“ნანაში ნენა დო მსქვა კულტური ჩქუნი დიჩოდასენ მა დო მაშქურინენ!”
(გოწოთქვალა: ანდღანერი მისაჶირიმ ჩქიმი რენ ინჯი დერჲა თურნა. ინჯი დერჲა თურნა რენ ლაზი შაირეფე ჩქინიშენ ართერი. გამიჩქვინერი არ შიირიში ქეთაბითი ქუღუნ: “წუტა ოხორი”. ინჯი დერჲა თურნა რენ არქაბური მექემანჯე რამეთლი ჲაშარიში კულანი ბერე. ინჯი დერჲა თურნა კალა არ ინტერვიუ დოპი მა. ბიჲოგრაჶი მუში, ქეთაბი მუში დო რამეთლი ბაბა მუშიშენ მოლაფშინით, ბღარღალით ჩქინ. აჲა ტექსტი რენ ინტერვიუ ჩქინიში. 11 IX 2019. ალი იჰსან აქსამაზი)
+
ალი იჰსან აქსამაზი: იფთი ბიჲოგრაჶი თქვანიშენ მოლაფშინათ, ბღარღალათ დო ეშო გევოჭკათ! სონური რეთ? ნამუ ოფუტეს ვარნა ნოღას დიბადით, ჲეჩქინდით? ნამუ ნწოფულაფეს იგურით? მუ მესლეღი გიღუნან? მუ დულჲა იქიფთ? აწი სო სქიდუთ? თი-თქვანიშენ მოლამიშინით, მუ იყვენ!
ინჯი დერჲა თურნა: ართვინიში არქაბის ლაზი დობიბადი. შკით წანაშა დიდო ლაზური, წუტა თურქული მაპარამიტეტუ. იფთინეჲი მექთების გებოჭკიში, ლაზური ონჯღორეჲენ ჲა, თურქული იპარამითი ჲა მიწვეს.ლისე არქაბის ბოჩოდინი. მაღალა მექთების ჲანო გებოჭკი. გამაბითკვი დო მპოლიშე ნუსა ბიდიშქულე, მაღალა მექთები ბოჩოდინი. ამა ქომოლი ჩქიმიქ მა ჶათიჰიზ დუქჲანი გომინწკუში, ჰექ ბიჩალიში. ვიტო ჟურ წანეჲიშენ ბერი ბაბაში მეშველუთენ კაზეთაფეს, დერგეფეს ლექსეფე პჭარი. დიდო ჲარიშმაფეს ელებაკათი. მასუმანი, მაჟურანი დო იფთინეჲი ბივი, ოდულეფე მიღუნ. დიდო გუნძე წანაფეს ქომოლი ჩქიმი ნა დიბადუ ჲერი ნარენ მპოლის ფსქიდი. არ წუტა წანარენ თირობზონიზ ბორე. ლაზონაშე ჲაკინი ნარენ შენი, ბიხელ. პა მპოლი ორაფეჲი ჩქიმიში ჲერი ნარენ შენი თირაბზონიზ სურგჲუნისთეჲი ბორე; დიდო გომანჭელენ. ქომოლი ჩქიმითი არ წუტა ორარენ დომიღურუ. ქომოლი ჩქიმი ბოშნაღი რტუ. ჰეთეფეში ნენა დო კულტურითი ქოდობიგური. დიდო სოსჲალი ჲერეფეს ბაკათე. არ ჩქვა უმითელი ბერეფეში ოხოჲეფეშე, ჲაშლიფეში ჲურდეფეშე ბულურ.
ალი იჰსან აქსამაზი: ინჯი ხანუმ, გამიჩქვინერი ლაზური შიირიშ ქეთაბი ქოგიღუნან. მათი ქეთაბი თქვანი ხეს ქომიღუნ. ლაზური დიდო კაი ქოგიჩქინან დო დიდო კაფეტითი კალემი ქოგიღუნან. ქეთაბი თქვანი მუნდეს გამახთუ? მუკო ლაზური შიირი გეძინ ქეთაბი თქვანის?
ინჯი დერჲა თურნა: კითაბი ჩქიმიზ 60 ლექსი რენ. დაჰა დიდო ლექსეფე ქომიღუნ. ლაზური ოჭარუს 1995- 2000 წანაფეს გებოჭკი.
ალი იჰსან აქსამაზი: ინჯი ხანუმ, თქვან ზმონა დო გაგნაფა თქვანიშენ ლაზურო მოლამიშინაფთ; აჲა რენ დიდო ბეჯითი. მუნდეს გეოჭკით ლაზური შიირი ოჭარუს?
ინჯი დერჲა თურნა: 1995-ფეს, ისმაილ ავჯი ბუჯაკლიში არქაბის ბაბაში ოხოჲიშე მოხთუში, მა “ლაზური ლექსი დო ოჲქჲუფე ჭარი!” ჲა მიწუ. ჰემორაშენ ბერი ოჭარუ ბიქომ. ისმაილ ჯუმას გებოწირ ლაზური ოჭარუ.
ალი იჰსან აქსამაზი: ქეთაბი თქვანის ჯოხონს “წუტა ოხორი”. ქეთაბი თქვანის მუშენი აჲა ჯოხო მეჩით, გეოდვით?
ინჯი დერჲა თურნა: კითაბი ჩქიმიში ჯოხო ისმაილ ბუჯაკლიშიქ გჲოდუ. კითაბი ჩქიმი 2014-იზ ლაზიკა ჲაჲინეფეშენ გამახთუ.
ალი იჰსან აქსამაზი: თქვან რეთ რამეთლი ჲაშარ თურნაში კულანი ბერე. ჲაშარ თურნა რენ დიდო ბეჯითი ლაზი ჭკონეფეშენ ართერი. კართას აჲა კაიხეშა ქუჩქინ. მარა თქვან რეთ მუში კულანი ბერე; მუ იყვენ, ბაბა თქვანიშენ მოლამიშინით! არ-ჟურ გონოშინე თქვანიშენ მოლამიშინით!
ინჯი დერჲა თურნა: ბაბა ჩქიმი დიდო ნოსეჲი დო კაჲი კოჩი რთუ. ჩქუ წუტა ბორტით შქულე, კაზეთა,დერგი- ქითაბი მომიმეტეს. ოკითხუ დო ოჭარუ ჰემუზ გებოძირ. ბაბაქ ჶოლკლორ ეკიბითენ მა დიდო ჲერეფეშე მიჲონუ. მა ქემენჩე ბიმეტი, თოლი ჩქიმისთეჲი ფჩუმეტი. დიდო სემინერეფეს ბაკატით, სანათჩეფე ბიჩინით. ჩქუ ხუთ და დო ჯუმა ბორეთ, ოთხო ბოზო დო არ ბიჭი. ბაბა, ჩქუნი კალა მანებრა სთეჲი ჰეშო რტუ. დაჰა არ ჶისკე ვარ გჲუმუნ. დიდო ოღუნე ნარენ ძირომტუ, ჩაღდაში არ კოჩი რტუ. ჩქუ მუთუშენ ვარ მემოქაჩეზ, წუტა ბორტით ნათი, ნოსი მომკიტხეზ. სეჲი ჟინ ემოთუმეტეს, გომახჶელტეზ, თე ნოსქუჲინამს, რახატი მონჯირამტეზ. მუქ ვარ ინჯირატუშენ ეველი, ვით- ვიტო ხუთ ბუტკა კითაბი იკითხომტუ. კაზეთაში ბულმაჯა ოჩოდინუ კაჲი უწონტუ. სეჲი მუზიღი იჩალიშუმტუ. აღანი ლაზური ბესთეფე იქომტუ. ჩქუთი ქემენჩეში აჯიქლი სესითენ ბინჯირტით. დიდო მუზიღიში ალეტეფე აჭანდინეტუ, პა ენნი დიდო ქემენჩე დო აკორდიონი. ალმანჲას დო ამერიკას ჰექონი კოჩეფეს ოჭანდინუ, ბიჲაფა, ოხორონუ ჩქუნი დოგურუ. ხე მუშითენ ნა ვუ ქემენჩეფე ჰეთეფეს მეჩუ. ბაბა ჩქიმი კალა დიდო მესელეფე მიღუნან, არ თეღი ნარენ გიწვათ. არ კაზინოს ჶოლკლორ ეკიბი კალა პროგრამი უღუტუ. ჰამ სეჶერის მათი მენდემიჲონუ. ჶოლკლორ ეკიბი შენი ჟურ მასა რთუ, მასაში ჟინ ოჭკომალეფე- ოშუმალეფე რთუ. მაჟურანი მასაფესთი, ოხორონუ დო ოსთეთეფეს ოწკომილუ შენი ნა მოხტეზ დიდო კოჩეფე ხეტეზ. ბაბაქ მუთეფეში მასაზ ქოდომოხუნუ. “ჰაქოლენ ჩქარ მოთ ეჲსელ” ჲა მიწუ. მა დიდო გოშაშერი დო ხელერი ბორტი, იფთი ჰაშო ჲეჲიშე მოფთიდორტუნ. ვიტო ოთხო წანეჲი ბორტი, ნანაქ დიდო მსქვა დოლომოქუნუდორტუნ; გუნძე თომაფე მიღუტუ. ბაბა, ეკიბი კალა კულისიშე ოხაზირუშენი იგზალუ. მა მასაზ ხვალა ქოდოფსქიდი. არ ორას ბაბა დო არ გარსონიქ მა მოწკერტეზ დო მუნთხანეფე იპარამითომტეზ. გარსონიქ ბაბაში მასაზ მა ქომძირუში დიდო მოწონდუდორენ, პა მი ბორე ვარ უჩკიტუდორენ. ბაბა ჩქიმიზ “აღაბეგი, მასა სქანიზ არ მსქვა ბოზო ხენ, დიდო მომწონდუ. ჰეჲა ჰამსეჲი ბიჲოროფინარე” ჲა უწუდორენ. ბაბაქთი “ჰეჲა ბოზო ჩქიმი რენ, სი ჰაწი ჲანლიში დოვი” ჲა უწუში, გარსონიზ დიდო ონჯღორე ავუ დო უნიჶორმა მუში მოჲიწქუ და გაზინოშენ იგზალუდორენ.
ალი იჰსან აქსამაზი: მა ქომიჩქინ; თქვან შურდოგურითენ ლაზური შიირეფე ჭარუფთ. აღანი ლაზური შიირიშ ქეთაბიში პროჟე გიღუნანი? ფუქირონი ამბარი გიღუნანი ჩქინდა?!
ინჯი დერჲა თურნა: ხვალა ლაზური ვარ, თურქულითი ქითაბეფე შენი ბიჩალიშუმ. დიდო ჭარეჲი ესერეფე ქითაბი ივას დეჲი. აღანი ლექსი დო მესელეფეში ქითაბეფე მავას მინონ თაბიი. ბიჩალიშუმ ჰემუ შენი. ჰამ თუთაფეს დობიზაბუნი, ოსკიდუში სორუნეფე მიღუნ, არ წუტა ბიკარაში, ოჩალიშუზ გებჲოჭკარე. ლაზური დო თურქული კაჲი მუნთხანეფე ოჭარუ შენი ბიფუწხულერ. ნა ფსქიდი მუნთხანეფე დო გურის ნა მიღუნფე მეჭარეჲი დოსკიდას მინონ. ლაზლუღი შენი ნა იჩალიშუმან ირ ხოლოს დიდო ოროფა დო საჲგი მიღუნ. დიდო დერდი მიღუნ, ნანაში ნენა დო მსქვა კულტური ჩქუნი დიჩოდასენ მა დო მაშქურინენ. აღანი ბერეფექ ჩქუნდენ კაჲი ლაზური იპარამითან, მექთებიზ დიღურან, ირ მუთუს საჰიბი გამამიხთან.
ალი იჰსან აქსამაზი: ინჯი ხანუმ, დიდო შუქური გიწუმერთ მა. თქვანთი გინონან ნა, აწი ვოჩოდინათ აჲა ინტერვიუ ჩქინი! ხოლოთი თქვან ოთქვალუში ჩქვა მუთუ ჩქვა გიღუნან ნა, ეთი მიწვით, მუ იყვენ! პანდა იხელით, ოში წანერი იყვათ, ცაშა ჲეხთათ!
ინჯი დერჲა თურნა: კიჲანას, სინირი, ჰუდუდი, გუმრუღი ვარ ტაზ მინონ! ოკულეთი, სავაშეფე, ნა ოღურინამანფე, უგარელი ნა ღურუნან კოჩეფე ვარ მინონ!
http://www.circassiancenter.com/tr/anadilimiz-ve-koklu-guzel-kulturumuzun-yok-olmasin/
