“კართა ნანანენა გეხვამერი რენ!”
(გოწოთქვალა: ანდღანერი მუსაჶირი ჩქიმი ეროლ კილიჩ კუტელია რენ. ეროლ კილიჩ კუტელია რენ თურქიჲეში გამანთანერეფეშენ. მა ეჲა 1994 წანაშენ დონი ვიჩინოფ. 1994 წანა რტუ, ბაღლარბაში დერნეღიშენ არ დიდი კაჶილე კალა ართოთ აფხაზეთიშა მეფთერეტით. მიხმანდარი ჩქინი რტუ. 25- 26 კუნდურა 2012 წანას, კოჯაელი/ დერბენტის ჩერქესული ჰაკეფეში ინისიჲატიჶიშკელენ წოფხინერი კონჶერანსისთი ხოლო ართოთ ვორტით. 14 მარიაშინა 2014 წანას, ნანანოღა ანკარას გედგინერი ჩდპ-ში 38 მაგედგინეშენ ჟური ვორეთ ეროლ კილიჩ კუტელია დო მან. არმკათა მჯვეში მანებრობა ქომიღუნან ჩქინ. ეროლ კილიჩ კუტელია დობადონა ჩქინიში კითხერი დო ნამუსონი გამანთანერეფენ რენ. ეროლ კილიჩ კუტელიაქ ლაზი გამანთანერეფეთი, ლაზი ხალკითი კაიხეშა იჩინოფს. გინონ მუსლიმანი, გინონ ქრისტიანი, გინონ მუსევი, კართა ჯერაშენ ხალკეფეში მანებრა რენ. გინონ ლაზური, გინონ მეგრული, გინონ ქორთული, კართა ნენასთი ყოროფს ემუქ. მა, ეროლ კილიჩ კუტელია კალა არ ინტერვიუ დოპი. მა ემუს მსქვაშა პკითხი, ემუქთი კაიხეშა ნენა გემიქთირუ. პოლიტიკაშენ დო დუშმანობაშენ ვარ, ბიჲოგრაჶი მუშიშენ ხალკეფეში ჯუმალობაშენ, ხოლოს თარიხიშენ დო აბაზ(ინ)ურ- აფხაზური ნენაშენ ბღარღალით.13 II
2021/ ალი იჰსან აქსამაზი)
+
ალი იჰსან აქსამაზი: ეროლ ბეგი, იფთი თი-თქვანიშენ მოლამიშინით, მუ იყვენ! სო დო მუნდეს ჲეჩქინდით? ნამუ ნწოფულაფეს იგურით? მუ მესლეღი გიღუნან? აწი მუ დულჲა იქიფთ? სო სქიდუთ? ჩილერი რეთი? ბერეფე დო მოთაფე გიყოუნანი? ოჯაღი თქვანი კაჶკასჲაშენ ანატოლიაშა მუნდეს მოჰაჯირი მოხთერენ? თქვან ნაკოთხანი ჟენარასჲონიშენ რეთ? თურქული ნენაშ გალე, აბაზური- აბაზინური/ აფხაზური ნენაშ გალე ჩქვა ნამუ ნენაფე გიჩქინან?
ეროლ კილიჩ კუტელია:1948 წანას ნოღა საქარჲა/ჰენდეკიში ოფუტე ჯგერდას/ სოღუქსუს დოვიბადი. გეჭკაფურონი ნწოფულა სოღუქსუს, ოშქენონი ნწოფულა ისტანბოლ- ბაქირქჲოჲის ქარმა ნწოფულას, ლისე სულთანაჰმეთ აქშამ თიჯარეთ ლისეს დოვიგური. უკულე მაღალი ნწოფულათი ისტანბოლ იქთისადი დო თიჯარი ილიმეფეში აკადემის დოვიგური. ჩილერი ვორე. არ ბერე დო ჟურ მოთა ქომიყონუნ. ბანკაშ მუჶეთთიშობა, ბანკაში ჶილიალეფეს დირექტორობა, ნანანოღა ანკარას ბანკაში მუხურული დირექტორობას დო ნოღა ისტანბოლის გენერალური დირექტორაბაში სექსიჲონიში დირექტორობა სთერი დულჲაფე დოპი. ექოლენთი პენციონერი გამაფთი. თურქულიშ გალე აფხაზური, ჶრანსული დო ოშქენონი სავიჲეთენ ინგილისური ქომიჩქინ. ჭარალეფე დო ნდღა- ძირამერი გონოშინეფე ჩქიმი გამიჩქვინუ აქონი კაჶკასურეფეში ჩქვადოჩქვა ჟურნალეფეს. ხოლო ჩქვადოჩქვა კაჶკასური დერნეღეფეში ოქთალას დო ხჩეთომალონეფეში კომისჲონეფეს ქოვორტი.
1976 წანაში გუმა რტუ, იფთინერი აფხაზეთიშა მეფთი დო პაპულეფე ჩქიმიში დიხა ქობძირი. გურჯისთან-აფხაზეთიში ლიმა ჲეჩქინდუში, თურქიჲეში, აქონი კაჶქასურეფეში მთელი დერნეღეფეში ხე მეჩამუთენ გედგინერი “ქაჶქას აბხაზჲაში ჯუმალობაში კომიტეტიში” დოლოხე ვორტი. ედო ეკონომი დო დემოგრაჶჲაში დულჲაფეში თიგემჩანუ ვორტი. ეკონომი დო დემოგრაჶჲაში თიგემჩანუ ნავორტი შენითი ემორაფეში აფხაზეთიში ხეცალეფეში თიგემჩანუფექ მა ვექალეთეფე ქომომჩეს. ედო ემკათა დულჲაფე კალა მსქვაშა ვიბოდი. აწი აფხაზ დერნეღეფეში ჶედერასჲონიში ხჩეთომონობაში დო ღნოსი ჲეზდიმუში მეჯლისიში მაკათურეფენ ვორე. ანდღანერი ნდღას მალი მუშავირი ვორე დო მაჟურეფეს ღნოსი მეფჩაფ. გოშოგორაფა დო ნოჭარეფე ჩქიმი გამიჩქვინენ აბგაზფოსთასი.ჯომ დო ოზგურჯერქეს.ჯომ ჯოხონი ვებბუტკაფეს.
ალი იჰსან აქსამაზი: გვარი თქვანი კუტელია რენ. სოლენ მულუნ აჲა გვარი? აბაზ(ინ)/ აფხაზეფეშენთი, მეგრელეფეშენთი კოჩეფეს ართნერი გვარი ქუღუნან. ეშო მიჩქინ. აჲა თემაშენთი მოლამიშინით, მუ იყვენ!
ეროლ კილიჩ კუტელია: აჲა გვარი, კუტელია/ კუტალია აფხაზეთიში მუხური სამურზაყანოს/ გალის ჲეჩქინდერი რენ დო აფხაზეფესთი, ნამთინი მეგრელი ჯუმალეფე ჩქინისთი აჲა გვარი ქუღუნან ანდღანერი ნდღას. გურიშმეჭვონი რენ,
1877-1878 წანაფეს ოსმანეთ-რუსული ცარობაში ლიმა, აქონი თქვალათენ 93 ჰარბი, ლაი დინეფეში ლიმა რტუ დო დუდი ჩქინის ეშო გოლამიხთეს. ეშო ოხოიწონუ მარა ეშო ვა რტუ. მუსლიმანი აფხაზეფე გეიტკოჩინუ, ნანადიხა მუთეფეში ნაშქვეს დო ემორაში ოსმანეთიში დიხაშა ობარგუშენ ჩქვა გზა ვა დუსქიდეს. მუსლიმანი კუტელიაფეში/ კუტალიაფეში ოჯაღისთი ნანადიხა მუთეფეში ნაშქვინუ დო ოსმანეთიში დიხაშა ობარგუ ანჭუ. ანატოლიში დიხაშა ქომოხთეს დო ნოღა ადაფაზარიშა დიბარგეს. ამციქაშკულე, აქონი ნამთინი კუტელიაფეს/ კუტალიაფეს მაჟურა ნამთინი აფხაზეფე კალა ართოთ აფხაზეთიშა მეხთიმუ უნტეს. ედო ფარა მუთეფეშითენ ნოღა იზმითიშენ არ კარავი ოქაჩეს დო აფხაზეთიში გზას გედგითეს. მარა რუსული ცარობაში აფხაზეთიში ოქთალაქ გზა ვა მეჩუ ანატოლიშენ მეხთიმერი მუსლიმანი აფხაზეფეს. ემინდროში ბათუმი რტუ ოსმანეთიში დიხაში დოლოხე. ემუშენითი მუსლიმანი აფხაზეფექთი კარავი მუთეფეშითენ ბათუმიშა მეკახთეს. ანდღანერი აჭარისთანიში ავტონომიური ოქთალაში ნანანოღა ბათუმის დო მუში გომორგვას სქიდუნან ემ მუსლიმანი აფხაზეფეში მოთალეფე. ანდღანერი ნდღას ვითოშეფეთენ მუსლიმანი აფხაზი სქიდუნ ექ. ჩქიმი ოჯაღიშენ, კუტელიაფეთი/ კუტალიაფეთი სქიდუნან ნანანოღა ბათუმის. სოვჲეთისთანი დილიხვუში, ართიქართი ოკოვიჩინით, ართიქართი მოკითხუშა ქომეფთით, ქომოფთით. აწითი ენთეფე კალა კონტაქტი ქომიღუნან. ბათუმიშა დობარგერი კუტელიაფეშენ/ კუტალიაფეშენ ნამთინი ოჯაღეფექ სოვჲეთისთანიში ნამთინი მემურეფეს რუშვეთი მეჩერენან დო ეშოთენ პაპულეფე მუთეფეში დიხაშა ხოლო გოიქთერენან დო დიბარგერენან, ნოღა ოჩამჩირაში ოფუტე თამშიშა დიბარგერენან. მაოთხანი ჟენერასჲონიშენ ვორე მა თურქიჲეში დიჲასპორას. ნაიჩქინენ სთერი, მუხური სამურზაყანოში/ გალიში აფხაზეფე დო მეგრელეფე, ართიმაჟურაშენ ოკოწკუ, ართიმაჟურაშენ ოღობუ ეშო ცუბუქა ვა რენ. ართნერი გვარეფე ნაუღუნან ოშეფეთენ აფხაზი დო მეგრელი ოჯაღი ქორენ ექ. აფხაზი კუტელიათი/ კუტალიათი; მეგრელი კუტელიათი/ კუტალიათი; მუსლიმანი კუტელიათი/ კუტალიათი; ქრისტიანი კუტელიათი/ კუტალიათი რენ ჩქიმი მზახალი დო ჩქიმი ჯუმა. ართნერი ჯოღრაჶჲაში, ართნერი ისტორიაში, ართნერი კულტურიში, ართნერი ჶოლკლორიში ჯუმა ხალკეფე რენან აფხაზეფე დო მეგრელეფე. ლაზიკაში ომაფეს, აფხაზეთიში ომაფესთი, არ ოხენცალეში დოლოხე ართიქართი კალა სქიდეს. ემპერჲალისთ ოკუპანტი ოხენცალეფეშა ხე ოკოკლიმერი ნოდგინეს. კოლხიდაში დიხაში სვალჲარი ხალკეფე რენან აფხაზეფე დო მეგრელეფე. კოლხიდაში ცივილიცაჲონი ხე ოკოკლიმერი დოკიდეს ენთეფექ. ედო კოლხიდაში ცივილიცაჲონიში ოშქარი მანჯეფე რენან.
ალი იჰსან აქსამაზი: ხალკი თქვანის არიქ აბაზა ვანა აბაზინ, მაჟურაქ აფხაზი უწუმერს. აჲა სფეროს არ ოხოქთობა ქორენ. ეშო მიჩქინ. ნამუ ჯოხო წორი რენ? მარა ხვალა თურქიჲეს სქიდერი, აქონი ხალკი თქვანი შენი ვა გკითხუფთ. ჰემი აქონი ჰემითი ექონი, კაჶკასჲას სქიდერი ხალკი თქვანი შენი გკითხუფთ. ხალკი თქვანიქ თი-მუთეფეშის მუ უწუმერნან? აჲა დულჲაშენთი მოლამიშინით, მუ იყვენ! ქომიჩქინ, აბაზ(ინ)- აფხაზი ხალკი დუნჲაში კართა ღოჯის გოშობღერი თითო- თითო სქიდუნ. აჲა ქომიჩქინ დო აჲა ვა გკითხუფთ: აბაზ(ინ)- აფხაზი ხალკი კაჶკასჲაში დო დუნჲაში ნამუ მუხურეფეს ოკობღერი სქიდუნან?
ეროლ კილიჩ კუტელია: დიდოფეთენ თურქიჲეს, აფხაზეთის, რუსჲაში ჶედერასჲონიში ჯუმჰურიჲეთეფეშენ კარაჩაჲ- ჩერქესის,
ურდუნის, სურიჲეს, ლუბნანის, მისირის, ლიბჲას, ალამანჲას, ჶრანსას, ბელჩიკას, ისვიჩრეს, ჰოლლანდას, ინგილთერეს დო ამერიკას, ჟურენეჩიშენ დიდო დობადონას დიჲასპორიულო სქიდუნან აფხაზეფე/ აბაზეფე ანდღანერი ნდღას. ანდღანერი ნდღას არ- ჟურ ოხენცალექ იჩინოფს აფხაზეთიში ოხენცალე. რუსჲაში ჶედერასჲონიში ჯუმჰურიჲეთეფეშენ კარაჩაჲ-ჩერქესიში დოლოხე ‘აბაზაშთა’ ჯოხონი ავტონომიური მუხური მუთეფეშისთი სქიდუნან აბაზა ჯუმალეფე ჩქინი.
ალი იჰსან აქსამაზი: აწითი აბაზ(ინ)ურ- აბხაზური ნენაშენ მოლამიშინით, მუ იყვენ! მარა იფთი ოთქვალუში ვორე: მა, ნანანენა თქვანის აბაზ(ინ)ურ- აფხაზური ნენა ვუწუმერ. აჲა ტერიმი მთინი რენი? ნამუ ჯოხო მთინი რენ? აბაზ(ინ)ური ნენაი?! ახფაზური ნენაი?! აბაზ(ინ)ურ- აფხაზური ნენაი?! ნანანენა თქვანი კაჶკასჲაში ნამუ მუხურეფეს იღარღალინენ? ნანანენა თქვანი კაჶკასჲას ართნერი ალბონითენ იჭარინენ; ეშოი? წორი რენი? ეშო ვა რენ ნა, მუკო ალბონითენ იჭარინენ? კართა ალბონი ართნერი რენი? აქ, თურქიჲეს, არიქ აბაზური ნენა უწუმერს, მაჟურაქ აფხაზური ნენა. გამანთანერეფე თქვანიქთი ეშო ზოპონან. გამანთანერეფე თქვანიქთი ოხოქთერი იხმარნან. გამანთანერეფე თქვანიქთი ოხოქთერი ჭარუფან. აჲა დულჲა ოხოქთერი რენ დო ემუშენი გკითხუფთ. ოხოქთობა დიდო რენ აჲა სფეროს. ნენაში მღარღალუფექ ნანანენა მუთეფეშის მუ უწუმერნან? ჰელე თქვან მიწვით, ჩქინთი დო მაჟურაფექთი წორი იხმარან, მუ იყვენ?
ეროლ კილიჩ კუტელია: აბაზეფე დო აფხაზეფე ართნერი ხალკი, ართნერი მილლეთი რენ. აფხაზეფექ თი-მუთეფეშის აფსუა უწუმელან. აბაზეფექ თი-მუთეფეშის აშუა ვანა აშხარუა უწუმელან. რუსეფექ აშუა დო აშხარუაში ჟურისთი აბაზინ უწუმელან. დიჲასპორას ნასქიდუნან აფხაზეფექ დო აბაზაფექ თი- მუთეფეშის დიდოფეთენ აბაზა უწუმელან. ოშქეჲულვას, არაბული დობადონაფეს ნასქიდუნან აფსუა, აშუა დო აშხარუაფეში კართა კოჩის აბაზათენ ნაიჩოდენ გვარეფე ქუღუნან.
ალი იჰსან აქსამაზი: აბაზ(ინ)ურ- აფხაზური ნენას მუკო ბონჯა უღუნ? აჲა ბონჯაფეშენ მუკო სერსონი, მუკოთი უსერსელი რენ?
ეროლ კილიჩ კუტელია: აფხაზური ალბონის სუმენეჩიდოოთხო ბონჯა ქუღუნ. ენთეფეშენ ჟურენეჩიდოვითოანში უსერსელი, ანში სერსონი დო ჟური ოჩიჩქანუში ნიშანი რენ. აბაზ(ინ)ური ალბონის სუმენეჩიდოოვრო ბონჯა ქუღუნ. უსერსელი ბონჯაფე დიდო რენ. ედო ჟურ სერსონი ბონჯა ქუღუნ: (а/ა ) დო (ы/ ჷ ).
ალი იჰსან აქსამაზი: აბაზ(ინ)ურ- აფხაზური ნენას მუკო დიჲალექტი უღუნ? აჲა დიჲალექტეფე ოკობღერი კაჶკასჲაში დო დუნჲაში ნამუ მუხურეფეს იღარღალინენ?
ეროლ კილიჩ კუტელია: აფხაზეფექ დო აბაზეფექ ართნერი ნენა ღარღალაფან. ედო ართიქართი კაიხეშა ოხოწონაფან. სუმ დიჲალექტი ქუღუნან: აფსუა, აშუა, აშხარუა. აბაზაფე დო აფხაზეფეში დოლოხე ართნერი გვარითენ ოშეფეთენ ოჯაღი ქორენ. ნაიჩქინან სთერი, ოჩილდრე კაჶკასჲაში ხალკეფეში კართა ოჯაღის არ დამგა ქუღუნ. აფხაზი დო აბაზა ვითეფეთენ ოჯაღის მენგაფერი დამგა ქუღუნ.
ალი იჰსან აქსამაზი: მათი კაიხეშა ქომიჩქინ, თქვანთი ქოგიჩქინან, დუნჲაში კართა ნენას მაჟურა ნენაფეშენ ეცხერი, ემანეტი ზიტაფე ქუღუნ. აჲა ონჯღორე ვა რენ. დორკინობათი ვა რენ. აბაზ(ინ)ურ- აფხაზური ნენასთი მაჟურა ნენაფეშენ ეცხერი ზიტაფე უღუნი? ეჲა ეცხერი ზიტაფე დიდოფეთენ ნამუ ნენაფეშენ რენ? ეჲა ეცხერი ზიტაფე დიდოფეთენ ნამუ სფეროშენ რენ? აბაზ(ინ)ურ- აფხაზური ნენაქთი მაჟურა ნენაფეს ეცხერი ზიტაფე მეჩუი? აბაზ(ინ)ურ- აფხაზური ნენაქ ეცხერი ზიტაფე დიდოფეთენ ნამუ ნენაფეს მეჩერენ?
ეროლ კილიჩ კუტელია: აფხაზური/ აბაზური ნენა რენ ოჩილდრე კაჶკასჲაში ნენაფეში ოჯაღიშენ , ადიგურ-აფხაზური ნენაში ოჯაღიშენ. გურიშმეჭვონი რენ, ანდღანერი ნდღას ღურელი უბიხური ნენათი ართნერი ნენაში ოჯაღიშენ რენ. უბიხური ნენა დომიღურეს ანატოლიში დიხას. აქ ნადომიღურეს ნენაფეშენ რენ უბიხური. აფხაზურ-აბაზური ნენას დიდოფეთენ უბიხური, ადიგური დო მეგრელური ნენაფეშენ ეცხერი ზიტაფე ქუღუნ. ჶარსული დო თურქული ნენაფეშენთი ეცხერი ზიტაფე ქუღუნ აფხაზურ-აბაზური ნენას.
ალი იჰსან აქსამაზი: სოვჲეთური ხეცალაშენ წოხლეთი აბაზ(ინ)ი- აფხაზი გამანთანერეფე ქორტუ. ედო ენთეფექთი ნენა მუთეფეში მოდერნური გაგნაფათენ ოსქედინუ შენი შურ დო გურითენ იჩალიშეფტეს. ტობილ ტალუსტან დო დირმიტ გულჲა, აჲა ბეჯითი გამანთანერეფეშენ ჟური რტუ. მარა აბაზ(ინ)ური- ახფაზური ჭარელი მჭარალობა დიდოფეთენ დო თიშენ კუდელიშა მთელო სოვჲეთური ხეცალაში იფთინერი წანეფეს ქომოირდუ, დიხამფუ დო დიფუქირუ. ექონი ნანანენა თქვანი იფთი ლათინური ალბონითენ, უკულე ქორთული ალბონითენ, უკულეთი კირილური ალბონითენ იჭარინუ. მა აშო მიჩქინ. მუშენი ჩქვადოჩქვა ორაფეს ჩქვადოჩქვა ალბონეფე იხმარინუ? არჩქვა კითხალათი ქომიღუნ თქვანდა: მთელი სოვჲეთური დობადონას ეშო ფთქვათ ნა, აშო ფთქვათ ნა, ემორანერი სოვჲეთ- დობადონარეფეში ნენაფე კირილური ალბონითენ იჭარინუ. მუშენი? მარა ქორთული ნენა ქორთული ალბონითენ, სომხური ნენათი სომხური ალბონითენ იჭარინუ? მუშენი? თქვან მუ იზმონთ?
ეროლ კილიჩ კუტელია: აფხაზური ნენა იფთინერი ლათინური გრაჶიკათენ 1928 წანას იჭარინუ.1938 წანაშენ1954 წანაშა ქორთული ანბანი იხმარინუ. 1954 წანაშენ ანდღაშაქის კირილური გრაჶიკა იხმარინენ. აბაზ(ინ)ური ალბონითი 1932 წანას ლათინური გრაჶიკათენ იჭარინუ. 1938 წანაშენ ანდღაშაქის კირილური გრაჶიკათენ იჭარინუ. ანდღანერი ნდღას აფხაზური ნენათი, აბაზ(ინ)ური ნენათი კირილური გრაჶიკათენ იჭარინენ მარა ართიქართიშენ გოჩქვანერი ალბონი ქუღუნან.
აფხაზი დო აბაზა(აბაზინი) ხალკი ოკონჭუ შენი ჟურ ჩქვადოჩქვა ალბონი არ ალბონი ოხვენუ დომაჭირნან. ქორთული ალბონითი, სომხური ალბონითი დიდო მჯვეში რენ მარა ჟურ ალბონითი კონსერვატიული რენ. ემუშენითი მაჟურა ხალკფეში ნენაფე შენი ენთეფე ოხმარუთი მეჩამურა დო მოხვა ვა რენ. აფხაზი ხალკის ხვალა ქორთული ალბონი ოხმარუში გზა ოწირუ სტალინიში ხეცალაქ ვიტოანში წანაში მორგვალის. ედო აშოთენ ჭარელი აფხაზური მჭარალობაში ომორდინუს ნიდგითინუ. აფხაზური მჭარალობაში იფთინერი მონოჩანე რენ დირმიტ გულჲაში “ხარკიშ ნცაში თუდე”. აჲა პაშურა ჩქიმი თერჯუმეთენ თურქული გამიჩქვინუ 1980 წანას. აჲა რენ აფხაზური ნენაშენ თურქული ნენაშა გოქთირელი იფთინერი გინძე პაშურა
ალი იჰსან აქსამაზი: სოვჲეთური ხეცალას, ჭარელი ლაზური მჭარალობათი აფხაზეთის ჲეჩქინდუ. ემუშენიქი ემორაში აფხაზეთის ლაზეფეთი სქიდუტეს. 1920-ონი წანეფეში მაჟურა გვერდის, ჭარელი ლაზური მჭარალობა სოხუმის ჲეჩქინდუ. იფთინერი ლაზური გაზეთა სოხუმის გამიჩქვინუ. ლაზური კულტურული აუტონომია აფხაზეთის ჲეჩქინდუ. ლაზური დერსიში ქეთაბეფე იფთი აფხაზეთის გამიჩქვინუ. იფთინერი ლაზური ნწოფულაფე აფხაზეთის გუინწკუ. მარა ნესტორ ლაკობა დოღურ(ინ)უ, ლაზეფეს კულტურული აუტონომიათი გუნდუნეს. ლაზეფე აფხაზეთიშენ გოიტკოჩინეს; სიბირჲაშა, კაზახისთანიშა უჩვეს. მთინი გიწვათ ნა, ნესტორ ლაკობაში აფხაზეთი მთინითი ჯანეფეში დობადონა რტუ. ემუშენითი აქონი ლაზი ხჩინი- ბადეფეს დიდო ყოროფონი გონოშინეფე ქუღუტეს ნესტორ ლაკობაშენ. მათი მიგნაფუნ. ჩქინი ხჩინი- ბადეფექ ნესტორ ლაკობას დიდო ყოროფტეს. მარა სტალინის ვა ყოროფტეს. თქვან მუ იზმონთ აჲა უჩა ნდღალეფეშენ?
ეროლ კილიჩ კუტელია: აფხაზი მაგექთალე გოწონჯღონერი ნესტორ ლაკობაში ხეცალას, აფხაზეთის ნასქიდუტუ კართა ხალკი სთერი, ლაზი ჯუმალეფე ჩქინისთი ნენა- კულტური მუთეფეში ოსქიდუ- ოსქედინუში ბედინერობა დო ხელა აყუ. ლაზური ნენა-კულტური- ხეშნოხვენეში ნოჩალიშეფე იფთი აფხაზეთის იხორცელინუ. სტალინ- ბერიაში ხეცალაქ აფხაზი მაგექთალე გოწონჯღონერი ნესტორ ლაკობას ღურძული ოშვაფუ ტკობაშა ოღურინუ. ნესტორ ლაკობაში ღურაშკულე აჲა კულტურული მოგაფა ნიკარბინუ. ლაზი ჯუმალეფე ჩქინიში გოწონღონერეფე დო გამანთანერეფე აფხაზეთიშენ გოიტკოჩინეს; სიბირჲაშა, კაზახისთანიშა უჩვეს. აჲა უჩვა აფხაზი გამანთანერეფესთი ანჭუ. ენთეფეთი აფხაზეთიშენ გოიტკოჩინეს; ოშქე ასჲაშა დო სიბირჲაშა უჩვეს. ხვალა აფხაზეთიში აფხაზი დო ლაზი გამანთანერეფე ვარ, ხემშინიში სომეხეფეთი, აფხაზეთის სქიდერი ურუმი დო თურქი გამანთანერეფეთი უჩვუ სტალინიში ხეცალაქ. დიკტატორ- ჶაშისტი სტალინიში ხეცალას აჲა დემოგრაჶიკური დუბარათენ ჭიტა ხალქეფე ასიმილე ოხვენუ უნტუ.
ალი იჰსან აქსამაზი: თქვანთი გინონან ნა, აწითი აფხაზეთიში ლაზეფეშენ ამციქა ჩქვა მოლაფშინათ. 150 წანა წოხლე, ეშო ფთქვა ნა, აქონი ლაზეფე, ოსმანლიში თურქიჲეში ლაზეფექ რუსეთიში ემორაში ჩქვადოჩქვა მუხურეფეშა მადულჲე ნულუტეს, ფარა მოგაფუ შენი. ეჲა მუხურეფეშენ ართერი აფხაზეთი რტუ, დიდოფეთენთი ოჩამჩირეშა ნულუტეს. ენთეფეშენ დიდოქ აფხაზეთიშა დიბარგუ. აფხაზეთიში ხალკეფეშენ დიყვეს. სოვჲეთური ხეცალასთი შურ დო გურითენ ნუმხვაჯეს აფხაზეთიში ლაზეფექ. ეშოქი ხუთ ოფუტე ქუღუტეს. ნამთინი კოჩეფექ ეშო ზოპონან: აფხაზეთიში ლაზეფე ვით ოფუტეს სქიდუთეს აფხაზეთის. კოლმანითი ქუღუტეს. ნოღა გაგრა დო ნოღა ოჩამჩირეს ლაზური ნწოფულაფე ქორტუ; ეშო ვოგნი, ვიკითხი. მარა სტალინიში ხეცალაში ორას დიდო ნწირეს. ემუშენი ენთეფეშენ დიდო თურქიჲეშა გოიქთუ. აფხაზეთის დიდო ჭიტა დოსქიდეს. აწი მუკო ლაზი სქიდუნ აფხაზეთის? გიჩქინანი? მუშენი ამკათა პატი დულჲაფე იხვენუ აფხაზეთის? თქვან მუ იზმონთ აჲა უჩა ნდღალეფეშენ? თურქეფეთი, ლაზეფეთი, ურუმეფეთი, მაჟურაფეთი უჩვეს აფხაზეთიშენ. მუ რტუ აჲა ბარბარიზმიში სებები?
ეროლ კილიჩ კუტელია: ანდღანერი ნდღას, ვითოში ვანა ვითოშიდოხუთოში ლაზი ჯუმა ჩქინი სქიდუნ აფხაზეთის. აფხაზეთიში ლაზეფე მეგრელეფე კალა ხე ოკოკლიმერი რენან კულტურული სფეროს; ლაზეფეს მეგრელეფე კალა ართნერი ნენა დო კულტური ქუღუნან დო ემუშენი. აფხაზეთის ნასქიდუნან ნამთინი ლაზი ოჯაღეფეს თურქიჲეს ნასქიდუნან ნამთინი ლაზი ოჯაღაფე კალა ართნერი გვარეფე ქუღუნან. ენთეფეშენ ვითეფეთენ ექონი- აქონი ლაზი მა თიშენ კუდელიშა კაიხეშა ქომიჩქონ დო ვიჩინოფ. აფხაზეთიში ჯუმჰურიჲეთიში კანონითენ, აფხაზეთიში კართა დობადონარის ეთნიკური მინობა მუშითენ დოლოხენი პასაპორტისთი, გალენი პასაპორტისთი ოჭარაფუში ჰაკი ქუღუნ. აფხაზეთიში ჯუმჰურიჲეთიში კანონეფეთენ, აფხაზეთის ნასქიდუნან კართა ეთნიქური ხალკის, ენთეფეში მუკონობათენ, აფხაზეთიში პარლემენტოს მებუს-კონტეჟანი ქუღუნ.
ალი იჰსან აქსამაზი: მა ქომიჩქინ, თქვან ლაზი ხალკითი კაიხეშა იჩინოფთ. ნოღა რიზინის/ ათინასთი იჩალიშით დო ემუშენი. ამციქათი ეჲა ამბაიშენ მოლამიშინით, მუ იყვენ!
ეროლ კილიჩ კუტელია: მა, ლაზი ჯუმალეფე ჩქიმი კაიხეშა ვიჩინოფ. ენთეფე კალა მენგაფერი ისტორია, მენგაფერი ჯოღრაჶჲა, მენგაფერი კულტური, მენგაფერი ჶოლკლორი, მენგაფერი მილლეთური პრობლემეფე მიღუნან. ნოღა ათინას, ნოღა არქაბის, ნოღა ხოფას ბანკაში ჶილიალეფეს თეჶთიშეფე დოპერეტი. ართნერი ოშქარული ენდიშეფე მიღუნან დო აჲა თოლეფე ჩქიმითენ ქობძირი, ყუჯეფე ჩქიმითენ ქოვოგნი. მოშვაჯინონი ნდღალეფეს, შურიშხას დო მჟაჩხას, ლაზური ოფუტეფეშა მევულუტი. ედო ექონი კოჩეფე კალა ოკოვიჩინით. მსქვა დღალეფე რტუ. მსქვა კოჩეფე რტეს. ემორაში აფხაზეთიში ოხენცალე რადიო-ჭანდინაფე თურქიჲეში უჩამზოღაში მუხურიშენ მსქვაშა იგნაფეტუ. აფხაზეთიში რადიოქ აფხაზური ნენათენთი ჭანდინაფტუ. ედო აფხაზური ჭანდინაფეში საათეფე მა ქომიჩქიტუ. ჩქიმი პორტატულ- რადიო გომწკიფტი დო აფხაზური ჭანდინაფე ვუსიმინტი; ხელა მაყვეტუ. ნამთინი ორაფესთ, გემზული ვორტი. სინორიში ნეკნაშენ მოლენი სარფულეფექ მელენი სარფული ლაზი ჯუმალეფე მუთეფეშის ხეთენ ტკობაშა სელამი ოღოდუში გზალეფე გორუფტეს. ლაზეფექ მუეფე ნწირუფტეს, მა თოლეფე ჩქიმითენ ქობძირუ. 1934 წანაში გვარიშ კანონი დო “დობადონარი, თურქული ღარღალი, ნავაღარფალაფანფესთი დოჩინადით!
“ სთერი ზალიმური სუვერეფეში თესირი უჩამზოღაში მუხურის მუჭო რტუ, ამციქა ტრაჟი- კომიკური ამბაეფე ყუჯეფე ჩქიმითენ ქოვოგნი ხჩინი- ბადი ლაზი დიდილეფე ჩქინიშენ. პატი ნდღალეფე ქოგოლახთუ, აწიშკულე მსქვა ნდღალეფე მაყვან! ანდღანერი ნდღას აჩქვა ხელებერი ვორეთ: სინორეფე გუინწკუ.ართიქართიში ჭანდაშა დო ჯენაზეშა ოხთიმუ- მოხთიმუ, არ კელეშენ მაჟურანიშა ოხთიმუ- მოხთიმუ აჩქვა პრობლემი ვა რენ. დიჟიტალ- ტექნოლოჟითენ გონჭელა ვა გომინდინეს მარა წოხლენერი სთერითი ვა რენ.
ალი იჰსან აქსამაზი: თქვანთი ქოგიჩქინან, აჩქვა აბაზინურ/ აბაზურ- აფხაზური ნენათი მენოცხუნე დერსი რენ ოხენცალური ნწოფულაფეს. აჲა მენოცხუნე დერსეფე შენი მუ იზმონთ? დობაღინე რენი?
ეროლ კილიჩ კუტელია:აბაზ ური, ლაზური დო მაჟურა ჯუმა ნანანენაფეში მენოცხუნე დერსეფეთენ არ შანსი ჲეჩქინდუ. თიშენ კუდელიშა თოლი მიღუტან აჲა მენოცხუნე დერსეფეშა. ანდღანერი ნდღას, ნანანენაფე ჩქინიში ოსქიდუ შენი აჲა დობაღინე რენი? მორო, დობაღინე ვა რენ. ჩქვადოჩქვა ენდოლეფე ქორენ აჲა სფეროს. მარა დერნეღეფე ჩქინი, ხე ოკოკლიმერი ნუმხვაჯან. არ ნანანენა ღურაში, არ ხალკი ღურუნ.
37 წანაშენ დონი, ელეკტირიკ- ჶათურაფეთენ კართა ოში ლირაში ჟურ ლირა თრტ-ს ხარჯი მეფჩით დო ხოლოთი მეფჩაფთ. ელექტრონიკ- ეშჲაფეში ბანდროლიშ ფარა შენითი, თრტ-ს ხარჯი მეფჩით დო ხოლოთი მეფჩაფთ. მარა თრტ-ქ ხოლოთი ნანანენაფე ჩქინითენ ვა ჭანდინაფს. თრტ-ქ აჶრიკაში ჭიჭიტა ხალკაფეში ნენაფეთენ ჭანდინაფს მარა თურქიჲეში ნანანენაფეთენ ვა ჭანდინაფს. უნესჯო-ში თქვალათენთი, ნანანენაფე ჩქინი ღურუნ. თრტ-ქ ნანანენაფე ჩქინი ხოლოთი ვა ძიროფს. აჲა რენ თრტ-ში ჟურონი სტანდარტი. ბერეფე ჩქინი შენი, ჭუმანეფე ჩქინი შენი, ნანანენაფე ჩქინი შენი თრტ-ქ ოჭანდინუში რენ. თრტ-ს ნანანენაფე ჩქინითენ ოჭანდინუ შენი ხე ოკოკლიმერი ვაკვანდათ. აჲა რენ ჩქინი კოჩინობაში დო დობადონარობაში ჰაკი. ბერეფე ჩქინი შენითი, ნანანენაფე ჩქინითენ ღარელი ჶილმეფეთი დიდო ჭანდინას თრტ-ქ. კართა ნენა გეხვამერი რენ. კართა ნენას ოსქიდუში ჰაკი ქუღუნ.
ალი იჰსან აქსამაზი: ეროლ ბეგი, აჲა ინტერვიუ შენი დიდო შუქური გოღოდაფთ. ჩქვა კითხალა ვა მიღუნ. მარა თქვან ოთქვალუში ნენა ვანა ჯუმალობაში მესაჟეფე გიღუნან ნა, მუ იყვენ, ენთეფეთი მიწვით. ფიმფილი დიხაშა!
ეროლ კილიჩ კუტელია: ლაზი ჯუმალეფე ჩქინი, უჩამზოღაში მუხურიში სვალჲარი ხალკი რენ. მაჟურა დიხაშენ მოჰაჯირი ვა მოხთეს დო ვა დიბარგეს. ვითოშეფეთენ წანაშენ დონი აჲა დიხაში ბერეფე რენან.
ოსმანანეთიში მეშრუთიჲეთიში ორას, მეჯლისი მებუსანის ლაზი მებუსეფე ქორტუ. ოსმანეთი დილიხვუში, თურქიჲეში ჯუმჰურიჲეთი გეიდგინუში, მეჯლისიში იფთინერი წანაფეს ლაზი მებუსეფეთი ქორტუ. უკულე აჲა ჰაკი ნიკარბინუ. ასიმილასჲონიში კართა სუვერი იფთი უჩამზოღაში მუხურის იწოფხინუ.
ლაზი ჯუმალეფე ჩქინი ნოღა ათინას, ნოღა არტაშენის, ნოღა ვიწეს, ნოღა არქაბის, ნოღა მაკრიალის/ ნოღედის სქიდუნან. აჲა ნოღაფე ჟურ ვილაჲეთიში ოშქენდას ოკოირთინუ, ვილაჲეთი რიზინიშა დო ვილაჲეთი ართვინიშა ოკოირთინუ. აშოთენთი ლაზი ჯუმალეფე ჩქინიში წოხლენერი პოლიტიკურ- დემოგრაჶიული მენჯელი იპასივინუ. ვა გომოჭკონდან: დღალერი, ჟურ სერიში შქას რენ. თანერი ნდღალეფეს ვიძირათ!
https://sonhaber.ch/her-anadili-kutsaldir/
http://circassiancenter.com/tr/her-anadili-kutsaldir/
