xes ren. Edo 17 ʒ̆ana ʒ̆oxle ç̆areli
na ren, am st̆at̆ia şeni mutxanepe otku minon tkvanda.
Maartani oqopinot, Cemal Şenerişi st̆at̆ia na gamiçkvinu
jurnali şeni naǩotxani nena giʒ̆vat. Jurnalişi coxo “Komun” ren. “Komun” ǩvazaluri
p̆olit̆iǩuri fraǩʒiaşi organi rt̆u. “Komun” coxoni am jurnaliten coxo mutepeşi
irişa ognapu na unt̆u am fraǩʒiaşi cincepe, İbrahim Kaypakkaya coxoni
magektaluri goʒ̆oncğonerişi t̆radiʒiaşen moxtimeri fraǩʒiapeşen ar teri na rt̆u içkinen. “Komun” coxoni jurnalişi masumani but̆ǩas,
am jurnalişi mance do coğap̆inameçaps direkt̆ori oqopinot Ahmet H. Kirimişi
coxo bžiropt.
Tutas ar fara na gamiğinen, na vigurit, “Komun” coxoni
jurnalişi maartani ǩoroʒxalas, Cemal Şenerişi coxoten na gamiçkvinu st̆at̆ias
oint̆eresoni manşeti uğun. Manşeti aşo
ren: “Lazepeşi ist̆orias mǩule mendaʒ̆ǩomilu, T̆amt̆ra do Apxazetişi Oşkendas
Zoğap̆icuri Tere”. Astaxolo vognapat, Cemal Şenerik na ç̆areet̆u st̆at̆ias referansepe
var uğun. Eşo-aşo sum but̆ǩaloni na ren, am st̆at̆ia ǩala jurti surati
gamiçkvineen. Maartani oqopinot, zoğap̆icuri
ar noğaşi surati ižiren zoğaşǩelen. Majurani suratis, ar ǩoçik kemance
gelaçaps.
Cemal Şenerişi coxoten na gamiçkvinu st̆at̆ias xuti burme
uğun. Edo am burmepes tudeni manşetepe uğun. Am manşetepeti aşo ren : “ Mozaiǩaşi
ar çkva peri”, “Lazi varna Ç̆ani”, “St̆rat̆egiuri dixape”, “Lazuri do xolosoni
mzaxali muşi Margaluri”, “Cinci mutepeşi na niǩarben skindinape do…”.
1976 şi ʒ̆anas Art̆aşenuri ar Lazi na rt̆u Advoǩat̆i Şehzat
Ayartepeşi ǩelen ç̆areet̆u do “Uçazoğaşi Ambari” coxoni gazetis gamiçkvinu “Lazepeşi İst̆oria” coxoni st̆at̆ia steri,
1989 şi ʒ̆anas Cemal Şenerişi coxoten, “Komun” coxoni jurnalişi forumi coxoni
burmes “Lazepeşi ist̆orias mǩule mendaʒ̆ǩomilu, T̆amt̆ra do Apxazetişi Oşkendas
Zoğap̆icuri Tere” manşetiten na gamiçkvinu am st̆at̆iati Turketuri Lazepe şeni
dido beciti rt̆u. Şehzat Ayartepeşi st̆at̆ia steri, Cemal Şenerişi st̆at̆iati
Lazepe şeni çkvaneri spero do p̆eriodepes udobağine do subiekt̆uri çkinape meçapt̆u
tina, na gamiçkvinu p̆eriodepes uşigneri mutxanepe na zop̆ont̆es şeni okroşi
ğirsi uğut̆es.
Na içkinen steri, Şehzat Ayartepes Art̆aşenuri ar cinci uğut̆u.
Mara “Komun”is na gamiçkvinu em st̆at̆iaşi avt̆ori Lazi var t̆u. Em oras,
Lazepe şeni st̆at̆ia na ç̆areet̆u am ǩoçi, Cemal Şeneri mi rt̆u? Aʒ̆i int̆ernet̆işi mosas, coxo muşiten ar sait̆i
na uğun Cemal Şenerişi biografis voʒ̆ǩedat. Cemal Şenerik 1951 şi ʒ̆anas,
Erzincanişi Gulluce coxoni oput̆es dibadeen. Geçǩap̆uroni, oşkenuri do lise
Erzincanis doçodineen. Mp̆olişi Universit̆et̆işi, Nç̆aralobaşi Faǩult̆et̆işi Soʒialuri Ant̆rop̆ologiaşi burmeşen lisansiuri dip̆loma
aqveen. Oǩuleti Eǩonomiur Faǩult̆et̆işi P̆olit̆iǩaşi
İlimis, Ç̆erǩesi Ethemişi Ambari” coxoni t̆ezi muşitenti mağali lisansiuri dip̆loma
aqveen. Alevi na ren Cemal Şener, Alevepe şeni svarepe do st̆at̆iapeti ç̆areen.
Cemal Şenerişi ofiʒialuri sait̆işen na bžiropt
ǩonari, “Komun” coxoni jurnalis na ç̆areet̆u st̆at̆iapeşen mutu var ižiren.
Lazepe şeni Cemal Şenerik na ç̆areet̆u st̆at̆iaşen mutxanepe var giʒ̆vatşen ʒ̆oxle, muşi şeni naǩotxani
informaʒia mekçat.
1989 şi ʒ̆anaşen 1993 şi ʒ̆anaşakis na gamiçkvinu “Komun”
coxoni jurnalis, Cemal Şenerişi coxoten na gamiçkvinu sum st̆at̆ia viǩitxi.
Entepeşen ar teri do maartani na ren, aʒ̆i çkini tema na ren, Lazepe şeni na rt̆u
st̆at̆ia ren. 1990 şi ʒ̆anağani tariğoni do sumi ǩoroʒxaloni “Komuni”s na
gamiçkvinu st̆atia muşişi coxo “Topal Osmanişi Ambari: Mtel oras, ǩarta svas
balyozi steri” rt̆u. 1990 şi Ǩundura
tariğoni do otxo ǩoroʒxaloni “Komuni”s na gamiçkvinu st̆atia muşişi coxoti “ʒ̆ǩarepeş
Xoronişi Sva” rt̆u. “Komun” coxoni jurnalis Cemal Şenerik na ç̆areet̆u st̆at̆iapeşen
aşo oxomaʒ̆onen; eya rt̆u “Komun”is mxuci na meçapt̆espeşen ar teri. Moxtasneri p̆eriodis Cemal Şenerişi coxo Ant coxoni gamamçkvalobaşi p̆at̆roni do edit̆ori
oqopinot vognamint̆es. Edo tercumani muşi Hayri Hayrioğlu na rt̆u svara
“Lazepeşi İst̆oria” coxoten gamoçkvasunt̆u. Oǩuleti Cemal Şenerişi coxo Aktueli
coxoni jurnalisti Ahmet H. Kirimişi coxo ǩala bžiramint̆es.
Mtini giʒ̆vat na, Cemal Şenerik “Komun”is na ç̆areet̆u
“Lazepeşi ist̆orias mǩule mendaʒ̆ǩomilu, T̆amt̆ra do Apxazetişi Oşkendas Zoğap̆icuri
Tere” coxoni st̆at̆ia, 1992 şi ʒ̆anas, mance muşi na rt̆u gamamçkvalobaşen
gamoçkvasunt̆u “Lazepeşi İst̆oria” coxoni, Hayri Hayrioğluşǩelen tercume
xvenerisvaraşen ezdimeri mǩule not̆epeten ç̆areli rt̆u. Ho, Cemal Şenerik
entepes muşi ğnosişenti mǩule mutxanepe uǩat̆eet̆u.
1989 şi ʒ̆anas, am varna em do gagnapa do noğiraten,
“Lazepeşi İst̆oria” coxoni svaraşen
Cemal Şenerik na ezdu not̆epeten st̆at̆ia oxaziru do ar jurnalis gamoçkvinapu
int̆elekt̆ualuri dulya rt̆u. (30. 09.2006)
+
CEMAL ŞENER’İN LAZLAR
HAKKINDA YAZMIŞ OLDUĞU MAKALE
Yayınlandığı
dönemde, haberim olmamıştı, ancak Şehzat Ayartepe’nin Lazlar hakkında yazdığı
makaleden sonra, Lazlar hakkında makale yazan diğer kişi Cemal Şener’dir. Uzun
yıllar geçtikten sonra, Cemal Şener’in makalesini görmüş ve okumuştum. Şimdi,
Cemal Şener’in Lazlar hakkında yazmış olduğu makalenin bir kopyası elimde. 17
yıl önce yazılmış olan bu makale hakkında size bir şeyler söylemek istiyorum.
İlk olarak, Cemal Şener’in makalesinin yayınlandığı dergi hakkında birkaç
söz söyleyeyim size. Derginin adı “Komün”. “Komün” sol siyasî bir
fraksiyonun yayın organıydı. “Komün” adlı bu dergi ile adlarını herkese
duyurmak isteyen bu fraksiyonun kökleri, İbrahim Kaypakkaya adlı ihtilâlci
önderin geleneğinden gelmiş fraksiyonlardan bir tanesi olduğu bilinir. “Komün”
adlı derginin üçüncü sayfasında, bu derginin sahibi ve sorumlu müdürü olarak
Ahmet H. Kırım’ın adını görüyoruz.
Ayda bir defa çıkarıldığını öğrendiğimiz “Komün” adlı derginin birinci
sayısında Cemal Şener’in adıyla yayınlanan makalenin ilginç bir başlığı var.
Manşet şöyle: “Lazların Tarihine kısa bir bakış, Trabzon ve Abhazya
Arasındaki Ülke”. Hemen duyuralım, Cemal Şener’in yazmış olduğu makalenin
kaynakçası yok. Aşağı yukarı üç sayfa olan bu makale ile iki de resim
yayınlanmış. İlk olarak, deniz kıyısındaki bir kentin deniz tarafından
fotoğrafı görülüyor. İkinci resimde ise, bir adam kemençe çalıyor.
Cemal Şener’in adıyla yayınlanan makalenin beş bölümü var. Bu bölümlerin de alt
başlıkları var. Bu alt başlıklar şöyle:: “ Mozayikin bir başka rengi”,
“Laz veya Ç’ani”, “Stratejik topraklar”, “Laz ve yakın akrabası Megrelce”,
“Kökü kuruyan hayvanlar ve…”.
1976’da Ardeşenli bir Laz olan Avukat Şehzat Ayartepe tarafından
yazılmış olan ve “Karadeniz Haber” adlı gazetede yayınlanan “Lazların
Tarihçesi” adlı makale gibi, 1989’da Cemal Şener’in adıyla “Komün” adlı
derginin forum bölümünde “Lazların Tarihine kısa bir bakış, Trabzon ve
Abhazya Arasındaki Ülke” manşetiyle yayınlanan bu makale de Türkiyeli
Lazlar için çok önemliydi. Şehzat Ayartepe’nin makalesi gibi, Cemal Şener’in
makalesi de Lazlar için farklı ve alan ve dönemlerde yetersiz ve subjektif
bilgiler veriyor olmasına rağmen, yayınlandıkları dönemlerde duyulmamış bir
şeyler söylüyor oldukları için altın değeri taşıyorlardı.
Bilindiği gibi; Şehzat Ayartepe, Ardeşen kökenliydi. Ancak, “Komün”de
çıkan o makalenin yazarı Laz değildi. O zaman, Lazlar hakkında makale
yazmış olan bu adam kimdi? Şimdi internet ağında, adıyla sitesi olan Cemal
Şener’in biyografisine bir bakalım. Cemal Şener, 1951’de Erzincan’ın
Güllüce Köyünde doğmuş. İl, orta ve Liseyi Erzincan’da bitirmiş. İstanbul
Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Antropoloji bölümünden lisans dipoması
almış. Sonra da, İktisat Fakültesi Politika Biliminde, “Çerkes Ethem Olayı”
adlı tezle yüksek lisans diploması almış. Alevi olan Cemal Şener, Aleviler
hakkı kitap ve makaleler yazmış. Cemal Şener’in resmî sitesinden görüyor
olduğumuz kadarıyla, “Komün” adlı dergiye yazmış olduğu makaleleler
bahsedilmiyor.
Lazlar hakkında, Cemal Şener’in yazmış olduğu makale hakkında size bir
şeyler söylemeden önce, kendisi hakkında size birkaç bilgi daha verelim.
1989’dan 1993’e yayınlanmış olan “Komün” adlı dergide Cemal Şener’in
adıyla yayılanmış üç makale okudum. Onlardan biri ve birincisi olan, şimdi
konumuz olan, Lazlar hakkında olandır. 1990 Ocak tarihli ve üç
sayılı “Komün”de yayınlanan makalesinin adı, “Topal Osman Olayı: Her
zaman, her yerde balyoz gibi” idi. 1990 Şubat tarih ve dört sayılı “Komün”de
yayınlanmış makalesinin adı, “Suları horon yeri” idi. Cemal Şener’in
“Komün” adlı dergiye yazmış olduğu makalelerden anlıyoruz ki, kendisi “Komün
adlı dergiye destek verenlerden birisiydi. Gelecek dönemde, Cemal Şener’in
adını, Ant Yayınlarının patron ve editörü olarak duyacaktık. Tercümanın
Hayri Hayrioğlu olduğu kitabı , “Lazların Tarihi” yayınlayacaktı. Daha sonra
da, Cemal Şener’in adını Aktüel adlı dergide Ahmet H. Kırım’ın adıyla yan yana
görecektik.
Doğrusunu söylersek; Cemal Şener, “Komün”de yazmış olduğu “Lazların
Tarihine kısa bir bakış, Trabzon ve Abhazya Arasındaki Ülke” adlı
makale, 1992’de sahibi olduğu yayınevinden çıkaracağı ve Hayri
Hayrioğlu’nun tercümesinden alınmış kısa notlardı. Evet, Cemal Şener de,
onlara kafasından bir şeyler katmıştı. 1989’da bu veya şu anlayış ve amaçla,
“Lazların Tarihi” adlı kitaptan Cemal Şener’in aldığı makale hazırlaması ve
dergide yayınlatması entelektüel bir işti. (30. 09. 2006)
aksamaz@gmail.com
შეჰზათ აჲართეფეში სტატია შენი
შეჰზათ აჲართეფე ნა ვიჩინი თარიღიშაქის, 1990-ონი წანაფეში მაართანი წანაფეს თურქეთის ნა გამიჩქვინუ დო ლაზეფეშენთი ნა მოლაშინაფტუ ნაკოთხანი სვარა ვიკითხეეტი. ანსიკლოპედეფეში მადდეფეთი. ლაზეფეში ისტორიაშენ, არ სტატია ნა ჭარეეტუ მაართანი ლაზი ნა რტუ შენი, მუში კალათი კონტაქტი დოპეეტი. ნა ვიგურეეტიფეშენ მეტი, ნა ვარ მიჩქიტუ თემაფე მუშიშენ ნა ვიგურამინტუში იმენდითენ, მოვიკითხეეტი. მუში კალა ნა პით ოკოხთალაში მორგვალის, ჩქიმდა ნა მიწუ ნენაფეშენ ნა ვიგურეფე, ემ ორაშენ წოხლე ნა ვიგურიფეშენ ჩქვანერი ნა ვა რტუ ოხოვოწონეეთი. მარა, მუში სტატია დეტალუროთ ოკითხუში დერდი მიღუტუ. მპოლიში ავროპაშ კელე ნა რტუ ჩქიმი ოხორიშა გოვიქთიში, ასთა-ხოლო სტოლის დოფხედი დო შეჰზათ აჲართეფეში სტატია ოკითხუს გევოჭკი. არ ჶარა, არ ჶარა ჩქვა დო მასუმანი ჶარა ვიკითხი.
1976 ში წანას “უჩამზოღაში ამბარი” ჯოხონი გაზეთის ნა გამიჩქვინუ სტატია მუში დიდო გინძე რტუ. დოლოხე მუშის არ რუკათი უღუტუ. ამ რუკაქ კავკასია დო ჲულვარი უჩამზოღაში ტერიტორია დო ექონაშის ნა სქიდუტუ ხალკეფეთი ოწირაფტუ. ჯოხო მუში “ლაზეფეში ისტო’არია” ნა რტუ ამ სტატიას ხუთი ბურმე უღუტუ. ენთეფეთი ეშო რტუ: “ნა ისქედინეტუ ტერიტორია”ჯოხონი ბურმე, “ლაზეფეში ჯინჯი” ჯოხონი ბურმე, “ოსმანური იმპერიაში პერიოდიში ლაზეფე” ჯოხონი ბურმე, “ლაზური ნენა” ჯოხონი ბურმე დო “რეჶერანსური სვარეფე”ში ბურმე.
შეჰზათ აჲართეფექ ირიშენ წოხლე, თურქეთის ოჶიციალური ნა რტუ დო ამ თერეში ეთნიკური სტრუქტურა ნა ოწირაფტუ არ რუკა ნა ვარ უღუტუში ოთქუთენ, სტატია მუში ოჭარუს გჲოჭკაფტუ. აჲა რტუ ირიშენ ბეჯითი თქვალა, 1976 ში წანა შენითი, ანდღანერი ნდღა შენითი. ამ თქვალა მუში, ემუქ მუ კონარი ღნოსონი დო გურამი ნა რტუ მოწირაფტეს. შეჰზათ აჲართეფექ, თურქეთის არ ეთნიკური რუკა დვაჭირტუ ჲადოთი ჭარეეტუ. ჰომოგენური ნაციაში თეორი რეალისტური ნა ვა რტუ ჲადოთი ნაყონუფტუ სტატია მუშის შეჰზათ აჲართეფექ. თურქული ნაცია ჩქვანერი ეთნიკური ხალკეფეში არ სენტეზი ნა რტუთი ჭარუფტუ. შეჰზათ აჲართეფექ თურქეთიში ამ სენტეზიში დოლოხე, ლაზეფე კაპეტი, ეჶექტილონი დო ბეჯითი არ ხალკი ნა რტუთი ოწირეეტუ. თურქეთის ეთნიკური რუკა ნა ვარ უღუტუ ჲადო ჭარეეტუ თინა, შეჰზათ აჲართეფექ ლაზეფეში მჯვეში დო ემ ნდღანერი ნაკონობა მუთეფეში კოროცხელი ნა ვა რტუთი ხოლო თქუმერტუ. ლაზეფექ ნა სქიდუტუ ტერიტორია, ნაკონობა მუთეფეშიშენ უმოსი აშიქჲარი ნა რტუ ოწირაფტუ.
დიდო დიპლომატური დო ტექნიკური არ ნენა ნა იხმარეეტუ შეჰზათ აჲართეფექ ლაზეფექ ნა სქიდუტუ ტერიტორიაში პარალელური დო მერიდიანეფე მეჩაფტუ დო ენთეფეშ დოლოხე ნა სქიდუტუ ხალკის ლაზი ნა ითქვეტუ ჭარუფტუ. ექსპერტეფეშ ჩქინაფეში რეჶერანსითენ, ლაზეფექ ნა სქიდუტუ ტერიტორია, კოჩეფეში ოსქედინუ, ომრალუ დო ორდუ შენი დიდო მოხვა ნა რტუ ირის ოგნაფაფტუ. ლაზეფე შენი, თემელური ანეკდოტეფეს ნა ითქვეტუ სთერი ნა ვა რტუ ოხოწონაფაფტუ დო ლაზეფე დიდო ღნოსონი დო თოლი გონწკიმერი კოჩეფე ნა რტუში ჩქინა ირიში ნოსის ამაჩქუმერტუ. ისტორიას, დიდო ბეჯითი ცივილიზაციაში მანჯე ნა რტეეტუ ამ ხალკი უღნოსე ნა ვა იყვასუნტუში სებებეფე თქუმერტუ.
შეჰზათ აჲართეფექ ლაზეფე კავკასიური არ ხალკი ნა რტუ, კავკასიური ჯინჯი ნა უღუტესთი ზოპონტუ. ლაზეფეშ ქრისტიანობა დო ოსმანური იმპერიაში პერიოდის მუსულმანი ოყოფინუში პროცესი ოგნაფაფტუ სტატია მუშის.
16 მირკანი 1921 თარიღონი თურქო-რუსულ ახტიშენთი ინჶორმაცია მეჩაფტუ შეჰზათ აჲართეფექ, ჟურ კელეშა ოკორთერი დო გვერდი მუში თურქეთის დო გვერდი მუში ოქორთურას ნა დუსკიდეეტუ სარფი ჯოხონი ოფუტეში ტრაგედიაშენთი ემოციათენ ღარღალაფტუ. არ ორაფეს ართნერი ოფუტეში ხალქი ნა რტუ სარფულეფე, აწი ჩქვანერი თერეფეში დობადონამშინეფე ნა იყუშენ დო ართიქართიში დობადობა, ზაბუნობა, ღურა დო ხელა სთერი გაგნაფა მუთეფეში ართიქართის ბირაფაფეთენ ნა ოგნაფაფტესში ამბარი ჭარუფტუ. მაართანი ქიანური ოკოკიდინუში პერიოდის ოსმანური დევლეთის ნა ისქედინუ დიცხირონი ამბარეფეშენთი მკულე ინჶორმაციაფე ნა მეჩაფტუ შეჰზათ აჲათეფექ, ლაზეფე თურქეთიში კაი, დულჲამხვენუ კოჩეფე ნა რტეს, ნა სქიდუტეს თურქეთითი ნა ყოროფტეს დო ემუს ნა უხეზმეთაფტეს მითხანეფე ნა რტესთი ჭარუფტუ.
ლაზური ნენაშენითი მუთხანეფე ნა ჩა’რუფტუ შეჰზათ აჲართეფექ, ლაზური ნენა უჩამზოღაპიჯის ატინაშენ ხოპაშაქის ნა რენ თერიტორიას ნა იღარღალეტუ თქუმერტუ.
ლაზიში ჯოხო ნა იხმარუ დო უღნოსე კოჩეფე სთერი ნა ოწირაფტუ ანაკდოტეფეშენ დერდონი ნა რტუ შეჰზათ აჲართეფექ, ლაზეფეს ამ ანაკდოტეფეს ნა ითქვეტუ სთერი კოჩეფე ნა ვა რტეს დო ენთეფეს ნა ვარ ნუნგაფტეს ჲადო ოჭარუთენ ამ ანაკდოტეფეში პროტესტი ოღოდაფტუ.
ლაზეფეს თურქული ჯინჯი ნა ვარ უღუტუ ნა ოწირაფტუ შეჰზათ აჲართეფექ ლაზეფე კითხერი კოჩეფე ოყოფინოთ, დოლოხე მუშის ნა სქიდუტეს თერეს ჩქვანერი პროჶეციაფეში მანჯეფე ოყოფინოთ ნა უხეზმეთაფტეს ჭარუფტუ. კაი დობადონამაყოროფეფე ნა რტესშენთი ღარღალაფტუ.
ლაზეფე მითხანეფექ “ლაზი” ჯოხო ნა გჲოდვესშენ წოხლეთი ქორტეს დო აწი ნა სქიდუტეს მჯვეში დიხა მუთეფეშიში ჟინ სქიდუტეს. მჯვეში ორაფეს “ლაზი” ჯოხოთენ ნა იშინუ ხალკი ხვალა ანდღანერი თურქეთიში ლაზეფე ვარ რტეს. ემ პერიოდიში მეგრელეფეთი ლაზი ჯოხოთენ იშინეტეს. ემუშენი მეგრელ-ლაზეფე აწი თურქეთისთი ოქორთურასთი სქიდუნან. ნენაფე მუთეფეში ლაზურითი, მეგრულითი სქიდუტეს.
ემუქ ნა ჭარეეტუ სთერი ვარ, თურქეთიში გჲულვარი ტერიტორიას ნა სქიდუტუ ლაზეფე, ოსმანურ-რუსული ოკოკიდინუფეში სებებითენ თურქეთიშა ქომოხთეეტეს. ჲულვარი უჩამზოღაში ტერიტორიას ნა სქიდუტეს ლაზეფე კავკასიაშენ ვარ მოხთეეტეს. ენთეფე სვალონი რენან. ემუქ ნა ჭარეეტუ სთერი ვარ, ლაზური ღურელი არ ნენა ვარ რტუ. ლაზური აწითი ნა სქიდუტუ ნენა რტუ. 1990-ონი წანაფეშენ დონი ნა ბარტუ კაპეტი იხიქ ლაზეფე მი ნა რტეს დო ლაზური მუფერი ნენა ნა რტუ ირის ოწირაფტუ.
სტატია მუშის ნამთინი სუბიექტური ინჶორმაციაფე ნა უღუტუ თინა დო მთინი დო წორი ნა ვარ სუბიექტური ჩქინაფე ნა მეჩაფტუ თინა, შეჰზათ აჲართეფეში სტატია დიდო ბეჯითი რენ აწი ჩქინი შენი. ჩქინ აწი ნა მიღუნან სვარეფე ემუს ნა ვარ უღუტუ შენი; ჩქინ აწი ნა მიღუნან ჩქინაფა ემუს ნა ვარ უღუტუ შენი; ჩქინ აწი ნა მიღუნან გაგნაფა ემუს ნა ვარ უღუტუ შენი, ჩქინ აწი ნა ვარ ფსქიდუთ “ყინი ოკოკიდინუ”ში ნდღალეფეს ემუქ ნა სქიდუტუ შენი, პარტია მუში შენი ეშო არ რაპორი უხაზირეეტუ, ემუშკულეთი არ გაზეთის სტატია ოყოფინოთ გამოჩქვაფეეტუ. მორო, ემუს ნა ვარ აჩქინეეტუფე დო ნა ვარ აჭარეეტუფე, სტატია მუშიში ბეჯითობა ვარ ოთაფალაფაფს.
1976 ში წანას “უჩამზოღაში ამბარი” ჯოხონი გაზეთის ნა გამიჩქვინუ სტატია მუში დიდო გინძე რტუ. დოლოხე მუშის არ რუკათი უღუტუ. ამ რუკაქ კავკასია დო ჲულვარი უჩამზოღაში ტერიტორია დო ექონაშის ნა სქიდუტუ ხალკეფეთი ოწირაფტუ. ჯოხო მუში “ლაზეფეში ისტო’არია” ნა რტუ ამ სტატიას ხუთი ბურმე უღუტუ. ენთეფეთი ეშო რტუ: “ნა ისქედინეტუ ტერიტორია”ჯოხონი ბურმე, “ლაზეფეში ჯინჯი” ჯოხონი ბურმე, “ოსმანური იმპერიაში პერიოდიში ლაზეფე” ჯოხონი ბურმე, “ლაზური ნენა” ჯოხონი ბურმე დო “რეჶერანსური სვარეფე”ში ბურმე.
შეჰზათ აჲართეფექ ირიშენ წოხლე, თურქეთის ოჶიციალური ნა რტუ დო ამ თერეში ეთნიკური სტრუქტურა ნა ოწირაფტუ არ რუკა ნა ვარ უღუტუში ოთქუთენ, სტატია მუში ოჭარუს გჲოჭკაფტუ. აჲა რტუ ირიშენ ბეჯითი თქვალა, 1976 ში წანა შენითი, ანდღანერი ნდღა შენითი. ამ თქვალა მუში, ემუქ მუ კონარი ღნოსონი დო გურამი ნა რტუ მოწირაფტეს. შეჰზათ აჲართეფექ, თურქეთის არ ეთნიკური რუკა დვაჭირტუ ჲადოთი ჭარეეტუ. ჰომოგენური ნაციაში თეორი რეალისტური ნა ვა რტუ ჲადოთი ნაყონუფტუ სტატია მუშის შეჰზათ აჲართეფექ. თურქული ნაცია ჩქვანერი ეთნიკური ხალკეფეში არ სენტეზი ნა რტუთი ჭარუფტუ. შეჰზათ აჲართეფექ თურქეთიში ამ სენტეზიში დოლოხე, ლაზეფე კაპეტი, ეჶექტილონი დო ბეჯითი არ ხალკი ნა რტუთი ოწირეეტუ. თურქეთის ეთნიკური რუკა ნა ვარ უღუტუ ჲადო ჭარეეტუ თინა, შეჰზათ აჲართეფექ ლაზეფეში მჯვეში დო ემ ნდღანერი ნაკონობა მუთეფეში კოროცხელი ნა ვა რტუთი ხოლო თქუმერტუ. ლაზეფექ ნა სქიდუტუ ტერიტორია, ნაკონობა მუთეფეშიშენ უმოსი აშიქჲარი ნა რტუ ოწირაფტუ.
დიდო დიპლომატური დო ტექნიკური არ ნენა ნა იხმარეეტუ შეჰზათ აჲართეფექ ლაზეფექ ნა სქიდუტუ ტერიტორიაში პარალელური დო მერიდიანეფე მეჩაფტუ დო ენთეფეშ დოლოხე ნა სქიდუტუ ხალკის ლაზი ნა ითქვეტუ ჭარუფტუ. ექსპერტეფეშ ჩქინაფეში რეჶერანსითენ, ლაზეფექ ნა სქიდუტუ ტერიტორია, კოჩეფეში ოსქედინუ, ომრალუ დო ორდუ შენი დიდო მოხვა ნა რტუ ირის ოგნაფაფტუ. ლაზეფე შენი, თემელური ანეკდოტეფეს ნა ითქვეტუ სთერი ნა ვა რტუ ოხოწონაფაფტუ დო ლაზეფე დიდო ღნოსონი დო თოლი გონწკიმერი კოჩეფე ნა რტუში ჩქინა ირიში ნოსის ამაჩქუმერტუ. ისტორიას, დიდო ბეჯითი ცივილიზაციაში მანჯე ნა რტეეტუ ამ ხალკი უღნოსე ნა ვა იყვასუნტუში სებებეფე თქუმერტუ.
შეჰზათ აჲართეფექ ლაზეფე კავკასიური არ ხალკი ნა რტუ, კავკასიური ჯინჯი ნა უღუტესთი ზოპონტუ. ლაზეფეშ ქრისტიანობა დო ოსმანური იმპერიაში პერიოდის მუსულმანი ოყოფინუში პროცესი ოგნაფაფტუ სტატია მუშის.
16 მირკანი 1921 თარიღონი თურქო-რუსულ ახტიშენთი ინჶორმაცია მეჩაფტუ შეჰზათ აჲართეფექ, ჟურ კელეშა ოკორთერი დო გვერდი მუში თურქეთის დო გვერდი მუში ოქორთურას ნა დუსკიდეეტუ სარფი ჯოხონი ოფუტეში ტრაგედიაშენთი ემოციათენ ღარღალაფტუ. არ ორაფეს ართნერი ოფუტეში ხალქი ნა რტუ სარფულეფე, აწი ჩქვანერი თერეფეში დობადონამშინეფე ნა იყუშენ დო ართიქართიში დობადობა, ზაბუნობა, ღურა დო ხელა სთერი გაგნაფა მუთეფეში ართიქართის ბირაფაფეთენ ნა ოგნაფაფტესში ამბარი ჭარუფტუ. მაართანი ქიანური ოკოკიდინუში პერიოდის ოსმანური დევლეთის ნა ისქედინუ დიცხირონი ამბარეფეშენთი მკულე ინჶორმაციაფე ნა მეჩაფტუ შეჰზათ აჲათეფექ, ლაზეფე თურქეთიში კაი, დულჲამხვენუ კოჩეფე ნა რტეს, ნა სქიდუტეს თურქეთითი ნა ყოროფტეს დო ემუს ნა უხეზმეთაფტეს მითხანეფე ნა რტესთი ჭარუფტუ.
ლაზური ნენაშენითი მუთხანეფე ნა ჩა’რუფტუ შეჰზათ აჲართეფექ, ლაზური ნენა უჩამზოღაპიჯის ატინაშენ ხოპაშაქის ნა რენ თერიტორიას ნა იღარღალეტუ თქუმერტუ.
ლაზიში ჯოხო ნა იხმარუ დო უღნოსე კოჩეფე სთერი ნა ოწირაფტუ ანაკდოტეფეშენ დერდონი ნა რტუ შეჰზათ აჲართეფექ, ლაზეფეს ამ ანაკდოტეფეს ნა ითქვეტუ სთერი კოჩეფე ნა ვა რტეს დო ენთეფეს ნა ვარ ნუნგაფტეს ჲადო ოჭარუთენ ამ ანაკდოტეფეში პროტესტი ოღოდაფტუ.
ლაზეფეს თურქული ჯინჯი ნა ვარ უღუტუ ნა ოწირაფტუ შეჰზათ აჲართეფექ ლაზეფე კითხერი კოჩეფე ოყოფინოთ, დოლოხე მუშის ნა სქიდუტეს თერეს ჩქვანერი პროჶეციაფეში მანჯეფე ოყოფინოთ ნა უხეზმეთაფტეს ჭარუფტუ. კაი დობადონამაყოროფეფე ნა რტესშენთი ღარღალაფტუ.
ლაზეფე მითხანეფექ “ლაზი” ჯოხო ნა გჲოდვესშენ წოხლეთი ქორტეს დო აწი ნა სქიდუტეს მჯვეში დიხა მუთეფეშიში ჟინ სქიდუტეს. მჯვეში ორაფეს “ლაზი” ჯოხოთენ ნა იშინუ ხალკი ხვალა ანდღანერი თურქეთიში ლაზეფე ვარ რტეს. ემ პერიოდიში მეგრელეფეთი ლაზი ჯოხოთენ იშინეტეს. ემუშენი მეგრელ-ლაზეფე აწი თურქეთისთი ოქორთურასთი სქიდუნან. ნენაფე მუთეფეში ლაზურითი, მეგრულითი სქიდუტეს.
ემუქ ნა ჭარეეტუ სთერი ვარ, თურქეთიში გჲულვარი ტერიტორიას ნა სქიდუტუ ლაზეფე, ოსმანურ-რუსული ოკოკიდინუფეში სებებითენ თურქეთიშა ქომოხთეეტეს. ჲულვარი უჩამზოღაში ტერიტორიას ნა სქიდუტეს ლაზეფე კავკასიაშენ ვარ მოხთეეტეს. ენთეფე სვალონი რენან. ემუქ ნა ჭარეეტუ სთერი ვარ, ლაზური ღურელი არ ნენა ვარ რტუ. ლაზური აწითი ნა სქიდუტუ ნენა რტუ. 1990-ონი წანაფეშენ დონი ნა ბარტუ კაპეტი იხიქ ლაზეფე მი ნა რტეს დო ლაზური მუფერი ნენა ნა რტუ ირის ოწირაფტუ.
სტატია მუშის ნამთინი სუბიექტური ინჶორმაციაფე ნა უღუტუ თინა დო მთინი დო წორი ნა ვარ სუბიექტური ჩქინაფე ნა მეჩაფტუ თინა, შეჰზათ აჲართეფეში სტატია დიდო ბეჯითი რენ აწი ჩქინი შენი. ჩქინ აწი ნა მიღუნან სვარეფე ემუს ნა ვარ უღუტუ შენი; ჩქინ აწი ნა მიღუნან ჩქინაფა ემუს ნა ვარ უღუტუ შენი; ჩქინ აწი ნა მიღუნან გაგნაფა ემუს ნა ვარ უღუტუ შენი, ჩქინ აწი ნა ვარ ფსქიდუთ “ყინი ოკოკიდინუ”ში ნდღალეფეს ემუქ ნა სქიდუტუ შენი, პარტია მუში შენი ეშო არ რაპორი უხაზირეეტუ, ემუშკულეთი არ გაზეთის სტატია ოყოფინოთ გამოჩქვაფეეტუ. მორო, ემუს ნა ვარ აჩქინეეტუფე დო ნა ვარ აჭარეეტუფე, სტატია მუშიში ბეჯითობა ვარ ოთაფალაფაფს.
შეჰზათ აჲართეფე
23 იგრიკა 1993 ში თარიღი, ჩქიმი შენი დიდო ბეჯითი რენ. ემ დღას ვიჩინი შეჰზათ აჲართეფე. შეჰზათ აჲართეფე რტუ მაართანი ლაზი ენტელექტუალი თურქეთის, ემუქ ნა ჭარეეტუ მაართანი თურქული სტატია ლაზეფე შენი. ამ თარიღის მუში კალა ოკოხთალა მიღუტუ. ემ პერიოდის ნა ვიხანდეფტი დოგურონის ნა პათმინტეს 23 იგრიკაში ცერემონიაშკულე, შეჰზათ აჲართეფეშა ვიდამინტუ, მოკითხუ შენი. ემუშენითი დიდო გურ-ფათკალერი ვორტი.
ლაზური ისტორია, კულტურა დო ნენაშა მხუჯი მეჩამუ შენი, ამ დულჲას ამახთიმუში კარარი მეფჩეეტი დო ნა ვიკითხი სვარაფეშენ ნა ოხომაწონუ კონარი, შეჰზათ აჲართეფეშა მედი ვიქიფტი. ეშო-აშო ეჩი წანაშენ გინძე ორა წოხლე, “ლაზეფეში ისტორია” შენი არ სტატია ნა ჭარეეტუ ვიგურეეტი, მარა სტატია მუში ვარ ბძირეეტი.
დოგურონის 23 იგრიკაში ცერემონია პითშკულე, ასთა-ხოლო ნა ვორტი სვა მევაშქვი დო კარაკოჲიშა ოხთიმუ შენი არ ავტობუსიშა გეფხედი. ავტობუსიში დოლოხე ელაფხედი დო ხოლო ოზმონუს გევოჭკი. ჟურ მერაღი მიღუტუ გურის. არ თერი რტუ, ნა ჭარეეტუ სტატია მუში დო მაჟურათი ნა უღუ’თუ გაგნაფა მუში. არ კელე ნა ფხერტი სვაშენ კვაზალი დო მაზღვანი კელეფეს ნა იძირენფეს ვოწკერტი დო მაჟურა კელესთი ამ დიდო დო ბეჯითი ოკოხთალა შენი თი-ჩქიმი ვიხაზიროფტი. 10-15 მინუტიშკულე კარაკოჲიშა მოფტიში, ავტობუსიშენ გეფთი. კადიკოჲიშა ნა იდასუნონ კარავიშა ვუნკაპი, ამაფთი დო ელაფხედი. გვერდი საატონი მზოღაშ მაგზალობაშკულე კადიკოჲიშა მოფთი. კადიკოჲიში მეოდანიშენთი, შეჰზათ აჲართეფეს ოხორი ნა უღუტუ სემტიშა ოხთიმუ შენი არ ავტობუსიშა გეფხედი. 5 მინუტიშკულე ნა ვიდამინტუ სვაშა ვიდი დო ავტობუსიშენ გეფთი. ხეუფშუ ვარ ვიდა ჲადო არ ჶიკირითენ, გზაშპიჯის ფუქირი ნა გამაჩაფს არ ოხორჯაშენ ფუქირი ეპჭოპი.
არ ოხორიშ ჟინ მენცახერი ნა რტუ არ ტაბელაშენ, ამ ქუჩაში ჯოხო ვიგური დო ემუშკულე ხეს ნა ვოქაჩაფტი დო ჟინ მუშის შეჰზათ აჲართეფეში ადრესი ნა ნოჭარტუ ჭიჭიტა კარტალის ვოწკედი. წორი ადრესის ვორტი. შეჰზათ აჲართეფეშ ოხორიში წოხლე ვორტი. ოხორის დიდო მსქვა არ ონტულე უღუტუ, ფუქირონი. დიდო გურ-ფათკალერი ვორტი. ზარის გევობაძგი. ასთა-ხოლო მითხანიქ ნეკნა გომინწკუ. აწი ნა მშუნს კონარი, ნა გოწამიდგითუ კოჩის, ჲულვა გერმანიაში ჩოდინარი პრეზიდენტის ნა უღუტუ სთერი არ ჶიზიკი უღუტუ. ხჩე თომონი, საპარა დო ატლეტიური არ კოჩი. დიდო პრენსიპონი არ კოჩიში კარაკტერი ნა უღუტუში ნიშანეფე მეჩაფტუ მაართანი ოძირამუს. მაართანი ოძირამუს ოხომაწონეეტუ, მუ კონარი თითიზი კოჩი ნა რტუ. სალონიშა ამაფთათ ჲა მიწუ. დოფხედით. ემ ორაშაქის დიდო ლაზეფე ვიჩინეეტი, მარა შეჰზათ აჲართეფე რტუ მაართანი ლაზი ენტელექტუალი, ნა ვიჩინი. აწითი გიწვათ დო, აწიშაქის მუში სთერი ლაზი ენტელექტუალი ვარ ვიჩინი.
თამო-თამო ჩქინი თემას ამაფთით. ირიშენ ცოხლე, თი-ჩქიმიშენ დეტალუროთ ამბარი მეფჩი ემუს. ტილიჶონის ნა ვუწვიშენ მეტა დო ჩქვანერი ნოღირა ნა ვარ მიღუტუში სებებითენ, ჩქიმდა მედი უღუტას დო მემიშველას ჲადო ექსტრა მუთხანეფეთი ვუწვი. მი ვორტი, სოლენ მოფთი, მუშენი ამ დულჲას ამაფთი დო ემუსთერი თემაფეშენ ინჶორმაცია მეფჩი ემუს. ნაკო სამიმი ნა ვორტი ემუს ოწირუში დერდი მიღუტუ. შეჰზათ აჲართეფე მემისიმინუ დო ლაზობა შენი მუთხანეფე ოხვენუში დერდი ნა მიღუტუს ქოდვაჯერუ. 15 მინუტიშ დოლოხე, ართიქართი ემ ნდღას, მკულე ფერიოდიშ წოხლე ნა ოკოიჩინუ მითხანეფე სთერი ვარ დო დიდო ორაშენ დონი ნა ოკოვიჩინოფტით სთერი ვიყვით. სუმ საატი კონარი დოფხედით დო ოკოვიღარღალით. შეჰზათ აჲართეფექ, ჯინჯი მუში არტაშენი ნა რტუ, მპოლიში უნივერსიტეტიშ ჰუკუკიში ჶაკულტეტიშენ გამახთიმერი ნა რტუ; დიდო ორაშენ დონი ადვოკათი ოყოფინოთ ნა იხანდეფტუ, მიწუ. დიდო საკინი დო თითიზი კოჩი რტუ. დოხედუ დო ოღარღალუ მუში კალა არ მოხელე სთერი რტუ.
არ მერაღი მიღუტუ. ჰო, ემუქ ლაზეფე შენი ჭარელი არ სტატიაში ავტორი რტუ. პია, ემუშენ მეტა ლაზეფე შენი ჭარელი სტატიაფე უღუტუ-ი? ემუში ღარღალაფეშენ ოხომაწონეეტი, ემუს არ სტატია ჩქვა ვარ უღუტუ ლაზეფე შენი. ემ ორას, ემუქ მუშენი ჭარეეტუ ამ სტატია დო მუშენი ჩქვა სტატიაფე ვარ უღუტუ. დედეკთიჶი ვარ ვორტი დო დედეკთიჶობა ოხვენუშა ხავესობა ნა უღუნანფეშენთი ვარ ვორტი მარა, ლაზეფე შენი ხვალა არ სტატია ნა ჭარეეტუ ამ კოჩიში სიტუაცია მუშიში სებებითენ ინტერესი მაყუ ეჲა. კაი გურონი კოჩი რტუ. პოლიციელი სთერი, კითხვაფე ოკითხუ ვარ მინტუ. ვარ მაკითხუ, გურიშდოლოხე ნა მიღუტუ კითხვაფე ოხოწონეეტუ. ედო მუშენი ემ სტატია ნა ჭარუ, ოთქუს გჲოჭკუ.
უნივერსიტეტის დიდო კაი მამგურე ნა რტუ; ჰუკუკიში ჶაკულტეტის ნა იკითხეეტუ; მამგურაფალე მუთეფეშიშენ არ თერითი მეჰმედ ალი აჲბარი ნა რტუ, დომიწუ. 1960-ონი წანაფე დიდო ბეჯითი რენან თურქეთიში ისტორიას. ამ წანაფეში გეჭკაფულას ნა იკიდუ (თიფ) “თურქეთიში მადულჲეში პარტია”ში ლიდერი ნა იყვასუნტუ მეჰმედ ალი აჲბარიქ შეჰზათ აჲართეფეში ჶაკულტეტიშენ მამგურაფალე მუში ტეენ. მეჰმედ ალი აჲბარიქ ამ პარტიაში ლიდერი იყვაში, წოხლეშენ ნა იჩინოფტუ დო დულჲამახვენუ დო ღნოსონი ნა რტუ, მეგაბრე დო მამგურეფესთი ამ პარტიაშა ამახთიმუშა უჭანდეენ. შეჰზათ აჲართეფექთი მეჰმედ ალი აჲბარის ნა ყოროფტუ დო ჯუმაკოჩეფეშენ არ თერი ნა შინაფტუ შენი დო იდეეფე მუში ნა იფააფტუ შენი, ოჩანდინუს პოზიტიური ჯოღაპი მეჩეენ. ამ პარტიას ამახთეენ დო დობადონაში ხელაკაობა მუში შენი ამ პარტიში პოლიტიკაფეს მხუჯი მეჩეენ. ამ პარტიაში დოლოხე პოლიტიკა ოხვენუს ქოგჲოჭქეენ.
თურქეთი სთერი, “ყინი ო’ქოკიდინუ”ში ოშკენდას ნა რტუ არ თერეს, მუხალიჶიური პოლიტიკა ოხვენუ ეშო ფერფუ ვარ ტუ მარა დიდო თეხლიკონი რტუ. (თიფ) თურქეთიში მადულჲეში პარტია”ქ ამ თერეს ნა სქიდუნ ხალკიში ხელაკაობა მუში შენი ოხანდუ ნა უნტუ შენი, ამ თერეს ნა სქიდუნან ხალკი ოჩინუ დო ენთეფე შენი სოციალური პოლიტიკაფე ოხვენუ უნტუ. ედო ემუშენი კომისიაფე ოთეშქილუ. პარტიაქ, შეჰზათ აჲართეფე ლაზი ნა რტუ შენი, ემუსთი ლაზეფე შენი არ ვაზიჶე მეჩეენ. შეჰზათ აჲართეფექ ლაზეფე შენი არ რაპორი სთერი მუთხა უხაზირასუნტეენ. ემუშენითი გოშოგორუს ქოგჲოჭკეენ. ამ სებებითენ მაართანი დო უნიკალური სტატია მუში ნა ჭარეეტუ, მიწუ ემუქ. არ პარტიაში დოლოხე, ხალკიში ხელაკაობა შენი პოლიტიკა იქიფტუ. პარტიაქ ამ გოშოგორუში დულჲა ემუს ნა მეჩუ შენი, ემუქ ამ სტატია ჭარეეტუ. ემუს პარტიშკელენ ვაზიჶე მეჩამერი რტუ. ლაზობას ინტერესი ნა აყვეტუ დო ლაზი ნა რტუ შენი ვარ. ლაზეფე შენი არხვალა არ სტატია ოჭარუში სებები აჲა რტუ. თურქეთის ნა სქიდუნან ქართა ხალკი შენი ართნერი გაგნაფა ნა უღუტუთი მიწუ ემ ოკოხთალაში მორგვალის.
ეშოფეთენ, ლაზეფე შენი ნა ჭარეეტუ სტატიაში სებები ოხოვოწონეეტი. ლაზი ვარნა აბაზა, ქართა ხალკი კალა ართნერი მესაჶე უღუტუ ემუს. ეშო მევაგნი. აწი აკტიური პოლიტიკაში დოლოხე ვარ ტუ. ემუშენითი ლაზობა შენი ოხანდუშ ჶიკირითი, მენჯელითი ვარ უღუტუ ემუს. აჲა ოხოვოწონეეტი. არ ორაფეს ლაზეფე შენი არ სტატია ნა ჭარუ, არ კოჩი ოყოფინოთ ოშინაფუ უნონტუ. ეჲა ემუს დუბაღუნასუნტუ. სტატია მუშიშ ოჭარუში სებები ვიგურეეტი მარა, სტატია მუშიში დოლოხე მუეფე ჭარელი ნა რტუ, ვარ მიჩქიტუ. ვარ ბძირეეტითი, ვარ ვიკითხეეტითი. ემუს ვუწვი ეჲა. ასთა-ხოლო ჲისელუ დო ოდაში არ კელეს ნა ელადგინ არ დოლაბიში ნეკნა გონწკუ დო ექოლენ არ დოსია გამიღუ.
დოსიაში დოლოხეშენ არ მუთხა ეჭოფუ დო მა ქომომჩუ. ნა პკითხი არ სვარაშენ ჯოხო მუში ნა ვოგნი, დიდო ორაშენ დონი ნა ბგორუფტი დო სტატია მუში ჭარელი გაზეთა რტუ. მთინი ნენათენ, სტატია ნა გამიჩქვინუ გაზეთა რტუ. ამ გაზეთა, 1 ხრისტანა 1976 თარიღონი დო 41 ნომერონი “უჩაზოღაში ამბარი” ჯოხონი ვითოხუთ ნდღაშ არ ჶარა ნა გამიჩქვინეტუ გაზეთა რტუ. ასთა-ხოლო გალე გამაფთი დო არ მეკირტასიჲეშა ვიდი. ამ სტატია დო არ ჩქვა მუთხაფეში ჶოტოკოპეფე ჲეშავუღაფი ექონაშის. ხოლო ოხორი მუშიშა გოვიქთი. მუში დოკუმანტეფე მეფჩი. ამციქათი დოფხედით დო თემა ჩქინიშენ ოკოვიღარღალით. ემ ორას, სტატია მუშიში ოკითხუშ შანსი მაყუ. ედო არშვაჯის სტატია მუში დოვიკითხი.
თი-მუში ნა ვიჩინი შენი, დიდო ბედინერი ნა ვიყვი, ვუწვი ემუს. ეთი ეშო მუთხანეფე მიწუ. ართიქართის ხელაკაობა ვუწვით დო ოკოვიწქით. აჲა რტუ მაართანი დო ჩოდინარი ჶარა, ნა ბძირი ეჲა. მუში კალა ოკოხთალა ჩქინიშკულე, 6 თუთა კონარი არ ფერიოდი მეკილუ. ემ ორას გამავიღით “ოგნი” ჯოხონი ჟურნალიში მაართანი ნომერი, ემუსთი მევუნჯღონეეტი ფოსტაში ხეთენ. ემუშკულეთი არ ჶარასთი, ტილიჶონითენ მუში კალა ბღ’არღალეეტი. “ოგნი” შენი, ემუს ნა აყუ ჶიკირეფე მიწვეეტუ. არ კომერციული კამპანიას ჰუკუკური კონსულ’ანტი ოყოფინოთ ნა იხანდეფტუ მიწეეტუ. არ ჩქვა დულჲათი ნა უღუტუ მიწუ. არ ანსიკლოპეთიში კამპანიასთი ხიზმეთი ნა მეჩაფტუთი თქუ.
ემუ კალა ოხორი მუშის დო ოკულეთი ტილიჶონითენ ნა ბღარღალითშენ დიდო ორა მეკილუ. შეჰზათ აჲართეფე ნა ღურუში ამბარი არ ჯუმაკოჩიშენ დიდო ორაშკულე ვოგნი. ნა ვიჩინი ლაზეფეშენ დიდო ჩქვანერი კოჩი რტუ. ხვალოთ ლაზეფე შენი არ სტატია ჭარეეტუ მარა, ქიანა გედგინშა, მუში ჯოხო იშინასენ. შეჰზათ აჲართეფეში “ლაზეფეში ისტორია” ჯოხონი სტატია, თურქეთის ლაზეფე შენი არ ლაზი კელენ ჭარელი მაართანი სტატია ნა რტუ შენი, აწინერი ლაზეფე შენი დიდო ბეჯითი რენ. ემ ვარნა ამ გაგნაფათენ, 1970-ონი წანას, თურქეთის ეშო არ სტატია ოჭარუ დო არ ჟურნალის გამაჩქვაფუ დიდო გურამობა ნა დვაჭირს არ თემა რტუ. მორო, ამ სტატია ემ ორას ნა ჭარუ შეჰზათ აჲართეფეთი გურამი ლაზეფეშენ არ თერი ოყოფინოთ იშინასენ. აწი შეჰზათ აჲართეფექ ემ ოკოხთალას ნა მიწუ არ ამბარითი გიწვათმინონან: ლაზეფე შენი არ სტატია ნა ჭარეეტუ შენი, ავტორიტეტიქ თი-მუშიშენ ოჶიციალური დო დეტალუროთ არ იჶადე ეჭოფეენან. მეზარე მუშიში ჟინ ჭითა ვარდეფე ჲეხთან.
ლაზური ისტორია, კულტურა დო ნენაშა მხუჯი მეჩამუ შენი, ამ დულჲას ამახთიმუში კარარი მეფჩეეტი დო ნა ვიკითხი სვარაფეშენ ნა ოხომაწონუ კონარი, შეჰზათ აჲართეფეშა მედი ვიქიფტი. ეშო-აშო ეჩი წანაშენ გინძე ორა წოხლე, “ლაზეფეში ისტორია” შენი არ სტატია ნა ჭარეეტუ ვიგურეეტი, მარა სტატია მუში ვარ ბძირეეტი.
დოგურონის 23 იგრიკაში ცერემონია პითშკულე, ასთა-ხოლო ნა ვორტი სვა მევაშქვი დო კარაკოჲიშა ოხთიმუ შენი არ ავტობუსიშა გეფხედი. ავტობუსიში დოლოხე ელაფხედი დო ხოლო ოზმონუს გევოჭკი. ჟურ მერაღი მიღუტუ გურის. არ თერი რტუ, ნა ჭარეეტუ სტატია მუში დო მაჟურათი ნა უღუ’თუ გაგნაფა მუში. არ კელე ნა ფხერტი სვაშენ კვაზალი დო მაზღვანი კელეფეს ნა იძირენფეს ვოწკერტი დო მაჟურა კელესთი ამ დიდო დო ბეჯითი ოკოხთალა შენი თი-ჩქიმი ვიხაზიროფტი. 10-15 მინუტიშკულე კარაკოჲიშა მოფტიში, ავტობუსიშენ გეფთი. კადიკოჲიშა ნა იდასუნონ კარავიშა ვუნკაპი, ამაფთი დო ელაფხედი. გვერდი საატონი მზოღაშ მაგზალობაშკულე კადიკოჲიშა მოფთი. კადიკოჲიში მეოდანიშენთი, შეჰზათ აჲართეფეს ოხორი ნა უღუტუ სემტიშა ოხთიმუ შენი არ ავტობუსიშა გეფხედი. 5 მინუტიშკულე ნა ვიდამინტუ სვაშა ვიდი დო ავტობუსიშენ გეფთი. ხეუფშუ ვარ ვიდა ჲადო არ ჶიკირითენ, გზაშპიჯის ფუქირი ნა გამაჩაფს არ ოხორჯაშენ ფუქირი ეპჭოპი.
არ ოხორიშ ჟინ მენცახერი ნა რტუ არ ტაბელაშენ, ამ ქუჩაში ჯოხო ვიგური დო ემუშკულე ხეს ნა ვოქაჩაფტი დო ჟინ მუშის შეჰზათ აჲართეფეში ადრესი ნა ნოჭარტუ ჭიჭიტა კარტალის ვოწკედი. წორი ადრესის ვორტი. შეჰზათ აჲართეფეშ ოხორიში წოხლე ვორტი. ოხორის დიდო მსქვა არ ონტულე უღუტუ, ფუქირონი. დიდო გურ-ფათკალერი ვორტი. ზარის გევობაძგი. ასთა-ხოლო მითხანიქ ნეკნა გომინწკუ. აწი ნა მშუნს კონარი, ნა გოწამიდგითუ კოჩის, ჲულვა გერმანიაში ჩოდინარი პრეზიდენტის ნა უღუტუ სთერი არ ჶიზიკი უღუტუ. ხჩე თომონი, საპარა დო ატლეტიური არ კოჩი. დიდო პრენსიპონი არ კოჩიში კარაკტერი ნა უღუტუში ნიშანეფე მეჩაფტუ მაართანი ოძირამუს. მაართანი ოძირამუს ოხომაწონეეტუ, მუ კონარი თითიზი კოჩი ნა რტუ. სალონიშა ამაფთათ ჲა მიწუ. დოფხედით. ემ ორაშაქის დიდო ლაზეფე ვიჩინეეტი, მარა შეჰზათ აჲართეფე რტუ მაართანი ლაზი ენტელექტუალი, ნა ვიჩინი. აწითი გიწვათ დო, აწიშაქის მუში სთერი ლაზი ენტელექტუალი ვარ ვიჩინი.
თამო-თამო ჩქინი თემას ამაფთით. ირიშენ ცოხლე, თი-ჩქიმიშენ დეტალუროთ ამბარი მეფჩი ემუს. ტილიჶონის ნა ვუწვიშენ მეტა დო ჩქვანერი ნოღირა ნა ვარ მიღუტუში სებებითენ, ჩქიმდა მედი უღუტას დო მემიშველას ჲადო ექსტრა მუთხანეფეთი ვუწვი. მი ვორტი, სოლენ მოფთი, მუშენი ამ დულჲას ამაფთი დო ემუსთერი თემაფეშენ ინჶორმაცია მეფჩი ემუს. ნაკო სამიმი ნა ვორტი ემუს ოწირუში დერდი მიღუტუ. შეჰზათ აჲართეფე მემისიმინუ დო ლაზობა შენი მუთხანეფე ოხვენუში დერდი ნა მიღუტუს ქოდვაჯერუ. 15 მინუტიშ დოლოხე, ართიქართი ემ ნდღას, მკულე ფერიოდიშ წოხლე ნა ოკოიჩინუ მითხანეფე სთერი ვარ დო დიდო ორაშენ დონი ნა ოკოვიჩინოფტით სთერი ვიყვით. სუმ საატი კონარი დოფხედით დო ოკოვიღარღალით. შეჰზათ აჲართეფექ, ჯინჯი მუში არტაშენი ნა რტუ, მპოლიში უნივერსიტეტიშ ჰუკუკიში ჶაკულტეტიშენ გამახთიმერი ნა რტუ; დიდო ორაშენ დონი ადვოკათი ოყოფინოთ ნა იხანდეფტუ, მიწუ. დიდო საკინი დო თითიზი კოჩი რტუ. დოხედუ დო ოღარღალუ მუში კალა არ მოხელე სთერი რტუ.
არ მერაღი მიღუტუ. ჰო, ემუქ ლაზეფე შენი ჭარელი არ სტატიაში ავტორი რტუ. პია, ემუშენ მეტა ლაზეფე შენი ჭარელი სტატიაფე უღუტუ-ი? ემუში ღარღალაფეშენ ოხომაწონეეტი, ემუს არ სტატია ჩქვა ვარ უღუტუ ლაზეფე შენი. ემ ორას, ემუქ მუშენი ჭარეეტუ ამ სტატია დო მუშენი ჩქვა სტატიაფე ვარ უღუტუ. დედეკთიჶი ვარ ვორტი დო დედეკთიჶობა ოხვენუშა ხავესობა ნა უღუნანფეშენთი ვარ ვორტი მარა, ლაზეფე შენი ხვალა არ სტატია ნა ჭარეეტუ ამ კოჩიში სიტუაცია მუშიში სებებითენ ინტერესი მაყუ ეჲა. კაი გურონი კოჩი რტუ. პოლიციელი სთერი, კითხვაფე ოკითხუ ვარ მინტუ. ვარ მაკითხუ, გურიშდოლოხე ნა მიღუტუ კითხვაფე ოხოწონეეტუ. ედო მუშენი ემ სტატია ნა ჭარუ, ოთქუს გჲოჭკუ.
უნივერსიტეტის დიდო კაი მამგურე ნა რტუ; ჰუკუკიში ჶაკულტეტის ნა იკითხეეტუ; მამგურაფალე მუთეფეშიშენ არ თერითი მეჰმედ ალი აჲბარი ნა რტუ, დომიწუ. 1960-ონი წანაფე დიდო ბეჯითი რენან თურქეთიში ისტორიას. ამ წანაფეში გეჭკაფულას ნა იკიდუ (თიფ) “თურქეთიში მადულჲეში პარტია”ში ლიდერი ნა იყვასუნტუ მეჰმედ ალი აჲბარიქ შეჰზათ აჲართეფეში ჶაკულტეტიშენ მამგურაფალე მუში ტეენ. მეჰმედ ალი აჲბარიქ ამ პარტიაში ლიდერი იყვაში, წოხლეშენ ნა იჩინოფტუ დო დულჲამახვენუ დო ღნოსონი ნა რტუ, მეგაბრე დო მამგურეფესთი ამ პარტიაშა ამახთიმუშა უჭანდეენ. შეჰზათ აჲართეფექთი მეჰმედ ალი აჲბარის ნა ყოროფტუ დო ჯუმაკოჩეფეშენ არ თერი ნა შინაფტუ შენი დო იდეეფე მუში ნა იფააფტუ შენი, ოჩანდინუს პოზიტიური ჯოღაპი მეჩეენ. ამ პარტიას ამახთეენ დო დობადონაში ხელაკაობა მუში შენი ამ პარტიში პოლიტიკაფეს მხუჯი მეჩეენ. ამ პარტიაში დოლოხე პოლიტიკა ოხვენუს ქოგჲოჭქეენ.
თურქეთი სთერი, “ყინი ო’ქოკიდინუ”ში ოშკენდას ნა რტუ არ თერეს, მუხალიჶიური პოლიტიკა ოხვენუ ეშო ფერფუ ვარ ტუ მარა დიდო თეხლიკონი რტუ. (თიფ) თურქეთიში მადულჲეში პარტია”ქ ამ თერეს ნა სქიდუნ ხალკიში ხელაკაობა მუში შენი ოხანდუ ნა უნტუ შენი, ამ თერეს ნა სქიდუნან ხალკი ოჩინუ დო ენთეფე შენი სოციალური პოლიტიკაფე ოხვენუ უნტუ. ედო ემუშენი კომისიაფე ოთეშქილუ. პარტიაქ, შეჰზათ აჲართეფე ლაზი ნა რტუ შენი, ემუსთი ლაზეფე შენი არ ვაზიჶე მეჩეენ. შეჰზათ აჲართეფექ ლაზეფე შენი არ რაპორი სთერი მუთხა უხაზირასუნტეენ. ემუშენითი გოშოგორუს ქოგჲოჭკეენ. ამ სებებითენ მაართანი დო უნიკალური სტატია მუში ნა ჭარეეტუ, მიწუ ემუქ. არ პარტიაში დოლოხე, ხალკიში ხელაკაობა შენი პოლიტიკა იქიფტუ. პარტიაქ ამ გოშოგორუში დულჲა ემუს ნა მეჩუ შენი, ემუქ ამ სტატია ჭარეეტუ. ემუს პარტიშკელენ ვაზიჶე მეჩამერი რტუ. ლაზობას ინტერესი ნა აყვეტუ დო ლაზი ნა რტუ შენი ვარ. ლაზეფე შენი არხვალა არ სტატია ოჭარუში სებები აჲა რტუ. თურქეთის ნა სქიდუნან ქართა ხალკი შენი ართნერი გაგნაფა ნა უღუტუთი მიწუ ემ ოკოხთალაში მორგვალის.
ეშოფეთენ, ლაზეფე შენი ნა ჭარეეტუ სტატიაში სებები ოხოვოწონეეტი. ლაზი ვარნა აბაზა, ქართა ხალკი კალა ართნერი მესაჶე უღუტუ ემუს. ეშო მევაგნი. აწი აკტიური პოლიტიკაში დოლოხე ვარ ტუ. ემუშენითი ლაზობა შენი ოხანდუშ ჶიკირითი, მენჯელითი ვარ უღუტუ ემუს. აჲა ოხოვოწონეეტი. არ ორაფეს ლაზეფე შენი არ სტატია ნა ჭარუ, არ კოჩი ოყოფინოთ ოშინაფუ უნონტუ. ეჲა ემუს დუბაღუნასუნტუ. სტატია მუშიშ ოჭარუში სებები ვიგურეეტი მარა, სტატია მუშიში დოლოხე მუეფე ჭარელი ნა რტუ, ვარ მიჩქიტუ. ვარ ბძირეეტითი, ვარ ვიკითხეეტითი. ემუს ვუწვი ეჲა. ასთა-ხოლო ჲისელუ დო ოდაში არ კელეს ნა ელადგინ არ დოლაბიში ნეკნა გონწკუ დო ექოლენ არ დოსია გამიღუ.
დოსიაში დოლოხეშენ არ მუთხა ეჭოფუ დო მა ქომომჩუ. ნა პკითხი არ სვარაშენ ჯოხო მუში ნა ვოგნი, დიდო ორაშენ დონი ნა ბგორუფტი დო სტატია მუში ჭარელი გაზეთა რტუ. მთინი ნენათენ, სტატია ნა გამიჩქვინუ გაზეთა რტუ. ამ გაზეთა, 1 ხრისტანა 1976 თარიღონი დო 41 ნომერონი “უჩაზოღაში ამბარი” ჯოხონი ვითოხუთ ნდღაშ არ ჶარა ნა გამიჩქვინეტუ გაზეთა რტუ. ასთა-ხოლო გალე გამაფთი დო არ მეკირტასიჲეშა ვიდი. ამ სტატია დო არ ჩქვა მუთხაფეში ჶოტოკოპეფე ჲეშავუღაფი ექონაშის. ხოლო ოხორი მუშიშა გოვიქთი. მუში დოკუმანტეფე მეფჩი. ამციქათი დოფხედით დო თემა ჩქინიშენ ოკოვიღარღალით. ემ ორას, სტატია მუშიში ოკითხუშ შანსი მაყუ. ედო არშვაჯის სტატია მუში დოვიკითხი.
თი-მუში ნა ვიჩინი შენი, დიდო ბედინერი ნა ვიყვი, ვუწვი ემუს. ეთი ეშო მუთხანეფე მიწუ. ართიქართის ხელაკაობა ვუწვით დო ოკოვიწქით. აჲა რტუ მაართანი დო ჩოდინარი ჶარა, ნა ბძირი ეჲა. მუში კალა ოკოხთალა ჩქინიშკულე, 6 თუთა კონარი არ ფერიოდი მეკილუ. ემ ორას გამავიღით “ოგნი” ჯოხონი ჟურნალიში მაართანი ნომერი, ემუსთი მევუნჯღონეეტი ფოსტაში ხეთენ. ემუშკულეთი არ ჶარასთი, ტილიჶონითენ მუში კალა ბღ’არღალეეტი. “ოგნი” შენი, ემუს ნა აყუ ჶიკირეფე მიწვეეტუ. არ კომერციული კამპანიას ჰუკუკური კონსულ’ანტი ოყოფინოთ ნა იხანდეფტუ მიწეეტუ. არ ჩქვა დულჲათი ნა უღუტუ მიწუ. არ ანსიკლოპეთიში კამპანიასთი ხიზმეთი ნა მეჩაფტუთი თქუ.
ემუ კალა ოხორი მუშის დო ოკულეთი ტილიჶონითენ ნა ბღარღალითშენ დიდო ორა მეკილუ. შეჰზათ აჲართეფე ნა ღურუში ამბარი არ ჯუმაკოჩიშენ დიდო ორაშკულე ვოგნი. ნა ვიჩინი ლაზეფეშენ დიდო ჩქვანერი კოჩი რტუ. ხვალოთ ლაზეფე შენი არ სტატია ჭარეეტუ მარა, ქიანა გედგინშა, მუში ჯოხო იშინასენ. შეჰზათ აჲართეფეში “ლაზეფეში ისტორია” ჯოხონი სტატია, თურქეთის ლაზეფე შენი არ ლაზი კელენ ჭარელი მაართანი სტატია ნა რტუ შენი, აწინერი ლაზეფე შენი დიდო ბეჯითი რენ. ემ ვარნა ამ გაგნაფათენ, 1970-ონი წანას, თურქეთის ეშო არ სტატია ოჭარუ დო არ ჟურნალის გამაჩქვაფუ დიდო გურამობა ნა დვაჭირს არ თემა რტუ. მორო, ამ სტატია ემ ორას ნა ჭარუ შეჰზათ აჲართეფეთი გურამი ლაზეფეშენ არ თერი ოყოფინოთ იშინასენ. აწი შეჰზათ აჲართეფექ ემ ოკოხთალას ნა მიწუ არ ამბარითი გიწვათმინონან: ლაზეფე შენი არ სტატია ნა ჭარეეტუ შენი, ავტორიტეტიქ თი-მუშიშენ ოჶიციალური დო დეტალუროთ არ იჶადე ეჭოფეენან. მეზარე მუშიში ჟინ ჭითა ვარდეფე ჲეხთან.
ლაზეფე დო მაჟურა სვარაფე
“ლაზეფეში ისტორია” ჯოხონი სვარაქ ნა მომჩუ პოზიტიური დო ნეგატიური მოთივაციაში სებებითენ ლაზეფეში მთინი დო წორი ისტორიაშ გოშოგორუში საქვარის ამაფტეეტი. იფთინერი თუთაფეშ მორგვალის, აჲა რტუ ინდივიდუალური ინტერესი. თი ჩქიმი შენი ამაფთეეტი ამ დულჲას. მარა ჭიტა ორა მეკილუში, ოხოვოწონეეტი მუ მუ ნა რტუ. ლაზობა დო ლაზური ნენა ინდივიდუალური დულჲაფეშენ ნა ვა რტეს შენი, გოშოგორაფეშენ ნა ვიგურამინონ ჩქინაფე, ჩქვალეფე კალა ოფარუში კარარი ქოდოლოვინგონი. ემუშენითი გაზეთე დო ჟურნალეფეს სტატიაფე პჭარამინტუ. ენტელექტუალური გაგნაფათენ ამ დულჲაფეშ დოლოხე ნა რტუ მითხანეფე კალათი კონტაქტი ოხვენუტი მემაჭირასუნტუ. ემ ორაშაქის ნა ვიჩინი დო ამ დულჲაში დოლოხე ნა რტუ არ კოჭი რტუ. ეთი, ქორთუ ნა რტუ, ჰაჲრი ჰაჲრიოღლუ რტუ.“ლაზეფეში ისტორია” ჯოხონი სვარაში თერჯუმანი რტუ მუქ. მუში კალა კონტაქტი მიღუტუ. ართიქართის ჭარელეფე პჭარუფტით. ემუსთი ვუწვეეტი, გოშოგორაფე ჩქიმიშენ ნა ვიგურამინონ ჩქინაფა, ნა ვოგნაფამინტუ მთელის ჲადო. ჰაჲრი ჰაჲრიოღლუ ინდივიდუალუროთ კაი კოჩი რტუ, მარა თურქეთის ნა სქიდუნ დო კულტურა დო ნენა მუში ნა ღურუნ არ კოჩი სთერი ვარ, ოქორთურას ნა სქიდუნ არ მითხანი სთერი რტუ. ეჲა მუშენი ეშო ნა რტუ , ვარ მიჩქიტუ. ჩქიმი შენი ლაზობა დო ლაზური ნენა ბეჯითი რტუ. ჩქიმი კალა მითი ვარ ტუ. ხვალა ვორტი. არ კოჩი ვიჩინოფტი ეთი, ნა მიღუტუ თოლითენ ვარ ოწკერტი დულჲას.
ამ დულჲა სოციალური არ თემა რტუ. მან ამ სოციალური დულჲას, ჩქიმი სთერი ნა იზმონ მინთხანეფე კალა ოჩინაფონი ვორტი. წორი ნა რტუ აჲა რტუ. მარა ირიშენ წოხლე, მან ოგურონი ვორტი დულჲა, მუჭოში რტუ, მი რტეს ლაზეფე. ემუშენითი ოკითხონი დო გოშოგორონი ვორტი. ოკითხუ დო გოშოგორუ შენი სვარა ოძირონი ვორტი. “ლაზეფეში ისტორია”ში თერჯუმე დიდო პატი თურქულითენ რტუ. ჭიტა ვორტიში, დიდილეფეშენ ნა ვოგნეეტი პარამითეფე სთერი რტუ “ლაზეფეში ისტორია”ში თერჯუმე მუში. ემ ორას, სვარაში ორიგინალური ხალი მუჭოში ნა რტუ ჲადო გურის მერაღი ვარ მაყვეეტუ. მთინი ნენათენ, ვარ ვისიმადეფტი ეჲა. ვისიმადეფტიქონნა, ოძირუ შენი ბგორამინტუ ეჲა ეშო ვარნა აშო.
“ლაზეფეში ისტორია” ლაზეფეში ისტორია ნა ვარ ტუ ნა ვიჯერეეტი შენი ამაფტეეტი ამ დულჲას. “ყინი ოკოკიდინუ”ში პერიოდი დიჩოდეეტუ. ედო აღანი პერიოდიქ ნა მიბარაფტეს იხიში შველათენ ნაკოთხანი სვარაფე გამიღინეეტუ თურქეთის. ენთეფეში ჯოხოფე აშო რტუ: “ეტნიკური გურუბეფე თურქეთის”, “კავიმეფეში ნეკნა-1” დო “ჭერკესეფეში ისტორია”. იფთინერი სვარათი თერჯუმე რტუ მარა, აწინერი გაგნაფათენ, ამ სვარაფექთი ნა მეჩაფტუ ჩქინაფა ეკო ღირსონი ვარ ტუ, მარა თემაფე მუთეფეში აღანი რტუ. ედო ემ ორაშაქის, თურქეთის ჩქვანერი ეტნიკური გურუფეფექ ნა სქიდურტუ ჲადო ოთქუ ეშო ფერფუ ვარ ტუ. ოჶიციალური იდეოლოგიაქ კაბული ვარ იქიფტუ , თურქეთის ნა სქიდუნან ჩქვანერი ეტნიკური გურუბეფეში ოსქიდუ. ემუშენი “ლაზეფეში ისთორია” ჯოხონი სვარა სთერი “ეტნიკური გურუბეფე თურქეთის”, “კავიმეფეში ნეკნა-1” დო “ჭერკესეფეში ისტორია” ჯოხონი სვარაფეში გამაჩქვინუ ბეჯითი რტუ. პრენსიპის ამ სვარაფე კაი რტეს. მარა დეტალუროთ ოწკომილუთენ ენთეფეთი დობაღინე ჩქინაფა ვარ მეჩაფტეს. ჩქვანერი სფეროფეშენ ოწკომილუთენ პრობლემონი რტუ. მურენქი, ემ ორაშაქის ენთეფეშენ კაი სვარა ვარ გამაჩქვინერი რტუ.
იფთინერი სვარა, “ეტნიკური გურუბეფე თურქეთის”, თერჯუმე რტუ. თერჯუმე მუში ეკო პატი რტუ ქი, აწი ოთქუთენ ვარ იყვენ. სვარაში ორიგინალური მუში ინგილისური ნენათენ ჭარელი ტეენ. ამ სვარაში ორიგანულური მუში მუჭო ნა რტუ, ემ ორასთი, აწითი ვარ მიჩქინ. ამ სვარას უღუტუ ჟურ სტატია ლაზეფე შენი. წორი რენ, ამ სვარაშენთი მუთხანეფე ვიგურამინტუ, მაჟურა სვარაფეშენ ნა ვიგურეეტი სთერი. “კავიმეფეში ნეკნა-1” ჯოხონი სვარათი “ეტნიკური გურუბეფე თურქეთის” ჯოხონი სვარაში ტკუბი მუში სთერი ნა რტუ-თი-ნა, ეკსტრა ჩქინაფეთი მეჩაფტუ. ემუშენ წორი ოთქუთენ, “2000’ე დოღრუ” ჯოხონი სვარულის, წოხლეშენ გამაჩქვინერი ნა ტეს სტატიაფეში სვარა ოყოფინოთ გამიღინერი ხალი რტუ. ამ სვარათი ლაზაფეში ისტორიაშენ, ლაზური ნენა დო მუში აღანი ალბონიშენ ამბარეფე მეჩაფტუ მაკითხალეფეს. “ჭერკესეფეში ისტორია” ჯოხონი სვარეფე ჟილენთუნა კავკასური მთელ ხალკეფე “ჭერკესი” იშინაფტუ. ემუშენთი მუთხანეფე ვიგურეეტი.
“ლაზეფეში ისტორია” დო “ჭერკესეფეში ისტორია” ჯოხონი სვარეფექ ართნერი თემა დო ართნერი ხალკეფეშენ პარადოკსული ამბარაფე მეჩაფტეს. “ჭერქეზეფეში ისტორია” ჯოხონი სვარაქ ჟილენთუნა კავკასიას ნა სქიდუნან ხალკი მთელი ოყოფინოთ “ჭერკესი” შინაფტუ. “ლაზეფეში ისტორია” სვარაქთი წალენთუნა კავკასია ნა სქიდუნან ხალკი “გჲურჯი” შინაფტუ. აჲა რტუ პარადოკსული სიტუაცია. არ ჩქვა პარადოკსული დულჲათი უღუტუ “ჭერქეზეფეში ისტორია” ჯოხონი სვარას. ლაზი ლაზი შინაფტუ “ჭერქეზეფეში ისტორია” ჯოხონი სვარაქ. მარა “ლაზეფეში ისტორია” ჯოხონი სვარაქ ლაზეფე ლაზი ვარ, გჲურჯი შინაფტუ. აჲა რტუ დერდი ჩქიმი.ოთხო სვარა მიღუტუ ხეს: “ლაზეფეში ისტორია”, “ეტნიკური გურუბეფე თურქეთის”, “კავიმეფეში ნეკნა-1” დო “ჭერკესეფეში ისტორია”. ლაზეფეში ჯინჯი ოგურუ შენი ამ ოთხო სვარა ნაკოთხანი ჶარა ვიკითხეეტი მარა მუთუ ვარ ოხომაწონეეტუ. ამ სებებითენ აწი ნა მიღუტუ სვარაფეშენ მეტი ჩქვანერი ანსიკლოპედიაფეშენ სტატიაფეტი ოკითხონი ვორტი დო ეშოთი პამინტუ. ედო “ჶ’ათიხიშ მილლეთიში სვარაფუნა” დო “ბეჲაზიდიშ დევლეთიში სვარაფუნა”შა ოხთიმუ- მოხთიმუს გევოჭკი.
არ ქელე ვიხანდეფტი გენჭარელი მოგაფუ შენი, ოჯახური დულჲაფე შენი, მაჟურა კელეთი ლაზეფეში ისტორია გოშობგორუფტი. დულჲა ინდივიდუალური მერაღი ოთათმინუ შენი რტუ იფთინერი ორაფეს მარა, აწი ნა ვიკითხი კართა სვარა დო სტატიაფე კალა სოციალური გაგნაფას მხუჯი მეჩამონი ნა ვორტი ოხოვოწონაფტი. ამ პუნკტის, ამ დულჲას ნა მემიშველასუნონ მითხანეფე ოგორუსთი გევოჭკეეტი. მჯვეში მეგაბრე მიყოუნტუ ჯაღალოღლუს. გამაჩქვალობა უღუტუ ემუს. ემუსთი ვუწვეეტი, ნა გოშობგორუფტი ლაზეფეში ისტორია, ჯინჯი მუთეფეში. “მთუთი მუზო” ჯოხოთენთი ნა იშინერტუ მეგაბრე ჩქიმიქ, “მან აჰმეთ ქირიმი ვიჩინოფ,”კომუნი” ჯოხონი სვარულიში მანჯე დო ჯოღაბინამეჩაფს კოჩი რენ.. მუქ ამ დულჲაფეთენ იბოდენ. გინონ-ნა თელეჶონიშ ნომერი მუში მექჩა.”-ჲა მიწუ. მანთი, “აცი ვარ, მან აწი გოშობგოროფ მუთხანეფე. მინიმუროთ მუთხანეფე ვიგურა, ჩქინა მაყვას ემ ორას, მემიშველი-ჲა, გიწვამინონ”-ჲა ვუწვი ემუს.
ჩქიმი სთერი ამ დულჲათენ ნა იბოდენ მითხანეფე ნა რტუ, ვოგნიში ვირახათი. ენთეფე კაი ჩქინაფერი კოჩეფე ნა რტუ, მაჩქინენტუ ემ ორაფეს. მარა ამციქა ოგურონი ვორტი თემა. არ ქელე ჩქვანერი სვარეფე, ანსიკლოპედიაფეში მადდეფე, სვარეფე ვიკითხუფტი, არ კელეთი ჰაჲრი ჰაჲრიოღლუ კალა კონტაქტი მიღუტუ. ართიქართიშა პჭარუფტით. ნამთინი ორაფეს მუქ მემინჯღონოფტუ მჭიფე ბროშორეფე სთერი მუთხანეფე ჰაჲრიოღლუქ.
“ეტნიკური გურუბეფე თურქეთის” ჯოხონი სვარაში “ლაზეფე” ჯოხონი ბურმეს, შეჰზათ აჲართეფე ჯოხონი ადვოკათიში კელეშენ ჭარელი არ სტატია ნა რტუ ვიკითხეეტი. ამ კოჩიში კელეშენ ჭარელი სტათი’აში ჯოხო მუში “ლაზეფეში ისტორია” ნა რტუ, 1976 ში წანას, “ქარადენიზ ჰაბერ”, (“უჩა მზოღა ამბარი”), გაზეთის ნა გამიღინუ, ვიგურეეტი. ეჲა ვიკითხიშკულე, “მზოღა ამბარი” ჯოხონი გაზეთი ოძირუ შენი, ასთა-ხოლო “ბეჲაზიდიშ დევლეთიში სვარაფუნა”შა ვიდეეტი დო გოშობგორეეტი ემ გაზეთე. მუ ჭვინი რენ ქი, ვარ მაძირეეტი გაზეთი “ბეჲაზიდიშ დევლეთიში სვარაფუნა”ს. შეჰზათ აჲართეფე ჩქიმი შენი ბეჯითი რტუ. მუქ ტუ მაართანი ლაზი, ლაზეფე შენი სტატია ნა ჭარეეტუ. ვარ მიჩქიტუ მარა, მუქ სტატია ნა ჭარ’უ გაზეთის, ლაზეფე შენი არ ჩქვა სტატია ოძირუში იმენდი ვიქიფტი. აჲართეფე ადვოკათი ნა რტუ ვიგურეეტი. აშოფეთენ მუში კალა კონტაქტი ოხვენუ დიდო ფერფუ იყვასუნტუ. ბაროშენ ვარნა ადვოკათეფე კალა ნა იხანდეფტუ მითხანიშენ შეჰზათ აჲართეფეში თელეჶონიშ ნომერი ოძირუ დიდო ფერფუ იყვასუნტუ.
1993 ში წანაში აპრილიშ თუთაში მაჟურანი გვერდის რტუ. ემ ორას ნა ვიხანდეფტი ქოლეჯის, ნა იხანდეფტუ არ ადვოკათი ორტუ. არ ნდღას ემუს ვუწვი, არ ადვოკათიში თელეჶონიშ ნომერი ბგორუფტი ჲადო. მუქ, “დერდი მო ზდიფ ჭე ბერე! მან მეგიშველამინონ”-ჲა მიწუ. ეშოთი ყუ. ედო გვერდი საატიშკულე არ ჭიტა კარტალი მომჩუ მუქ. ემუშ ჟინ ჭარუფტუ შეჰზათ აჲართეფეში ტილიჶონიშ ნომერი. მან ასთახოლო ვიჯოხი ეჲა ტილიჶონითენ. არ სვარას ჯოხო დო სტატია მუშიში ჯოხო ნა ბძირი, “ლაზეფეში ისტორია” ჯოხონი სტატია მუშის დიდო მერაღი ნა ვიქიპთი, ამ თემაფეშენ ოკოღარღალუ შენი ემუშენ რანდევუ ნა ბგორუფტი , ემუს ვუწვი. ხონარი მუშიშენ დიდო ჯენთილმენი ნა რტუ ოხოიწონერტუ. 1993 ში წანაში, მა-23-ანი აპრილი შენი ართიქართიშა რანდევუ მეფჩით. ემ დღა “ნაციონალური ხემოშლეთინობა დო ბერეფეში ბაჲრამი” ნა რტუ შენი, დოგურონის ნა იხვენასუნტუ ცერემონიაშკულე მოშვანინონი მიღუტუ.
ამ დულჲა სოციალური არ თემა რტუ. მან ამ სოციალური დულჲას, ჩქიმი სთერი ნა იზმონ მინთხანეფე კალა ოჩინაფონი ვორტი. წორი ნა რტუ აჲა რტუ. მარა ირიშენ წოხლე, მან ოგურონი ვორტი დულჲა, მუჭოში რტუ, მი რტეს ლაზეფე. ემუშენითი ოკითხონი დო გოშოგორონი ვორტი. ოკითხუ დო გოშოგორუ შენი სვარა ოძირონი ვორტი. “ლაზეფეში ისტორია”ში თერჯუმე დიდო პატი თურქულითენ რტუ. ჭიტა ვორტიში, დიდილეფეშენ ნა ვოგნეეტი პარამითეფე სთერი რტუ “ლაზეფეში ისტორია”ში თერჯუმე მუში. ემ ორას, სვარაში ორიგინალური ხალი მუჭოში ნა რტუ ჲადო გურის მერაღი ვარ მაყვეეტუ. მთინი ნენათენ, ვარ ვისიმადეფტი ეჲა. ვისიმადეფტიქონნა, ოძირუ შენი ბგორამინტუ ეჲა ეშო ვარნა აშო.
“ლაზეფეში ისტორია” ლაზეფეში ისტორია ნა ვარ ტუ ნა ვიჯერეეტი შენი ამაფტეეტი ამ დულჲას. “ყინი ოკოკიდინუ”ში პერიოდი დიჩოდეეტუ. ედო აღანი პერიოდიქ ნა მიბარაფტეს იხიში შველათენ ნაკოთხანი სვარაფე გამიღინეეტუ თურქეთის. ენთეფეში ჯოხოფე აშო რტუ: “ეტნიკური გურუბეფე თურქეთის”, “კავიმეფეში ნეკნა-1” დო “ჭერკესეფეში ისტორია”. იფთინერი სვარათი თერჯუმე რტუ მარა, აწინერი გაგნაფათენ, ამ სვარაფექთი ნა მეჩაფტუ ჩქინაფა ეკო ღირსონი ვარ ტუ, მარა თემაფე მუთეფეში აღანი რტუ. ედო ემ ორაშაქის, თურქეთის ჩქვანერი ეტნიკური გურუფეფექ ნა სქიდურტუ ჲადო ოთქუ ეშო ფერფუ ვარ ტუ. ოჶიციალური იდეოლოგიაქ კაბული ვარ იქიფტუ , თურქეთის ნა სქიდუნან ჩქვანერი ეტნიკური გურუბეფეში ოსქიდუ. ემუშენი “ლაზეფეში ისთორია” ჯოხონი სვარა სთერი “ეტნიკური გურუბეფე თურქეთის”, “კავიმეფეში ნეკნა-1” დო “ჭერკესეფეში ისტორია” ჯოხონი სვარაფეში გამაჩქვინუ ბეჯითი რტუ. პრენსიპის ამ სვარაფე კაი რტეს. მარა დეტალუროთ ოწკომილუთენ ენთეფეთი დობაღინე ჩქინაფა ვარ მეჩაფტეს. ჩქვანერი სფეროფეშენ ოწკომილუთენ პრობლემონი რტუ. მურენქი, ემ ორაშაქის ენთეფეშენ კაი სვარა ვარ გამაჩქვინერი რტუ.
იფთინერი სვარა, “ეტნიკური გურუბეფე თურქეთის”, თერჯუმე რტუ. თერჯუმე მუში ეკო პატი რტუ ქი, აწი ოთქუთენ ვარ იყვენ. სვარაში ორიგინალური მუში ინგილისური ნენათენ ჭარელი ტეენ. ამ სვარაში ორიგანულური მუში მუჭო ნა რტუ, ემ ორასთი, აწითი ვარ მიჩქინ. ამ სვარას უღუტუ ჟურ სტატია ლაზეფე შენი. წორი რენ, ამ სვარაშენთი მუთხანეფე ვიგურამინტუ, მაჟურა სვარაფეშენ ნა ვიგურეეტი სთერი. “კავიმეფეში ნეკნა-1” ჯოხონი სვარათი “ეტნიკური გურუბეფე თურქეთის” ჯოხონი სვარაში ტკუბი მუში სთერი ნა რტუ-თი-ნა, ეკსტრა ჩქინაფეთი მეჩაფტუ. ემუშენ წორი ოთქუთენ, “2000’ე დოღრუ” ჯოხონი სვარულის, წოხლეშენ გამაჩქვინერი ნა ტეს სტატიაფეში სვარა ოყოფინოთ გამიღინერი ხალი რტუ. ამ სვარათი ლაზაფეში ისტორიაშენ, ლაზური ნენა დო მუში აღანი ალბონიშენ ამბარეფე მეჩაფტუ მაკითხალეფეს. “ჭერკესეფეში ისტორია” ჯოხონი სვარეფე ჟილენთუნა კავკასური მთელ ხალკეფე “ჭერკესი” იშინაფტუ. ემუშენთი მუთხანეფე ვიგურეეტი.
“ლაზეფეში ისტორია” დო “ჭერკესეფეში ისტორია” ჯოხონი სვარეფექ ართნერი თემა დო ართნერი ხალკეფეშენ პარადოკსული ამბარაფე მეჩაფტეს. “ჭერქეზეფეში ისტორია” ჯოხონი სვარაქ ჟილენთუნა კავკასიას ნა სქიდუნან ხალკი მთელი ოყოფინოთ “ჭერკესი” შინაფტუ. “ლაზეფეში ისტორია” სვარაქთი წალენთუნა კავკასია ნა სქიდუნან ხალკი “გჲურჯი” შინაფტუ. აჲა რტუ პარადოკსული სიტუაცია. არ ჩქვა პარადოკსული დულჲათი უღუტუ “ჭერქეზეფეში ისტორია” ჯოხონი სვარას. ლაზი ლაზი შინაფტუ “ჭერქეზეფეში ისტორია” ჯოხონი სვარაქ. მარა “ლაზეფეში ისტორია” ჯოხონი სვარაქ ლაზეფე ლაზი ვარ, გჲურჯი შინაფტუ. აჲა რტუ დერდი ჩქიმი.ოთხო სვარა მიღუტუ ხეს: “ლაზეფეში ისტორია”, “ეტნიკური გურუბეფე თურქეთის”, “კავიმეფეში ნეკნა-1” დო “ჭერკესეფეში ისტორია”. ლაზეფეში ჯინჯი ოგურუ შენი ამ ოთხო სვარა ნაკოთხანი ჶარა ვიკითხეეტი მარა მუთუ ვარ ოხომაწონეეტუ. ამ სებებითენ აწი ნა მიღუტუ სვარაფეშენ მეტი ჩქვანერი ანსიკლოპედიაფეშენ სტატიაფეტი ოკითხონი ვორტი დო ეშოთი პამინტუ. ედო “ჶ’ათიხიშ მილლეთიში სვარაფუნა” დო “ბეჲაზიდიშ დევლეთიში სვარაფუნა”შა ოხთიმუ- მოხთიმუს გევოჭკი.
არ ქელე ვიხანდეფტი გენჭარელი მოგაფუ შენი, ოჯახური დულჲაფე შენი, მაჟურა კელეთი ლაზეფეში ისტორია გოშობგორუფტი. დულჲა ინდივიდუალური მერაღი ოთათმინუ შენი რტუ იფთინერი ორაფეს მარა, აწი ნა ვიკითხი კართა სვარა დო სტატიაფე კალა სოციალური გაგნაფას მხუჯი მეჩამონი ნა ვორტი ოხოვოწონაფტი. ამ პუნკტის, ამ დულჲას ნა მემიშველასუნონ მითხანეფე ოგორუსთი გევოჭკეეტი. მჯვეში მეგაბრე მიყოუნტუ ჯაღალოღლუს. გამაჩქვალობა უღუტუ ემუს. ემუსთი ვუწვეეტი, ნა გოშობგორუფტი ლაზეფეში ისტორია, ჯინჯი მუთეფეში. “მთუთი მუზო” ჯოხოთენთი ნა იშინერტუ მეგაბრე ჩქიმიქ, “მან აჰმეთ ქირიმი ვიჩინოფ,”კომუნი” ჯოხონი სვარულიში მანჯე დო ჯოღაბინამეჩაფს კოჩი რენ.. მუქ ამ დულჲაფეთენ იბოდენ. გინონ-ნა თელეჶონიშ ნომერი მუში მექჩა.”-ჲა მიწუ. მანთი, “აცი ვარ, მან აწი გოშობგოროფ მუთხანეფე. მინიმუროთ მუთხანეფე ვიგურა, ჩქინა მაყვას ემ ორას, მემიშველი-ჲა, გიწვამინონ”-ჲა ვუწვი ემუს.
ჩქიმი სთერი ამ დულჲათენ ნა იბოდენ მითხანეფე ნა რტუ, ვოგნიში ვირახათი. ენთეფე კაი ჩქინაფერი კოჩეფე ნა რტუ, მაჩქინენტუ ემ ორაფეს. მარა ამციქა ოგურონი ვორტი თემა. არ ქელე ჩქვანერი სვარეფე, ანსიკლოპედიაფეში მადდეფე, სვარეფე ვიკითხუფტი, არ კელეთი ჰაჲრი ჰაჲრიოღლუ კალა კონტაქტი მიღუტუ. ართიქართიშა პჭარუფტით. ნამთინი ორაფეს მუქ მემინჯღონოფტუ მჭიფე ბროშორეფე სთერი მუთხანეფე ჰაჲრიოღლუქ.
“ეტნიკური გურუბეფე თურქეთის” ჯოხონი სვარაში “ლაზეფე” ჯოხონი ბურმეს, შეჰზათ აჲართეფე ჯოხონი ადვოკათიში კელეშენ ჭარელი არ სტატია ნა რტუ ვიკითხეეტი. ამ კოჩიში კელეშენ ჭარელი სტათი’აში ჯოხო მუში “ლაზეფეში ისტორია” ნა რტუ, 1976 ში წანას, “ქარადენიზ ჰაბერ”, (“უჩა მზოღა ამბარი”), გაზეთის ნა გამიღინუ, ვიგურეეტი. ეჲა ვიკითხიშკულე, “მზოღა ამბარი” ჯოხონი გაზეთი ოძირუ შენი, ასთა-ხოლო “ბეჲაზიდიშ დევლეთიში სვარაფუნა”შა ვიდეეტი დო გოშობგორეეტი ემ გაზეთე. მუ ჭვინი რენ ქი, ვარ მაძირეეტი გაზეთი “ბეჲაზიდიშ დევლეთიში სვარაფუნა”ს. შეჰზათ აჲართეფე ჩქიმი შენი ბეჯითი რტუ. მუქ ტუ მაართანი ლაზი, ლაზეფე შენი სტატია ნა ჭარეეტუ. ვარ მიჩქიტუ მარა, მუქ სტატია ნა ჭარ’უ გაზეთის, ლაზეფე შენი არ ჩქვა სტატია ოძირუში იმენდი ვიქიფტი. აჲართეფე ადვოკათი ნა რტუ ვიგურეეტი. აშოფეთენ მუში კალა კონტაქტი ოხვენუ დიდო ფერფუ იყვასუნტუ. ბაროშენ ვარნა ადვოკათეფე კალა ნა იხანდეფტუ მითხანიშენ შეჰზათ აჲართეფეში თელეჶონიშ ნომერი ოძირუ დიდო ფერფუ იყვასუნტუ.
1993 ში წანაში აპრილიშ თუთაში მაჟურანი გვერდის რტუ. ემ ორას ნა ვიხანდეფტი ქოლეჯის, ნა იხანდეფტუ არ ადვოკათი ორტუ. არ ნდღას ემუს ვუწვი, არ ადვოკათიში თელეჶონიშ ნომერი ბგორუფტი ჲადო. მუქ, “დერდი მო ზდიფ ჭე ბერე! მან მეგიშველამინონ”-ჲა მიწუ. ეშოთი ყუ. ედო გვერდი საატიშკულე არ ჭიტა კარტალი მომჩუ მუქ. ემუშ ჟინ ჭარუფტუ შეჰზათ აჲართეფეში ტილიჶონიშ ნომერი. მან ასთახოლო ვიჯოხი ეჲა ტილიჶონითენ. არ სვარას ჯოხო დო სტატია მუშიში ჯოხო ნა ბძირი, “ლაზეფეში ისტორია” ჯოხონი სტატია მუშის დიდო მერაღი ნა ვიქიპთი, ამ თემაფეშენ ოკოღარღალუ შენი ემუშენ რანდევუ ნა ბგორუფტი , ემუს ვუწვი. ხონარი მუშიშენ დიდო ჯენთილმენი ნა რტუ ოხოიწონერტუ. 1993 ში წანაში, მა-23-ანი აპრილი შენი ართიქართიშა რანდევუ მეფჩით. ემ დღა “ნაციონალური ხემოშლეთინობა დო ბერეფეში ბაჲრამი” ნა რტუ შენი, დოგურონის ნა იხვენასუნტუ ცერემონიაშკულე მოშვანინონი მიღუტუ.
ჰაჲრი ჰაჲრიოღლუ
“აჲდინლიქ” ჯოხონი გაზეთიშ არქივიში ოჶისის ნა იხანდეფტუ მჯვეში მეგაბრე ჩქიმიქ ლაზეფე შენი მუთხანეფე ნა ჭარუფტუ მითხანეფეში ჯოხოფე, ადრესეფე დო ტილიჶონიში ნომერეფე მომჩეეტუ. აწი ხეს ნა ვოქაჩაფტი ლისთეს ჰაჲრი ჰაჲრიოღლიში ადრესი დო ტილიჶონიში ნომერითი ჭარელი ტუ. არ ნდღას ვუჯოხი ემუს ტილიჶონითენ. მაართანოთ ჩქიმდენ ინჶორმაცია მეფჩი ემუს. “კაი ნდღალეფე. მან ალი იჰსან აქსამაზი. მპოლიშენ გიჯოხუფთ. ედო თი_ფაფახონი ჰაჲრიოღლუ კალა ოღარღალუ მინტუ. ნომერი წორი რენ-ნა.”-ჲა ვუწვი ტილიჶონის ხონარი ჩქიმი მისიმინტუ კოჩის. ტილიჶონიშენ ნა მომიხთუ ხონარიქ, “ჰო, მან ვორე,”-მიწუ. მანთი ემუს, “მან “ლაზეთიში ისტორია” ჯოხონი სვარა ვიკითხი. ედო ემუშენი გიჯოხით. მარა ემუშენ წოხლე ჩქიმდენ ინჶორმაცია მექჩა. ჯინჯი ჩქიმი არტაშენი რენ. მან მპოლის დოვიბადი დო ვირდი. ინგილისური ნენაში მამგურაფალე ვორე არ კოლეჯის. არ ჩქვა ნენათი მიჩქინ, იტალიანური ნენა.”ჲა ვუწვი.
აშოფათენ ემ ნდღას ოკოვიჩინიშით ართიქართი თელეჶონის. დიდო მქვა ხონარი უღუტუ ემუს. გაგნაფა მუშითი კაი რტუ. ხონარი მუშიშენ კაი კოჩი ნა რტუ ოხომაწონუ დო მუთუ ვარ. მაართანი კონტაქტის გინძე ორაშ მორგვალის ოკოვიღარღალეეტით. 1992 წანა რტუ. დიდო პატი დო დერდონი ნდღალეფეს ფსქიდურტით თურქეთის. ემუშენი ტილიჶონიში შველათენ აღანი მეგაბრობაფე ოხვენუ შენი წორი პერიოდი ვარ ტუ. მარა ჰაჲრიოღლუ დო მან გევოჭკით ართიქართი კალა კონტაქტი ოხვენუს.
ტილიჶონითენ ართიქართიშენ ოგურუში გზა ბგორუფტით, ბგორამინტეს მთინი მეთქვალეთენ, მან ნაკოთხანი კითხვა მიღუტუ დო ენთეფეში ჯოღაბეფე ბგორუფტი, ბგორამინტუ. აჲა ფერფუ ვარ იყვასუნტუ, მარა ემორას მან ვარ მიჩქიტუ ეშო ნა იყვასუნტუ დულჲა.
“ლაზეფეში ისტორია” ჯოხონი სვარაში თურქული მუში, გვერდი მუში წკარითენ ოფშა დო ჩქვა გვერდი მუშითი უფშუ ნა რენ არ ჭიკა სთერი რტუ. ვართი ოფშა ვართი უფშუ. ოფშათი რტუ, უფშუთი რტუ. ემ ორას 30 წანერი ვორტი დო ემ ორაშაქის, სქიდალას ჟურ გზა დო ფერი ნა უღუტუ, მიჩქიტუ. ედო ეშოთი ვიჯერტი. მარა ამ სვარა ნა ვიკითხიშკულე, სქიდალა ჶილოსოჶია ჩქიმი იქთურუ.
ჰაჲრიოღლუ 1936 წანას ინეგოლიში ოფუტე ნა რენ ჰაჲრიჲეს დიბადეენ. მასუმანი ნესილიშენ მოხაჯირი რტუ. პაპულეფე მუთეფეში მუსულმანი რტეს. ჯინჯი მუში ანდღა აჭარა ჯოხო მუშითენ ნა იჩქინენ რაიონი რენ. ოჯახი მუშიქ რუსული ზალიმობაშენ ნა იმტეენ დო ოსმანური თერეშა მოხთეენან. გეჭკაფური დოგურონი შკულე, ბურსას ბიჭეფეშენი ხეშნოხვენე ინსტიტუთიშ ბინა ოკიდუში ბურმეს იკითხუ დო კურს მუში ნოთამამუ. მპოლის ჲილდიზიშ პოლიციელური დოგურონიშა ქამახთუ. 1982 წანას პენსიონერი დიყუ.ქორთული ნენა უჩქიტუ მარა ჰაჲრიოღლუს ნა უჩქიტუ ნენა, ოქორთურას ნა იღარღალენ ქორთული ნენაშენ დიდო ჩქვანერი რტუ. ემუქ ნა ღარღალაფტუ ნენა ოფუტური, ოჯახური, ენთეფეშენ ექოლეთი ჲასახი ნენა რტუ თურქეთის, მუში ბერობაშ პერიოდის. მუქ ნა ღარღალაფტუ ნენას ჩქვანერი ალბონი ნა უღუტუ, იგურუ. მურენქი ემ ორას 15 წანერი რტუ. ჰაჲრიოღლუქ დიდო მკულე პერიოდის დოლოხე ქორთული ალბონი იგურუ. ემუთენ ქორთული მუში ოკაპეტანუს ქოგჲოჭკუ. ამ ალბონითენ იკითხუფტუ დო ჭარუფტუ მუქ. შური მუშითი იკაპეტინუ. ნა მულუნ წანაფე კალა კავკასური ხალკეფეში ისტორია დო სქიდალა მუთეფე შენი ინტერესი დვაყუ ემუს. ოქორთურას ნა გამახთუ სვარეფე ოკითხუს ქოგჲოჭკუ. აჲა კაი რტუ მარა, “ლაზეფეში ისტორია” ჯოხონი სვარა დო ნამთინი თერჯუმე მუთეფეში ობიექტური ნა ვარ ტუ, იჩქინენ.
ეშო ფთქვათ-ნა, აშო ფთქვათ-ნა, ჰაჲრიოღლუ ჩქინებური კულტურის მხუჯი ნა მეჩუფეში ართერი რენ. ნაკოთხანი ჶარას ოქორთურაშა იდუ, ოჶიციალური სტუმაროთ. ჰაჲრიოღლუს უღუტუ ჩქვა სვარეფეთი. მუ ჭვინი რენქი, ჰაჲრიოღლუქ 1993 წანას, ინეგოლის შური მუში ღორმოთის ქომეჩუ დო ჯენაზე მუში ოფუტე ჰაჲრიჲეს დოხვერი რენ.ჰაჲრიოღლუქ კითხვა ჩქიმეფეშა ჯოღაპი ვარ მეჩუ. კაბგა უღუტუ ემუს, ქირზიოღლუ სთერი ოჶიციალური იდეოლოგიში კოჩეფე კალა. მარა ჰაჲრიოღლიქთი არ ჩქვა ოჶიციალური იდეოლოგიში გზათენ ულურტუ. ემუშენი მანთი მუში კალა კაბგა მიღუტუ. ზაბუნობა მუშის ვარ მაძირუ ეჲა. ჯენაზეში ცერემონია მუშიშა ოხთიმუში შანსითი ვარ მაყუ. მარა მან ფსქიდაშაქის, მუში კალა ნა რენ გოშინაფე ჩქინი სქიდასუნონ. ჰაჲრიოღლუ კალა ნა რენ მეგაბრობაშენ დიდო ბეჯითი არ მუნთხა ვიგური. ეთი გვერდი ოფშა დო გვერდი უფშუ ნა რენ ჭიკაშ ჶილოსოჶიაში დოლოხე შინახერი რენ.
ჰაჲრიოღლუ კალა ტილიონითენ ოკოვიღარღალაფტით დიდოფეთენ. ნაკოთხანი ჶარასთი მპოლის ოკოვიკატით. არ ჶარასთი მან ინეგოლიშა, ოხორი მუშიშა ვიდეეტი მოკითხუშენი.
მაართანი ჶაროთ, ჩქინ ემ ორას ავტუბუსეფეში ცენტრი ნა რენ თოფკაპის ოკვიკათეეტით. გიშაშუ. მუქ ნა გიშაშუთი, მიწუ. ეშო მიწვეეტუ, “მუჭო იყვენ?! სინ დიდო კაპეტი გური დო შური გიღუნ. მან ტილიჶონის ნა ვოგნი ხონარიშენ ეშო ოხომაწონუ, მარა სინ მკულე რე. მუჭო იყვენ?!” ამ მეთქვალეფე მუში ოინტერესონი რტუ. მარა ემუს ნა უღუნ გაგნაფაშენთი ამ სიგნალი მომჩაფტუ მუქ. მუში შენი მან ღორმოთონი დულჲა ვიქიფტი დო ღორმოთონი საქვარის დოლოხე ნა რენ კოჩითი დივი სთერი იყვასუნტუ!
1992 წანას, მან ვარ მიჩქიტუ ქორთული ალბონი. ემ ორაშაქის, ლათინური, არაბული, ბერძენული, კირილური, ჩინური ალბონეფე მიჩქიტუ ვარნა ვიჩინოფტი. მაართანი ჶაროთ, ოქოვიკათითში, ემუს ნაკოთხანი ჰედიჲე სვარაფე, ჶოტოკოფიეფე უღუტუ ჩქიმი შენი, ჩანთას. ენთეფეშენ ნამთინეფე ინგლისური ნენათენ, ნამთინეფე თურქული ნენათენ ჭარელი რტუ. ართი თი სვარა მომჩუ მუქ. ემ ორას, ამ სვარა მუ რტუ დო დოლოხე მუში მუ ნა ჭარტუ, ვარ მიჩქიტუ. ალბონი მუში ჩქვანერი რტუ. ეჲა რტუ ქორთული ალბონი. მუქ ნა მომჩუ სვარაში ჯოხო რტუ “ლაზური პარამითეფე”. მან ამ სვარაში შველათენ ამ ალბონი, ქორთული ალბონი, ვიგურამინტუ.
არ დოლონიშ მორგვალი ამ ალბონი ვიჩალიში დო შილჲა ჶარათენ, პჭარეეტი კართა ბონჯა. ამ ალბონი მემიშველასუნტუ. ოქორთურას ნა ქოგამახთეენ, არ-ჟურ ჶოლკლორული სვარა, პარამითეფეში სვარა, ამ ალბონითენ ჭარელი რტუ. ემუშენი ამ ალბონითენ, ნა მიჩქიტუ ლაზური ნენაქთი ოდიდანუს ქოგჲოჭკეეტუ. დიდო შანსონი ვორტი.
მან ჰაჲრიოღლუქ ნა ძიროფტუ სთერი ვარ ვოწკერტი თემას. ართიქართიშენ ვიგურაფტით. აწი მუქ ჩქინი კალა ვარ რენ, მარა ემუს ნა უღუნ სთერი გაგნაფა ნა უღუნანფე სქიდუნან. ენთეფე კალათი ქოვორეთ. ედო ართიქართიშენ ვიგურაფთ. მან ჰაჲრიოღლუშ ჯენაზეში ცერემონია მუშიშა ვარ მემალუ. მარა მოფთეეტიკონი, ეშო მეთქვალეფეში ოთქუ მინონტუ.: “ჯოხო მუშის აწი ისტორია ნა ითქვენ მჯვეში პერიოდისთი ჩქინ ფსიქიდურტით, ჩქინი ნა რენ დიხაშ ჟინ. დიხა, გოლა, გერმა, ზოღა კალა ართნერი ვორტით, ართიქართიშა მეგაბრე. მეგაბრეშენ მეგაბრე ტეს ენთეფე ჩქინდა. ოჭკომალე დო ოშუმონი მომჩაფტეს ენთეფექ ჩქინდა. მანჯე მუში ვარ ვორტით ენთეფეში მარა, მანჯეთი ვარ მიყოუნტეს ემ ორაფეს. ნა მინტეს მუნთხანეფე ოშუმონი ვარნა ოჭკომალე შენი ეშო ოხანდონი ვარ ვორტით გალენეფეში გური შენი, აწი ნა ოყოფუმონი ნა ვორეთ სთერი. სქიდალა დიდო მეჭირელი რტუ ოშუმუ დო ოჭკომუ შენი მარა, ჩქინი ღურელეფეში საფულე იძირეტუ ნა ფსქიდურტით კელეშენ. ემ ორასთი ართო ვორტით ენთეფე კალა. ვარ მიყოუნტეს მტერი, გერმაკოჩიშენ მეტი. ემ ორასთი მიყოუნტეს ნანდიდი დო პაპული, ნანა დო მამა, და დო ჯუმა, ჩილი დო ქიმოჯი, კულანი დო ბიჭი ბერეფე დო მოტალეფე დო მეგაბრეფე. ნენა მიღუტეს დო ბღარღალაფტით ნა მინტეს სთერი, ჭუმანიში, ლიმჯიში, სერიში, ნა მინტეს თემაფეშენ, ნა მინტეს მითხანეფე კალა. შქურინა ვარ მიჩქითეს, გერმაკოჩიშენ მეტი. ნდღათი ჩქინი რტუ სერითი. მცკუფი ნდღალეფე ბძირით ართიქართიშენ გინძე.”
ჶილოსოჶია ჩქინიქ ვარ იქთირეეტუ ემ ორაფეს, ნა ვარ ფშუფტით შენი ჭიკაშენ. ხოჯიში დიდი ქრა მიღუტეს ხეს დოქაჩერი. ქრაშენ ნა ფშუფტით შენი ემ ორას ოხორიშ ნოხვენე ღვინი. გვერდი მუში წკარითენ ოფშა დო ჩქვა გვერდი მუშითი უფშუ ნა რენ არ ჭიკაშენ გამახთიმერი ჶილოსოჶიაში გზათენ ვარ ვულურტით. ჩქინ ქოვორტით.“გალენეფექ მეხთეს. მზახალი ვარ ტეს. ვართი მეგაბრე. ადამიანითი ვარ. ნენა მუთეფეში ჩქინ ნა მიღუტეს სთერი ნა ვარტუ. მეხთეს. ენთეფეს ვარ უღუტეს გურის ხელადოკაობა. ვარ ყოროფტეს დიხა, გოლა, ნჯა, გერმა, ზოღა. ვარ ძიროფტეს ცაშ ფერითი, ზოღაშ ფერითი. ენთეფეს ვარ უღუტეს ყოროფა ბერეფე მუთეფეშიშათი. ენთეფეში ღნოსი დო ხეთენ დოვიყვით მტერი დიხა, გოლა, გერმა, ზოღა ჩქინიშათი. გომოჭკონდით მჭიმაში ხონარითი, დიხაშ შურათი.
დიდო ორა მეკილუ უჩქინუთენ მი ნა ვორტით დო სოლენ ნა მოფტით. გალენეფექ, ენთეფეს ნა უღუტეს პატი ტრადიციაფე დო გაგნაფე კალა მეხთეს. აწი ვარ ოხომაწონენან ცაში ფერი, ზოღაშ შურა, თოფურიში ნოსთონობა.
არ ნენა დომისქიდუ ხვალა ელაკთერი, გელაკთერი. ეშო ნა რენ-თი-ნა, ეთი ღურუნ, ნა მეკილაფს ნდღალეფე კალა. არ ოჯახიში ბერეფე ვორტით ართნერი ნენათენ ვარნა აწი ნა რენ სთერი ჩქვადოჩქვა ნენაფეთენ, აწინერი ჯოხოფე ჩქინითენ, ლაზი, მეგრელი, შონი, ქორთუ დო ჩქინებურეფე. მჯვეში ორაფესთი ნა რტუ სთერი აწითი ქოვორეთ ჯუმალეფე. ჩქვა ნენაფე მიღუნან-თი-ნა, ქოვორეთ ხოლოთი დო არ ოხორიში ბერეფე. ნენაფე ჩქინი რენ სებები მუში ართიქართიშა ნა რენ ჯუმალობა ჩქინიში. ნენა ღურაში ვარ იძირენ ჯუმალობათი ართიქართიშა.ლაზური ნენა ღურუნ. ღორმოთიქ ნა მომჩეს ნენა, მუქ ნა მომჩეს მენჯელითენ ემუს მხუჯი ნა ვარ მეფჩაფთ შენი ღურუნ. ღორმოთის ეშო ნა უნონს სთერი ჲადო ვარ, ჩქინ ნენას მხუჯი ნა ვარ მეფჩაფთ შენი. ჩქინ ბუნდური ნა ვორეთ შენი, ღურუნ. აწი ლაზური ნენა შენი მუთხანეფე ოხვამუში ორა რენ.. ნენა ჩქინიქ ვარ ღურას დო სქიდას, ირდას. ( მა-14-ანი მარტი 2006 წანას, მპოლი)”
სინ ნამისონი კოჩი რტი ჰაჲრიოღლუ.
აშოფათენ ემ ნდღას ოკოვიჩინიშით ართიქართი თელეჶონის. დიდო მქვა ხონარი უღუტუ ემუს. გაგნაფა მუშითი კაი რტუ. ხონარი მუშიშენ კაი კოჩი ნა რტუ ოხომაწონუ დო მუთუ ვარ. მაართანი კონტაქტის გინძე ორაშ მორგვალის ოკოვიღარღალეეტით. 1992 წანა რტუ. დიდო პატი დო დერდონი ნდღალეფეს ფსქიდურტით თურქეთის. ემუშენი ტილიჶონიში შველათენ აღანი მეგაბრობაფე ოხვენუ შენი წორი პერიოდი ვარ ტუ. მარა ჰაჲრიოღლუ დო მან გევოჭკით ართიქართი კალა კონტაქტი ოხვენუს.
ტილიჶონითენ ართიქართიშენ ოგურუში გზა ბგორუფტით, ბგორამინტეს მთინი მეთქვალეთენ, მან ნაკოთხანი კითხვა მიღუტუ დო ენთეფეში ჯოღაბეფე ბგორუფტი, ბგორამინტუ. აჲა ფერფუ ვარ იყვასუნტუ, მარა ემორას მან ვარ მიჩქიტუ ეშო ნა იყვასუნტუ დულჲა.
“ლაზეფეში ისტორია” ჯოხონი სვარაში თურქული მუში, გვერდი მუში წკარითენ ოფშა დო ჩქვა გვერდი მუშითი უფშუ ნა რენ არ ჭიკა სთერი რტუ. ვართი ოფშა ვართი უფშუ. ოფშათი რტუ, უფშუთი რტუ. ემ ორას 30 წანერი ვორტი დო ემ ორაშაქის, სქიდალას ჟურ გზა დო ფერი ნა უღუტუ, მიჩქიტუ. ედო ეშოთი ვიჯერტი. მარა ამ სვარა ნა ვიკითხიშკულე, სქიდალა ჶილოსოჶია ჩქიმი იქთურუ.
ჰაჲრიოღლუ 1936 წანას ინეგოლიში ოფუტე ნა რენ ჰაჲრიჲეს დიბადეენ. მასუმანი ნესილიშენ მოხაჯირი რტუ. პაპულეფე მუთეფეში მუსულმანი რტეს. ჯინჯი მუში ანდღა აჭარა ჯოხო მუშითენ ნა იჩქინენ რაიონი რენ. ოჯახი მუშიქ რუსული ზალიმობაშენ ნა იმტეენ დო ოსმანური თერეშა მოხთეენან. გეჭკაფური დოგურონი შკულე, ბურსას ბიჭეფეშენი ხეშნოხვენე ინსტიტუთიშ ბინა ოკიდუში ბურმეს იკითხუ დო კურს მუში ნოთამამუ. მპოლის ჲილდიზიშ პოლიციელური დოგურონიშა ქამახთუ. 1982 წანას პენსიონერი დიყუ.ქორთული ნენა უჩქიტუ მარა ჰაჲრიოღლუს ნა უჩქიტუ ნენა, ოქორთურას ნა იღარღალენ ქორთული ნენაშენ დიდო ჩქვანერი რტუ. ემუქ ნა ღარღალაფტუ ნენა ოფუტური, ოჯახური, ენთეფეშენ ექოლეთი ჲასახი ნენა რტუ თურქეთის, მუში ბერობაშ პერიოდის. მუქ ნა ღარღალაფტუ ნენას ჩქვანერი ალბონი ნა უღუტუ, იგურუ. მურენქი ემ ორას 15 წანერი რტუ. ჰაჲრიოღლუქ დიდო მკულე პერიოდის დოლოხე ქორთული ალბონი იგურუ. ემუთენ ქორთული მუში ოკაპეტანუს ქოგჲოჭკუ. ამ ალბონითენ იკითხუფტუ დო ჭარუფტუ მუქ. შური მუშითი იკაპეტინუ. ნა მულუნ წანაფე კალა კავკასური ხალკეფეში ისტორია დო სქიდალა მუთეფე შენი ინტერესი დვაყუ ემუს. ოქორთურას ნა გამახთუ სვარეფე ოკითხუს ქოგჲოჭკუ. აჲა კაი რტუ მარა, “ლაზეფეში ისტორია” ჯოხონი სვარა დო ნამთინი თერჯუმე მუთეფეში ობიექტური ნა ვარ ტუ, იჩქინენ.
ეშო ფთქვათ-ნა, აშო ფთქვათ-ნა, ჰაჲრიოღლუ ჩქინებური კულტურის მხუჯი ნა მეჩუფეში ართერი რენ. ნაკოთხანი ჶარას ოქორთურაშა იდუ, ოჶიციალური სტუმაროთ. ჰაჲრიოღლუს უღუტუ ჩქვა სვარეფეთი. მუ ჭვინი რენქი, ჰაჲრიოღლუქ 1993 წანას, ინეგოლის შური მუში ღორმოთის ქომეჩუ დო ჯენაზე მუში ოფუტე ჰაჲრიჲეს დოხვერი რენ.ჰაჲრიოღლუქ კითხვა ჩქიმეფეშა ჯოღაპი ვარ მეჩუ. კაბგა უღუტუ ემუს, ქირზიოღლუ სთერი ოჶიციალური იდეოლოგიში კოჩეფე კალა. მარა ჰაჲრიოღლიქთი არ ჩქვა ოჶიციალური იდეოლოგიში გზათენ ულურტუ. ემუშენი მანთი მუში კალა კაბგა მიღუტუ. ზაბუნობა მუშის ვარ მაძირუ ეჲა. ჯენაზეში ცერემონია მუშიშა ოხთიმუში შანსითი ვარ მაყუ. მარა მან ფსქიდაშაქის, მუში კალა ნა რენ გოშინაფე ჩქინი სქიდასუნონ. ჰაჲრიოღლუ კალა ნა რენ მეგაბრობაშენ დიდო ბეჯითი არ მუნთხა ვიგური. ეთი გვერდი ოფშა დო გვერდი უფშუ ნა რენ ჭიკაშ ჶილოსოჶიაში დოლოხე შინახერი რენ.
ჰაჲრიოღლუ კალა ტილიონითენ ოკოვიღარღალაფტით დიდოფეთენ. ნაკოთხანი ჶარასთი მპოლის ოკოვიკატით. არ ჶარასთი მან ინეგოლიშა, ოხორი მუშიშა ვიდეეტი მოკითხუშენი.
მაართანი ჶაროთ, ჩქინ ემ ორას ავტუბუსეფეში ცენტრი ნა რენ თოფკაპის ოკვიკათეეტით. გიშაშუ. მუქ ნა გიშაშუთი, მიწუ. ეშო მიწვეეტუ, “მუჭო იყვენ?! სინ დიდო კაპეტი გური დო შური გიღუნ. მან ტილიჶონის ნა ვოგნი ხონარიშენ ეშო ოხომაწონუ, მარა სინ მკულე რე. მუჭო იყვენ?!” ამ მეთქვალეფე მუში ოინტერესონი რტუ. მარა ემუს ნა უღუნ გაგნაფაშენთი ამ სიგნალი მომჩაფტუ მუქ. მუში შენი მან ღორმოთონი დულჲა ვიქიფტი დო ღორმოთონი საქვარის დოლოხე ნა რენ კოჩითი დივი სთერი იყვასუნტუ!
1992 წანას, მან ვარ მიჩქიტუ ქორთული ალბონი. ემ ორაშაქის, ლათინური, არაბული, ბერძენული, კირილური, ჩინური ალბონეფე მიჩქიტუ ვარნა ვიჩინოფტი. მაართანი ჶაროთ, ოქოვიკათითში, ემუს ნაკოთხანი ჰედიჲე სვარაფე, ჶოტოკოფიეფე უღუტუ ჩქიმი შენი, ჩანთას. ენთეფეშენ ნამთინეფე ინგლისური ნენათენ, ნამთინეფე თურქული ნენათენ ჭარელი რტუ. ართი თი სვარა მომჩუ მუქ. ემ ორას, ამ სვარა მუ რტუ დო დოლოხე მუში მუ ნა ჭარტუ, ვარ მიჩქიტუ. ალბონი მუში ჩქვანერი რტუ. ეჲა რტუ ქორთული ალბონი. მუქ ნა მომჩუ სვარაში ჯოხო რტუ “ლაზური პარამითეფე”. მან ამ სვარაში შველათენ ამ ალბონი, ქორთული ალბონი, ვიგურამინტუ.
არ დოლონიშ მორგვალი ამ ალბონი ვიჩალიში დო შილჲა ჶარათენ, პჭარეეტი კართა ბონჯა. ამ ალბონი მემიშველასუნტუ. ოქორთურას ნა ქოგამახთეენ, არ-ჟურ ჶოლკლორული სვარა, პარამითეფეში სვარა, ამ ალბონითენ ჭარელი რტუ. ემუშენი ამ ალბონითენ, ნა მიჩქიტუ ლაზური ნენაქთი ოდიდანუს ქოგჲოჭკეეტუ. დიდო შანსონი ვორტი.
მან ჰაჲრიოღლუქ ნა ძიროფტუ სთერი ვარ ვოწკერტი თემას. ართიქართიშენ ვიგურაფტით. აწი მუქ ჩქინი კალა ვარ რენ, მარა ემუს ნა უღუნ სთერი გაგნაფა ნა უღუნანფე სქიდუნან. ენთეფე კალათი ქოვორეთ. ედო ართიქართიშენ ვიგურაფთ. მან ჰაჲრიოღლუშ ჯენაზეში ცერემონია მუშიშა ვარ მემალუ. მარა მოფთეეტიკონი, ეშო მეთქვალეფეში ოთქუ მინონტუ.: “ჯოხო მუშის აწი ისტორია ნა ითქვენ მჯვეში პერიოდისთი ჩქინ ფსიქიდურტით, ჩქინი ნა რენ დიხაშ ჟინ. დიხა, გოლა, გერმა, ზოღა კალა ართნერი ვორტით, ართიქართიშა მეგაბრე. მეგაბრეშენ მეგაბრე ტეს ენთეფე ჩქინდა. ოჭკომალე დო ოშუმონი მომჩაფტეს ენთეფექ ჩქინდა. მანჯე მუში ვარ ვორტით ენთეფეში მარა, მანჯეთი ვარ მიყოუნტეს ემ ორაფეს. ნა მინტეს მუნთხანეფე ოშუმონი ვარნა ოჭკომალე შენი ეშო ოხანდონი ვარ ვორტით გალენეფეში გური შენი, აწი ნა ოყოფუმონი ნა ვორეთ სთერი. სქიდალა დიდო მეჭირელი რტუ ოშუმუ დო ოჭკომუ შენი მარა, ჩქინი ღურელეფეში საფულე იძირეტუ ნა ფსქიდურტით კელეშენ. ემ ორასთი ართო ვორტით ენთეფე კალა. ვარ მიყოუნტეს მტერი, გერმაკოჩიშენ მეტი. ემ ორასთი მიყოუნტეს ნანდიდი დო პაპული, ნანა დო მამა, და დო ჯუმა, ჩილი დო ქიმოჯი, კულანი დო ბიჭი ბერეფე დო მოტალეფე დო მეგაბრეფე. ნენა მიღუტეს დო ბღარღალაფტით ნა მინტეს სთერი, ჭუმანიში, ლიმჯიში, სერიში, ნა მინტეს თემაფეშენ, ნა მინტეს მითხანეფე კალა. შქურინა ვარ მიჩქითეს, გერმაკოჩიშენ მეტი. ნდღათი ჩქინი რტუ სერითი. მცკუფი ნდღალეფე ბძირით ართიქართიშენ გინძე.”
ჶილოსოჶია ჩქინიქ ვარ იქთირეეტუ ემ ორაფეს, ნა ვარ ფშუფტით შენი ჭიკაშენ. ხოჯიში დიდი ქრა მიღუტეს ხეს დოქაჩერი. ქრაშენ ნა ფშუფტით შენი ემ ორას ოხორიშ ნოხვენე ღვინი. გვერდი მუში წკარითენ ოფშა დო ჩქვა გვერდი მუშითი უფშუ ნა რენ არ ჭიკაშენ გამახთიმერი ჶილოსოჶიაში გზათენ ვარ ვულურტით. ჩქინ ქოვორტით.“გალენეფექ მეხთეს. მზახალი ვარ ტეს. ვართი მეგაბრე. ადამიანითი ვარ. ნენა მუთეფეში ჩქინ ნა მიღუტეს სთერი ნა ვარტუ. მეხთეს. ენთეფეს ვარ უღუტეს გურის ხელადოკაობა. ვარ ყოროფტეს დიხა, გოლა, ნჯა, გერმა, ზოღა. ვარ ძიროფტეს ცაშ ფერითი, ზოღაშ ფერითი. ენთეფეს ვარ უღუტეს ყოროფა ბერეფე მუთეფეშიშათი. ენთეფეში ღნოსი დო ხეთენ დოვიყვით მტერი დიხა, გოლა, გერმა, ზოღა ჩქინიშათი. გომოჭკონდით მჭიმაში ხონარითი, დიხაშ შურათი.
დიდო ორა მეკილუ უჩქინუთენ მი ნა ვორტით დო სოლენ ნა მოფტით. გალენეფექ, ენთეფეს ნა უღუტეს პატი ტრადიციაფე დო გაგნაფე კალა მეხთეს. აწი ვარ ოხომაწონენან ცაში ფერი, ზოღაშ შურა, თოფურიში ნოსთონობა.
არ ნენა დომისქიდუ ხვალა ელაკთერი, გელაკთერი. ეშო ნა რენ-თი-ნა, ეთი ღურუნ, ნა მეკილაფს ნდღალეფე კალა. არ ოჯახიში ბერეფე ვორტით ართნერი ნენათენ ვარნა აწი ნა რენ სთერი ჩქვადოჩქვა ნენაფეთენ, აწინერი ჯოხოფე ჩქინითენ, ლაზი, მეგრელი, შონი, ქორთუ დო ჩქინებურეფე. მჯვეში ორაფესთი ნა რტუ სთერი აწითი ქოვორეთ ჯუმალეფე. ჩქვა ნენაფე მიღუნან-თი-ნა, ქოვორეთ ხოლოთი დო არ ოხორიში ბერეფე. ნენაფე ჩქინი რენ სებები მუში ართიქართიშა ნა რენ ჯუმალობა ჩქინიში. ნენა ღურაში ვარ იძირენ ჯუმალობათი ართიქართიშა.ლაზური ნენა ღურუნ. ღორმოთიქ ნა მომჩეს ნენა, მუქ ნა მომჩეს მენჯელითენ ემუს მხუჯი ნა ვარ მეფჩაფთ შენი ღურუნ. ღორმოთის ეშო ნა უნონს სთერი ჲადო ვარ, ჩქინ ნენას მხუჯი ნა ვარ მეფჩაფთ შენი. ჩქინ ბუნდური ნა ვორეთ შენი, ღურუნ. აწი ლაზური ნენა შენი მუთხანეფე ოხვამუში ორა რენ.. ნენა ჩქინიქ ვარ ღურას დო სქიდას, ირდას. ( მა-14-ანი მარტი 2006 წანას, მპოლი)”
სინ ნამისონი კოჩი რტი ჰაჲრიოღლუ.
“ლაზეფეში ისტორია” ჯოხონი სვარა
თურქეთის 1990-ონი წანაფეშაქის, ლაზეფეში ისტორიაშენ მითის მუთუ ვარ უჩქიტუ. ამ ხალკის ენტელეკთუალეფე ნა ვარ უყონუტუ შენი, სიტუაცია ეშო რტუ. მარა ემუსთი არ სებები უღუტუ.
1990-ონი წანაფე, ქიანური ისტორიას დიდო ბეჯითი ვირაჟი იყუ. აჲა რტუ “ყინი ოკოკიდინუ”ში ჩოდინა. ემუთენ მუთხანეფექ ოქთირუს ქოგჲოჭკუ ქიანას. ედო ამერიკული ოკოკათერი ოხეცალეფე (აოო) დო სოვეთჲარი სოციალისტონი რესპუბლიკეფეში ლიკათეში (სსრლ) მტერობა დიჩოდუ. ამუშენ წორი მეთქვალეფეთენ, სოვეთჲარი სოციალისტონი რესპუბლიკეფეში ლიკათე გეიქთუ. ემ პერიოდიშაქის, თურქეთიქ ამერიკული ოკოკათერი ოხეცალეფე კალა ნათოში პაქტიში დოლოხე რტუ. ოქორთურათი თურქეთიშა მტერი ნა რენ არ ჩქვა პაქტიშ დოლოხე რტუ. აშოფეთენ ჟურ მემლექეთიქ მტერი იშინაფტეს ართიქართი, ჩქვალეფეში გური შენი. მარა აღანი პერიოდიშკულე, დულჲა ეშო ნა ვარ ტუ ოხოიწონუ. ემუშენ მეტი, ჟურ დობადონაში სინორიში ჟურ კელეს ნა სქიდუნან ხალკეფეში ართნერი ხორცი დო დიცხირიშენ ხთიმერი ნა რტუთი აღნეშენ ოხოიწონუ.
სოვეთჲარი სოციალისტონი რესპუბლიკეფეში ლიკათექ ნა გეიქთუ 1991 წანაში ჩოდინა მუშიშენ ნაკოთხანი წანა წოხლე, წორი მეთქვალეთენ 1988 წანაში მონჭინობას, თურქეთი დო ოქორთურაში შქას სარფიშ სინორიში ნეკნა გუინწკუ. აჲა ბეჯითი რტუ თურქეთი დო ოქორთურა შენი. ამ პროსესიქ, თურქეთი დო ოქორთურაში ჩქვანერი სფეროფეს პართნერობა დო მეგაბრობას მხუჯი მეჩასუნტუ. ამ პროსესი ჟურ დობადონაში ლაზეფე შენითი დიდო ბეჯითი იყვასუნტუ. ამ ნეკნა კალა ჟურ მემლექეთიში ლაზეფეს ართიქართი ოჩინუში შანსი დვაყვეს. ემუშენ მეტი ამ პროსესიქ თურქეთის ნა სქიდუნან ლაზეფე შენი ხეირონი დო მეჩამურა იყუ. ემ პროსესითენ, გურეფე მუთეფეში ნენა მუთეფეშიში ჭვინითენ ოფშა ადამიანეფე იძირასუნტუ. ედო ლაზური ნენაში ოსქედინუშენი მუთხანეფე ოხვენუში გზა გორასუნტეს ენთეფექ.
ემ სებებეფეთენ, სარფიშ სინორიში ნეკნა მაართანი ჭქონი რენ თურქეთური ლაზეფეში ხოლოსონი ისტორიას.სარფიშ სინორიში ნეკნა ნა რენ კონარი ბეჯითი ნა რენ არ ჩქვანერი დულჲათი “ლაზეფეში ისტორია” ჯოხონი სვარა რენ. აწი ემუშენთი მუთხანეფე გიწვათ.
1992 წანას მპოლის “ლაზეფეში ისტორია” ჯოხოთენ ნა გამიღინუ ამ სვარაში ორიგინალური ჯოხო მუში “ლაზეთი” რტუ. ედო ოქორთურას 1964 წანას გამიღინეეტუ ამ სვარა, ქორთულოთ. ამ სვარა ჟურ ავტორონი რტუ დო ენთეფეთი მოლენი სარფული ლაზეფეშენ ჟური რტუ. სვარაქ, 1964 წანაში სოვჲეთარი პერიოდის იჭარეეტუ დო ემ ორაფეში გაგნაფა უღუტუ ემუს. აჲა რტუ დიდო პარადოკსული სიტუაცია.
არ კელე სვარა მჯვეში რტუ მაჟურა კელე სვარაში თერჯუმანის თურქული დო ქორთული ნენაფე კაი ვარ უჩკიტუ. ედო ინტელეკტუალური გაგნაფათი ვარ უღუტუ ემუს. ემუშენი სვარაში თერჯუმე მუში პრობლემონი რტუ. ხვალა თერჯუმე მუში პრობლემონი ვარ ტუ. თერჯუმანიქ ომკულანეეტუ სტატიაფე დო ენთეფე შენი ჭარელი ნა რენ ინჶორმაციაფე, გური შენი. ემუშენ მეტი, თერჯუმანის უღუტუ თერმინოლოგიური პრობლემათი. მკულოთ, “ლაზეფეში ისტორია” ვარ ტუ 1964 თარიღონი “ლაზეთი” ჯოხონი სვარაში თერჯუმე. ამ სვარა, ჲანი “ლაზეფეში ისტორია” ჩქვანერი სფეროფეშენ დიდო პრობლემონი ნა რტუ-ნა, თურქეთური ლაზეფე შენი დიდო ბეჯითი, მაჟურა ჭკონი იყუ. ონტალერი თერჯუმე რტუ. ლაზეფეში მთინი ისტორიას ინტერესი ნა უღუნანფეს მხუჯი მეჩუ ამ “ლაზეფეში ისტორია” ჯოხონი სვარაქ, გოშოგორუ შენი მოტივაცია მეჩამუთენ ენთეფეშა.
ეშო ფთქვათ ნა, აშო ფთქვათ ნა, “ლაზეფეში ისტორია” ჯოხონი სვარაქ პოზიტიური დო ნეგატიური გაგნაფა მუშითენ იყუ მაჟურანი ჭკონი თურქეთური ლაზეფეში ინტელეკტუალური ხამფობას.
“ლაზეფეში ისტორია” ნა ბძირი მომენტი ჩქიმი შენი დიდო ბეჯითი იყუ.
1992 წანაშ მონჭინობაში არ ნდღას რტუ. მპოლიში მსქვა რაიონაფეშენ ართერი ნა რენ ქართალიშა ვიდეეტით ჩილი ჩქიმი კალა. მეგაბრეფე მიყოუნტეს ექონაშის.ვიდეეტით მოკითხუშენი ენთეფე. დოფხედით, ბღარღალით, ოჭკომალეფე პხაზირით, პჭქომით, ფშვით. ედო გოლვა ოხვენუ შენითი გამაფთით. ზოღაპიჯის, დაზგა მუთეფეშის ჩხომი ნა გამაჩაფენ მენჩხომეფე ბძირით. ენთეფეშ ექოლე, ხოლო დაზგაფეს სვარაფე ნა გამაჩაფენ მითხანეფე ბძირით. ნამ სვარა გამაჩაფან ჲადო სვარაფეშა ოწკომილუს გევოჭკით. არ გვერდი საატი კონარი ექონაში სვარაფეს ვოცკედით.
გოვიქთით დო სტუმარი ნა ვორტით ოხორიშა ვულურტით. ემ ორას დიხაშ ჟინ გაზეთეშ კარტალეფეში ჟინ გესვარელი ნაკოთხანი სვარა ბძირი. ენთეფეშენ არ თერიში ჯოხო, თურქულოთ, აშო რტუ: “ლაზეფეში ისტორია”. სვარაშ ჟინ “ლაზეფეში ისტორია” ჭარელი რტუ. ეჲა ბძირიში, ასთა-ხოლო დობგითი დო სვარა ებზდი. სვარაში ფასი ნა რენ გეჭარელი დაზგახტარის მეფჩი დო ჩილი ჩქიმი დო მეგაბრეფე ჩქინი კალა ოხორიშა ოხთიმუ შენი გზას გებდგითი. არ ქელე ენთეფე კალა ბღარლაფტი მაჟურა კელეთი ხეს ნა ვოქაჩაფტი სვარას პეა მუ ჭარუფს ჲადო გურფათქალერი ვორტი.
აწი ნა ვარ მათქვენ არ ხალიშ დოლოხე ვორტი. დიდო ხელებერი ვორტი. სტუმარი ნა ვორტით ოხორიშა გოვიქთით. მან დოფხედი დო სვარაში ოკითხუს გევოჭკი. დიდო მკულე ორაში დოლოხე ვიკითხი ეჲა. გოვიშაში. ემ ორაშაქის, ლაზეფე დო ლაზური ნენა შენი ნა მიჩქინფეშენ დიდო ჩქვანერი ინჶორმაციაფე მეჩაფტუ ამ სვარაქ. მუქ ნა მეჩაფს ინჶორმაციაფეშენ ნამთინეფე დიდო ბეჯითი დო წორი რტუ, მარა ნამთინი ინჶორმაციაფეთი იუმოროსტული რტუ. მან კითხერი კოჩი ვორტი. ედო არ ოწკომილუთენ ოხომაწონეეტუ, მუ მუ ნა რტუ. არ საატი კონარი პერიოდიში მორგვალის, ჟურ შოკი მაყვეეტუ. სვარაში წორი ინჶორმაციაფეთენ ვიხელეეტი მარა იუმოროსტული ინჶორმაციაფეთენთი ვიდერდეეტი.
ჩქინი ოხორიშა გოვიქთით. ემუშკულე მან მან ვარ ვორტი. ნა ვორტი სვას, ვარ ვორტი. ადამიანეფე კალა ვორტი მარა მან ენთეფე კალა ვარ ვორტი. კითხვაფე მიღუტუ ამ სვარაში დერდითენ. ემუშენი ოკითხონი ვორტი. ედო მინიმუროთ ხუთი ჶარა ვიკითხი “ლაზეფეში ისტორია” მარა, ნა ვორტიშენ დერდონი დოვიყვი. ისტორიკოსი ვარ ვორტი მარა, ამ სვარას უღუტუ ნამთინი პრობლემეფე.
ჩქიმი პროჶესიული სფერო რტუ ნენა, მარა მან აწი ისტორიკოსი ნა ვორე სთერი ოხანდუს გევოჭკეეტი. აჲა ვარ ტუ გეჭარელი მოგაფუ შენი. ხორცი დო დიცხირი მუთეფეშიშენ ნა მოფთი ხალკიში შურეფე მუთეფეში შენი ვიხანდამინტუ. ჩქიმი ნოღირა აჲა რტუ.
მუ ვარნა მითენ გევოჭკამინტუ! სვარაში თერჯუმანი ნა რენ კოჩი კალა კონტაქტი ოგორუს გევოჭკი. თერჯუმანი რტუ ჰაჲრი ჰაჲრიოღლუ. “ლაზეფეში ისტორია” ჯოხონი სვარაშენ ნა ვიგური კონარი, მუქ პენსიონერი პოლიციელი რტუ. არ მჯვეში მეგაბრე მიყოუნტუ “აჲდინლიქ” ჯოხონი გაზეთეშ არქივიში ოჶისის იხანდეფტუ. არ ნდღას ვიდი ემუშა დო გაზეთეში არქივიშა ამაფთით. ედო ლაზეფე დო ლაზური ნენაშენ ინჶორმაცია ნა მეჩაფს დოკუმენტეფეში კოპიაფე მომჩუ მეგაბრე ჩქიმიქ. ენთეფეშ დოლოხე არ ლისთე ბძირი. ამ საქვარეფეშენ ნა ჭარუფს ადამიანეფეში ჯოხოფეთი დო ენთეფეში ტილიჶონეფეში ნომერეფეთი გეჭარელი რტუ არ კარტალის.აშოთენ ამ საქვარის ამაფთი, 1992 წანაში მონჭინობას.
1990-ონი წანაფე, ქიანური ისტორიას დიდო ბეჯითი ვირაჟი იყუ. აჲა რტუ “ყინი ოკოკიდინუ”ში ჩოდინა. ემუთენ მუთხანეფექ ოქთირუს ქოგჲოჭკუ ქიანას. ედო ამერიკული ოკოკათერი ოხეცალეფე (აოო) დო სოვეთჲარი სოციალისტონი რესპუბლიკეფეში ლიკათეში (სსრლ) მტერობა დიჩოდუ. ამუშენ წორი მეთქვალეფეთენ, სოვეთჲარი სოციალისტონი რესპუბლიკეფეში ლიკათე გეიქთუ. ემ პერიოდიშაქის, თურქეთიქ ამერიკული ოკოკათერი ოხეცალეფე კალა ნათოში პაქტიში დოლოხე რტუ. ოქორთურათი თურქეთიშა მტერი ნა რენ არ ჩქვა პაქტიშ დოლოხე რტუ. აშოფეთენ ჟურ მემლექეთიქ მტერი იშინაფტეს ართიქართი, ჩქვალეფეში გური შენი. მარა აღანი პერიოდიშკულე, დულჲა ეშო ნა ვარ ტუ ოხოიწონუ. ემუშენ მეტი, ჟურ დობადონაში სინორიში ჟურ კელეს ნა სქიდუნან ხალკეფეში ართნერი ხორცი დო დიცხირიშენ ხთიმერი ნა რტუთი აღნეშენ ოხოიწონუ.
სოვეთჲარი სოციალისტონი რესპუბლიკეფეში ლიკათექ ნა გეიქთუ 1991 წანაში ჩოდინა მუშიშენ ნაკოთხანი წანა წოხლე, წორი მეთქვალეთენ 1988 წანაში მონჭინობას, თურქეთი დო ოქორთურაში შქას სარფიშ სინორიში ნეკნა გუინწკუ. აჲა ბეჯითი რტუ თურქეთი დო ოქორთურა შენი. ამ პროსესიქ, თურქეთი დო ოქორთურაში ჩქვანერი სფეროფეს პართნერობა დო მეგაბრობას მხუჯი მეჩასუნტუ. ამ პროსესი ჟურ დობადონაში ლაზეფე შენითი დიდო ბეჯითი იყვასუნტუ. ამ ნეკნა კალა ჟურ მემლექეთიში ლაზეფეს ართიქართი ოჩინუში შანსი დვაყვეს. ემუშენ მეტი ამ პროსესიქ თურქეთის ნა სქიდუნან ლაზეფე შენი ხეირონი დო მეჩამურა იყუ. ემ პროსესითენ, გურეფე მუთეფეში ნენა მუთეფეშიში ჭვინითენ ოფშა ადამიანეფე იძირასუნტუ. ედო ლაზური ნენაში ოსქედინუშენი მუთხანეფე ოხვენუში გზა გორასუნტეს ენთეფექ.
ემ სებებეფეთენ, სარფიშ სინორიში ნეკნა მაართანი ჭქონი რენ თურქეთური ლაზეფეში ხოლოსონი ისტორიას.სარფიშ სინორიში ნეკნა ნა რენ კონარი ბეჯითი ნა რენ არ ჩქვანერი დულჲათი “ლაზეფეში ისტორია” ჯოხონი სვარა რენ. აწი ემუშენთი მუთხანეფე გიწვათ.
1992 წანას მპოლის “ლაზეფეში ისტორია” ჯოხოთენ ნა გამიღინუ ამ სვარაში ორიგინალური ჯოხო მუში “ლაზეთი” რტუ. ედო ოქორთურას 1964 წანას გამიღინეეტუ ამ სვარა, ქორთულოთ. ამ სვარა ჟურ ავტორონი რტუ დო ენთეფეთი მოლენი სარფული ლაზეფეშენ ჟური რტუ. სვარაქ, 1964 წანაში სოვჲეთარი პერიოდის იჭარეეტუ დო ემ ორაფეში გაგნაფა უღუტუ ემუს. აჲა რტუ დიდო პარადოკსული სიტუაცია.
არ კელე სვარა მჯვეში რტუ მაჟურა კელე სვარაში თერჯუმანის თურქული დო ქორთული ნენაფე კაი ვარ უჩკიტუ. ედო ინტელეკტუალური გაგნაფათი ვარ უღუტუ ემუს. ემუშენი სვარაში თერჯუმე მუში პრობლემონი რტუ. ხვალა თერჯუმე მუში პრობლემონი ვარ ტუ. თერჯუმანიქ ომკულანეეტუ სტატიაფე დო ენთეფე შენი ჭარელი ნა რენ ინჶორმაციაფე, გური შენი. ემუშენ მეტი, თერჯუმანის უღუტუ თერმინოლოგიური პრობლემათი. მკულოთ, “ლაზეფეში ისტორია” ვარ ტუ 1964 თარიღონი “ლაზეთი” ჯოხონი სვარაში თერჯუმე. ამ სვარა, ჲანი “ლაზეფეში ისტორია” ჩქვანერი სფეროფეშენ დიდო პრობლემონი ნა რტუ-ნა, თურქეთური ლაზეფე შენი დიდო ბეჯითი, მაჟურა ჭკონი იყუ. ონტალერი თერჯუმე რტუ. ლაზეფეში მთინი ისტორიას ინტერესი ნა უღუნანფეს მხუჯი მეჩუ ამ “ლაზეფეში ისტორია” ჯოხონი სვარაქ, გოშოგორუ შენი მოტივაცია მეჩამუთენ ენთეფეშა.
ეშო ფთქვათ ნა, აშო ფთქვათ ნა, “ლაზეფეში ისტორია” ჯოხონი სვარაქ პოზიტიური დო ნეგატიური გაგნაფა მუშითენ იყუ მაჟურანი ჭკონი თურქეთური ლაზეფეში ინტელეკტუალური ხამფობას.
“ლაზეფეში ისტორია” ნა ბძირი მომენტი ჩქიმი შენი დიდო ბეჯითი იყუ.
1992 წანაშ მონჭინობაში არ ნდღას რტუ. მპოლიში მსქვა რაიონაფეშენ ართერი ნა რენ ქართალიშა ვიდეეტით ჩილი ჩქიმი კალა. მეგაბრეფე მიყოუნტეს ექონაშის.ვიდეეტით მოკითხუშენი ენთეფე. დოფხედით, ბღარღალით, ოჭკომალეფე პხაზირით, პჭქომით, ფშვით. ედო გოლვა ოხვენუ შენითი გამაფთით. ზოღაპიჯის, დაზგა მუთეფეშის ჩხომი ნა გამაჩაფენ მენჩხომეფე ბძირით. ენთეფეშ ექოლე, ხოლო დაზგაფეს სვარაფე ნა გამაჩაფენ მითხანეფე ბძირით. ნამ სვარა გამაჩაფან ჲადო სვარაფეშა ოწკომილუს გევოჭკით. არ გვერდი საატი კონარი ექონაში სვარაფეს ვოცკედით.
გოვიქთით დო სტუმარი ნა ვორტით ოხორიშა ვულურტით. ემ ორას დიხაშ ჟინ გაზეთეშ კარტალეფეში ჟინ გესვარელი ნაკოთხანი სვარა ბძირი. ენთეფეშენ არ თერიში ჯოხო, თურქულოთ, აშო რტუ: “ლაზეფეში ისტორია”. სვარაშ ჟინ “ლაზეფეში ისტორია” ჭარელი რტუ. ეჲა ბძირიში, ასთა-ხოლო დობგითი დო სვარა ებზდი. სვარაში ფასი ნა რენ გეჭარელი დაზგახტარის მეფჩი დო ჩილი ჩქიმი დო მეგაბრეფე ჩქინი კალა ოხორიშა ოხთიმუ შენი გზას გებდგითი. არ ქელე ენთეფე კალა ბღარლაფტი მაჟურა კელეთი ხეს ნა ვოქაჩაფტი სვარას პეა მუ ჭარუფს ჲადო გურფათქალერი ვორტი.
აწი ნა ვარ მათქვენ არ ხალიშ დოლოხე ვორტი. დიდო ხელებერი ვორტი. სტუმარი ნა ვორტით ოხორიშა გოვიქთით. მან დოფხედი დო სვარაში ოკითხუს გევოჭკი. დიდო მკულე ორაში დოლოხე ვიკითხი ეჲა. გოვიშაში. ემ ორაშაქის, ლაზეფე დო ლაზური ნენა შენი ნა მიჩქინფეშენ დიდო ჩქვანერი ინჶორმაციაფე მეჩაფტუ ამ სვარაქ. მუქ ნა მეჩაფს ინჶორმაციაფეშენ ნამთინეფე დიდო ბეჯითი დო წორი რტუ, მარა ნამთინი ინჶორმაციაფეთი იუმოროსტული რტუ. მან კითხერი კოჩი ვორტი. ედო არ ოწკომილუთენ ოხომაწონეეტუ, მუ მუ ნა რტუ. არ საატი კონარი პერიოდიში მორგვალის, ჟურ შოკი მაყვეეტუ. სვარაში წორი ინჶორმაციაფეთენ ვიხელეეტი მარა იუმოროსტული ინჶორმაციაფეთენთი ვიდერდეეტი.
ჩქინი ოხორიშა გოვიქთით. ემუშკულე მან მან ვარ ვორტი. ნა ვორტი სვას, ვარ ვორტი. ადამიანეფე კალა ვორტი მარა მან ენთეფე კალა ვარ ვორტი. კითხვაფე მიღუტუ ამ სვარაში დერდითენ. ემუშენი ოკითხონი ვორტი. ედო მინიმუროთ ხუთი ჶარა ვიკითხი “ლაზეფეში ისტორია” მარა, ნა ვორტიშენ დერდონი დოვიყვი. ისტორიკოსი ვარ ვორტი მარა, ამ სვარას უღუტუ ნამთინი პრობლემეფე.
ჩქიმი პროჶესიული სფერო რტუ ნენა, მარა მან აწი ისტორიკოსი ნა ვორე სთერი ოხანდუს გევოჭკეეტი. აჲა ვარ ტუ გეჭარელი მოგაფუ შენი. ხორცი დო დიცხირი მუთეფეშიშენ ნა მოფთი ხალკიში შურეფე მუთეფეში შენი ვიხანდამინტუ. ჩქიმი ნოღირა აჲა რტუ.
მუ ვარნა მითენ გევოჭკამინტუ! სვარაში თერჯუმანი ნა რენ კოჩი კალა კონტაქტი ოგორუს გევოჭკი. თერჯუმანი რტუ ჰაჲრი ჰაჲრიოღლუ. “ლაზეფეში ისტორია” ჯოხონი სვარაშენ ნა ვიგური კონარი, მუქ პენსიონერი პოლიციელი რტუ. არ მჯვეში მეგაბრე მიყოუნტუ “აჲდინლიქ” ჯოხონი გაზეთეშ არქივიში ოჶისის იხანდეფტუ. არ ნდღას ვიდი ემუშა დო გაზეთეში არქივიშა ამაფთით. ედო ლაზეფე დო ლაზური ნენაშენ ინჶორმაცია ნა მეჩაფს დოკუმენტეფეში კოპიაფე მომჩუ მეგაბრე ჩქიმიქ. ენთეფეშ დოლოხე არ ლისთე ბძირი. ამ საქვარეფეშენ ნა ჭარუფს ადამიანეფეში ჯოხოფეთი დო ენთეფეში ტილიჶონეფეში ნომერეფეთი გეჭარელი რტუ არ კარტალის.აშოთენ ამ საქვარის ამაფთი, 1992 წანაში მონჭინობას.
Kaydol:
Kayıtlar (Atom)