“ლაზური ნენა აჩქვა უმანჯელი ვარ რენ.”
(გოწოთქვალა: ანდღანერი მუსაჶირი ჩქიმი ორჰან ბაჲრამინი რენ. 1996 წანაშენ დონი ეჲა დიდო კაი ვიჩინოფ. ორჰან ბაჲრამინი, მარმარა-სემთიში ლაზეფე შენი დიდო ბეჯითი ჯოხოფეშენ. გინძე წანაფეშენ დონი კულტურული ნოჩალიშეფეს მადდურ- მანევური ნუმხვაჯუფს. ემუშენითი ხვალა ლაზეფექ ვარ, ეჲა სემთიში მთელი უჩამზოღური კოჩეფექთი ემუს ყოროფან. მა ეშო მიჩქინ. მთელი კულტურული ნოჩალიშეფეს ნუმხვაჯუ. ეშო ვარტუკონნა, სიმა ლაზური ვაქიჶი აწიშაქის ვა სქიდასუნტუ. ეშო ვარტუკონნა, ჟურნალი/ დერგი სიმა ვა გამახთასუნტუ. ლოკალური ბუროკრასი კალა კაპეტი მუნასებეტეფეთი ქუღუნ დო ლაზური გამანთანა- გურაფა შენი შურ დო გურითენ იჩალიშუ. მა ეშო მიჩქინ. ორჰან ბაჲრამინი ქეთუმი დო სთიბინერი კოჩი რენ ემუშენითი მუში ნოჩალიშეფე მუშიშენ კართა კოჩის ამბაი ვა უღუნ. მა, ორჰან ბაჲრამინი კალა არ ინტერვიუ დოპი. მუში ბიჲოგრაჶიშენ, მუში კულტურული ნოჩალიშეფეშენ, სიმა ლაზური ვაქიჶიშენ, ჟურნალი სიმაშენ დო აღანი პროჟეფე მუშიშენ ბღარღალით. 31 I
2021/ ალი იჰსან აქსამაზი)
+
ალი იჰსან აქსამაზი: მუ იყვენ, იფთი თი-თქვანიშენ მოლამიშინით! ბიჲოგრაჶი თქვანიშენ გევოჭკათ, იყვენი?! სო დო მუნდეს დიბადით? სონური რეთ? მიეფეშენ, მი ოღლეფეშენ რეთ? ნამუ ნწოფულაფეს დო მუნდეს იგურით? აწი სო სქიდუთ? მუ დულჲა იქიფთ? ჩილერი რეთი? ბერეფე დო მოთაფე გიყოუნანი? თურქული დო ლაზური ნენაფეშ გალე ჩქვა ნამუ ნენაფე გიჩქინან?
ორჰან ბაჲრამინი: ხელა დო კარობაეთენ დო კაჲი გურითენ გებოჭკათ, ჯუმალეფე დო დალეფე ჩქიმი! არ შილჲა დო ნჩხოროში დო ჟურენეჩ დო ჟურის არქაბიში ქჲოჲი სიდერის ეფჩქინდიდორენ. ნანა ჩქიმი ჰაჲრიჲე დო ბაბა ჩქიმის რასიმი უჯოხუმტეს. სუმი ბერეში ენ ჭუტა მა ბიჭი ბავიდორენ. იფთინერი უმჩანე დალეფე ბოზო ტეს. ოკითხუს ქჲოჲი ჩქიმი სიდერის გებოჭკი დო ხუთი წანაშკულე ორთამექთებიშა ხოფას ოკითხუს ქოგებოჭკი. ოკულე სუმი თუთაშკულე არქაბის ქოჲინწკუ დო ბიდი ჟური წანაშკულე, მასუმანი წანას. ემიჯა ჩქიმი მურღულის ჶაბრიკას მუდირი ტუ დო ჰექ, ჲანი მუშის მოსქედინუ დო მექთები ჰეშო ბოჩოდინი. ჶუკარალუღიში ნდღალეფეს მეშჶელუ დიდო ტუ. ჰაწინერი სთერი ვარ ტუ. ოკულენი წანას რიზინის ბინა დო ოხორი ოკოდუ - ემდგინუში ენსტიტუს ჟურ წანას ბიკითხიში, ტექნისჲენ-დიპლომათენ ჩქჶა ემანჭი. დობიჩილი, ოხორის ნუსა მინტეს. კუჩუღაჲიში ეჩინჩხოროში ნდღას დუგუნი დო ოკონჭალათენ, ჰაწი ნამიჲონუნ ოხორჯა ჩქიმი სიჲადეთი კალა დობიჩილი. ჟური ბოზო დო ართეღი ბიჭიშენ ოთხო მოთა მიჲონუნ. დიდი ბოზო ჩქიმის გჲულაჲი ჯოხონს. ემუქ ოთელი ოქთამს. ოკულენი, ოქთაჲი მუჰენდისი ჲენ, შირკეტი ოქთამს. ეკულენი, გჲულინი, ჰემ მუხასებე იქომს ჰემ ვაქიჶის იჩალიშამს, მა მემიშველს. 1967 წანაში ფუქურობას იზმითიშა ქომოფთი. “ფეთქიმი” ჲადო არ ჶაბრიკა გეჲიდგეტუ. ჰექ ვით წანას ბიჩალიში. ოკულეთი დულჲა ჩქიმი გებდგი დო ხოლოთი ბიჩალიშამ. დოდგინუ მუნორენ ვარ მიჩქინ. ჰაწი ჩქჶა მაშუქიჲეს, ქართეფეს ფსქიდურ. მოთალეფე დო სქირეფე ართე ბორეთ. ჰაშო ხელა დო კარობათე თანგრიქ ირის ნუჭარას. ჰეშო ბიხჶამან. იფთი ლაზური, ნანაში ნენა, ოკულე თურქული დობიგურით დო ნაბიპარამითარე კონაჲი ინგილიზური მიჩქინ. არჩქჶა თურქული ბირაფას დიდო პორომ დო ბიბირ.
ალი იჰსან აქსამაზი: 1996 წანა რტუ, თქვან საფანჯას არ დიდი პიქნიკ- ოკოხთალა დოწოფხერეტით. ეჲა პიქნიკის შილჲაფეთენ კოჩი აკათუ. ეშო ქობძირით. ემუშენიქი მათი, ოჯაღი დო მანებრაფე ჩქიმი კალა ექ ვორტით. ოკულენი პერიოდის თქვან; ხუთ კოჩი; ორჰან ბაჲრამინი, მეჯით ჩაქირუსთა, მუნირ ჲილმაზ ავჯი, იბრაჰიმ ფირი დო სეზაი ბაჲბოღა მუთეშებბის ჰეჲეტიში აზეფე იყვით. 26 ხრისტანა 1996 წანას რტუ, აშოფეთენთი სიმა ლაზური ვაქიჶი რესმენ გეიდგინუ. აჲა რტუ იფთი თურქიჲეს. ირის აჲა კაიხეშა ქუჩქინ. ნაუჩქინანფეს აჲა კაიხეშა ქუჩქინან. მუშენი სიმა ლაზური ვაქიჶი გეიდგინუ? ნამუ ნოღირა დო მოტივასჲონითენ გეიდგინუ?
ორჰან ბაჲრამინი:1996 წანაში საფანჯაში ოკოხთალას მთელლი კოჩეფე ჩქუნი გობინჭელითდორტუნ. ოჩინობა შენი ნაოგნუ ლაზეფექ ლივერი ნა დოლიცონუ ქომოხთუ დო ბაჲჲამი სთერი დოლოჭვეს. ჰემ ორაშკულე, ნაგებდგით ვაქიჶი მთელლი მემლექეთის ქიგნაფუ დო ლაზეფე დიდო იხელეს. კითხერი დო უმჩანე ლაზეფექ ოჭარუ დო ოღარღალუს ჰეკო ჩქჶა უნჭინეს. ჰაწი ლაზურიში ენ კაჲი ნაიღარღალენ ალბონი შენი გემსქჶანერი ოჩალიშონი ბორეთ. მეგრელიში ბაშქა, ათინაში ბაშქა ბაშქა ვარ ივენ. 1996 წანაშენ ჰანდღაშაქის ნამემიშჶელს სი დო მაჟურა ლაზეფეში დიდო რაზი ბორე. ნაღურესფეს თანგრიქ ჯენნეთი მუთეფეშის ეზდას: მეჯითი, ჲილმაზი, მ. რეჯაი, იბრაჰიმი, სეზაი დო სალიმის რახმეტი ბუნჯღონუმ. კაპულას ნამოკომიდგითეს დო ნამოკომიდგინანფე კალა გეჭკიმობაში სთერი ხავესითენ დიდო ებომრალათ, ჰეშო ბიჩალიშათენ.
ალი იჰსან აქსამაზი: ოკულე ვაქიჶი თქვანიშენ ჩხორო კოჩიქ ნუმხვაჯუ დო ეშოფეთენ “სიმა მასიგორთათელობაში ხიზმეთეფეში ლთდ. შირკეტი გეიდგინუ. აჲა შირკეტი მუშენი გეიდგინუ? ნამუ ნოღირათენ გეიდგინუ აჲა შირკეტი?
ორჰან ბაჲრამინი: “სიმა სიგორთა”თენ გეჭკალათენ, ოკულე ლაზეფეში კოოპერეტიჶი გედგიმუ ბიდუშუნტი. იფთინერიქ გზა ვარ ეჭოფუ, ვა მახენესქი, კოოპერატიჶის გებოჭკათ! ზიჲანი ქომემაჭარეში, გემკოლით. არ ნენა რენ: “სი აღა, მა აღა, ფუჯეფეს მიქ უნჭვალას?!”
ალი იჰსან აქსამაზი: 2000 წანასთი ჟურნალი სიმა გამიჩქვინუ”. 2000 წანაშენ 2009 წანაშაქის გამიჩქვინუ. ვაქიჶიში ჯოხოთენ, ორჰან ბაჲრამინი, თქვან აჲა ჟურნალიში მანჯე რტით. მუნირ ჲილმაზ ავჯი, ჟურნალიში ჯოღაბინამეჩაფს დირექტორი რტუ. ალი იჰსან აქსამაზი, ჟურნალიში გამაჩქვალაში უმჩანე რტუ. არწაში მ. რეჯაი ოზგუნითი ჟურნალიში კულტურული უმჩანე რთუ. ნამუ ნოღირა დო მოტივასჲონითენ გამიჩქვინუ ჟურნალი სიმა? ჟურნალი სიმა გამიჩქვინუ თურქული დო ლაზური ნენაფეთენ. სიჲასური გამაჩქვალა ვარ თუ, მარა დიდოფერონობაში გაგნაფათენ ქოგამახთუ. ემუშენითი ჩქვადოჩქვა სიჲასური ჶიკირეფეშენ კოჩეფეში თურქული ვარნა ლაზური მაკალეფეთი გამიჩქვინუ ჟურნალიში დოლოხე. ლაზი გამანთანერეფექ მაკალეფე მუთეფეშითენ, ლაზი დო უჩამზოღური დულჲაშკოჩეფექთი ილან- რეკლამეფე მუთეფეშითენ ჟურნალის ნუმხვაჯეს. ჟურნალი დიდო თესირონი რტუ. აჩქვა ვა გამულუნ. ანდღანერი ნდღას ვაქჶის ვებბუტკა უღუნი? აჲა თემაფეშენ მუეფე ოთქვალუ გინონან?
ორჰან ბაჲრამინი: ჟურნალი სიმას დიდო კაი გებოჭკით. ხე დო კუჩხეს თრანგიქ მენჯელი მექჩანორენ. სითი ემეღი დიდო ქოგიღუნ. დულჲაშკოჩეფეს დო უმჩანეფეს დიდო მოწონდეს, აბონეფე ივეს, მოკომიდგიტეს. მა მოვიშჶაჯა დო გენჯეფექ ბექი დაჰა კაი ჲუნთინანორენ მა ბიდუშუნი დო მებუშქჶი. ვაქიჶის გალეშენ ხოლო მებუშველტი. ოკულე ვარ მემიუჯეს. მათი გოლამიქთეს დო მთელლი ქოშობღეს, პრესტიჟი გუნდინეს. რახმეტლი ჲილმაზი დიდო ნიქაჩუ დო ხოლო მა ქებუჭოფი დო დერსითი ქეპჭოფი. ჰაწიშკულე სითი გამამჭარუბათენ ირიხოლო ინსტაგრამი დო მაილეფეთენ ბოგნაფათენ, ებომთინათენ.
ალი იჰსან აქსამაზი: თქვანთი კაიხეშა გიჩქინან, სარფიში სინორიში ნეკნა 1937 წანაშენ 31 ხრისტანა 1988 წანაშაქის, ეშო ფთქვათ ნა, აშო ფთქვათ ნა, ჟურენეჩდოვით წანას გენკილერი რტუ. ექონი მეგრელ-ლაზეფეს აქონი ლაზეფეშენ ამბაი ვა უღუტეს, აქონი ლაზეფესთი ექონი მეგრელ- ლაზეფეშენ ამბაი ვა უღუტეს. აჩქვა არა მუთეფეშის ენდოლი ვა რენ. თურქიჲე დო გურჯისთანიში დევლეთეფეთი ართიქართიშა აჩქვა დოსტი რენან. თურქიჲეში ლაზეფე დო გურჯისთანიში ლაზეფე, თურქიჲე დო გურჯისთანიში არას დოსტობაში ხინჯი რენან. მა აშო მიჩქინ. ექონი მეგრელ- ლაზი ბერეფე შენი არ ჲაზიშ კამპიში პროჟე გიღუნანი? თქვან მუ იზმონთ?
ორჰან ბაჲრამინი: პაპულეფე ჩქუნი ნასქიდუტეს სვალეფეში კოჩეფე კალა მათი დიდო ოჩინობუ მინონ. ჩქუნი კოჩეფეს გოხთიმუ დო ფარა ოხარჯუ ვარ უჩქინან, ფარათი ვა უღუნან. მენდიჲონინა, კაი უწონან. შური ოსქედინამან. მათი დულჲა კალა გოხთიმუში ორა ვარ მავუ. ეკსუღი ნა ბიქომ, ქომიჩქინ, მუჭო პა?! უმჩანეფე ოკობინჭათ დო პროგრამითენ ბღარღალათ.
ალი იჰსან აქსამაზი: თურქიჲეში აბაზა- აფხაზეფეს დო ჩერქესეფეს დერნეღეფე მუთეფეში ჶედერასჲონეფე ქუღუნან. მარა აქონი ლაზეფეს დერნეღეფე მუთეფეში ჶედერასჲონი ვა უღუნან. აჲა თემაშენ მუეფე გათქვენან? 1990-ონი წანაფეშენ დონი მთელი ლაზი გამანთანერეფექ ლაზური ნენა დო კულტური ოსქედინუ შენი შურ დო გურითენ იჩალიშეფან. ისტანბოლის ლქდ-ქთი, ანქარას ლქდდ-ქთი, არქაბის ჩქუნი ბერეფე- ლქსთდ-ქთი, დორთმუნდის ლაზებურაქთი, ლაზიკა გამამშქუმალეში კოლექთიჶიქთი, გამამჩქუმალე ლაზიქთი, ლაზური ენსტიტუქთი, მაჟურა დერნეღეფექთი, სიმა ლაზური ვაქჶიქთი ლაზური ნენა დო კულტური ოსქედინუ შენი შურ დო გურითენ იჩალიშუ. თქვანთი შურ დო გურითენ იჩალიშით. თქვან ექონი ბელედიჲეფე კალა კაი ირთიბატეფე ყვით. ლაზური მუჶრედათეფე იხაზირინუ. ლაზური დერსეფეში ქეთაბეფე იჭარინუ დო ქოგამახთუ. ახირისთი ლაზური, მენოცხუნე დერსი იყუ დევლეთიში ნწოფულაფეს. მარა მამგურეფეში მუკონობა დობაღინე ვა რენ კართა ნოღას. მთინი გიწვათ ნა, მენოცხუნე ლაზური დერსეფე ნოღაფეს უმანჯელი ქოდოსქიდუ. აჲა დულჲა არ კოჩიში ვარნა არ დერნეღიში დულჲა ვა რენ. აჲა დულჲა, ართიქართის ხე მეჩამუთენ იყვენ. მენჯელი ართობას რენ. აჲა დულჲა ონწურანუ, ოისანუ შენი მუ ოხვენუ უნონ? თქვან მუ იზმონთ?
ორჰან ბაჲრამინი: დიდი ჯოხო გჲოდვაში, დიდი ვა ივინენ. ოთქჶალუთენთი დიდი ვა ივინენ მა ბიდუშუნ. დოლოხე მბოში ვარ ტასენ. ჩქუნი დერნეღეფექ კაი შეჲეფე იქომან ამა ირიხოლოს აჲრი- აჲრი კოლლეკტიჶი ვარ ახენენან. არ გზა დიქაჩეზდორენ ჰექ ულუნან. ხალბუქი ირიხოლოქ ართე დიდი დულჲაფე დობიქომთ. სიმას ნეკნა ბითევიჲე გონწკერი ქუღუნ. ჰაშო გიჩქიტან!
ალი იჰსან აქსამაზი: პატი ამბარი რენ; კორონავირუსიში ნდღალეფეში დოლოხე ვორეთ. წოხლენი ნდღალეფე სთერი აჩქვა რახატი ვა ვორეთ. გიჩქინან, ოხორეფეს მოლოხუნერი ვორეთ. ხოლოთი ჶაალიჲეტეფე იქიფთი? აღანი ამბაეფე გიღუნანი? აღანი პროჟეფე გიღუნანი? აღანი ფუქირონი ამბაეფე გიღუნანი? აჲა ინტერვიუ შენი მა დიდო შუქური გოღოდაფთ. ჩქვა კითხალა ვა მიღუნ თქვანდა. მარა თქვან ოთქვალუში ნენა ვანა მესაჟეფე გიღუნან ნა, ენთეფეთი მიწვით, მუ იყვენ! ღორმოთიქ ბერე- ბარი კალა ოში ნდღა არ დღათენ გიშინან დო პანდა კაინობა მეგაჭარან!
ორჰან ბაჲრამინი: მა ბღურუტაშა ხეშენ ნა მომიხთასენ ვარ ბუშლამ. მთელლი ნამეფჩი ემეღი ხალალი დობუხენი. სითი ელასქიდერი ნაგელემიშველით შენი თანგრიქ დიდო ნდღა მექჩას, თი მო ელეგაკთეტას. ვაქიჶისთი თი მო ელეკთას, დიდო წანაშა დოსქიდას. ხელა დო კარობათენ, დო კაჲი გურითენ ბიძიჲათ.
http://simavakfi.org/orhan-bayramin-laz-edebiyati-1996-dan-fersah-fersah-ileride
http://www.gurcuhaber.com/2021/03/19/orhan-bayramin-laz-edebiyati-1996dan-fersah-fersah-ileride/
http://circassiancenter.com/tr/laz-edebiyati-1996dan-fersah-fersah-ileride/
https://sonhaber.ch/orhan-bayramin-laz-edebiyati-1996dan-fersah-fersah-ileride/
