“ტექნოლოჟიში ლანდეთენთი
ჩქვა გეჯგინერი
ვიყვათენ!”
(გოწოთქვალა: ანდღათი არ სუმარი ქომიყონუნ. ანდღანერი სუმარი ჩქიმი რენ აჲშე პიშკინი. მა ემუ ვიჩინოფ 2012 წანაშენ დონი. (ჩ.ჰ.ი.)
ჩერქესული ხაკკეფეში ინისიჲატიфიქ წოფხუ არ ოკოხთალა დერბენტის ნოღა კოჯაელის. აჲა ოკოხთალა რტუ ჟურ დღას, 25-26 კუნდურას, 2012 წანას. მათი აქ ვორტი. ედო მა აჲშე ხანუმი ექოლენ ვიჩინოფ. ეშო ქომშუნს. უკულე ხოლო ნანანოღა ანკარას ქომომხვადუ, 14
მარიაშინა 2014 წანას. აჲშე ხანუმითი, მათი (ჩდპ-ში) “პლურალისტური დემოკრასიში პარტიში 34 მაგედგინალეფეშენ ჟური ვორტით. უკულე აჲშე ხანუმი რტუ თი-მოშლეთინერი კანდიდატი ნოღა დუზჯეს, ჩდპშენ, 7 მბულობა 2015 წანას. მათი თი-მოშლეთინერი კანდიდატი ვორტი ისტანბოლიში მაჟურანი ნოწილეშენ. აჲშე ხანუმი რენ ჩერქესი გამანთანერეფეში ართ-ართი დო მინობა მუში, ნენა მუში ოსქედინუ შენი გურდოშურითენ იჩალიშეფს ჩქვადოჩქვა დერნეღეფეში დოლოხე. მა აჲშე ხანუმი კალა არ ინტერვიუ დოპი. ედო აჲა რენ ინტერვიუში ტექსტი. (ალი იჰსან აქსამაზი; 24 XI 2018)
+
ალი იჰსან აქსამაზი: აჲშე ხანუმ, მა მიჩქინ, თქვან ჩერქესჲაში მუჰაჯირეფეშენ რეთ. მთინი ფთქვათ; ჩერქესჲაშენ უჩვუთენ გეტკოჩინერი ჩერქესი ოჯაღაფეში ბერეფეშენ ართერი რეთ. ნაკოთხანი დიცხირიშენ რეთ დობაგერი თურქიჲეშა? ჩერქესჲეს ოფუტე გიღუნანი? გიღუნან ნა, ოფუტე თქვანის მუ ჯოხონს? თქვან სო ჲეჩქინდით, სო დიბადით? აწინერი ოფუტე თქვანის მუ ჯოხონს? მჯვეში ჩერქესული გვარი გიღუნანი? გიღუნან ნა, მუ იყვენ, მიწვით?
აჲშე პიშკინი:
დიდო შუქური
გიწუმერთ ალი
იჰსან ბეგი.
მათი თქვან
ნა გიჩინით
შენი დიდო
კაი მაწონუ. მა
თქვან იფთი
ჰემი დობადონარი
ჩქიმი, უკულე ჰემითი
გზამშინე ჩქიმი
გშინაფთ; ხოლოსონი მეგაბრე
ჩქიმი გშინაფთ.
აჲა რენ
ზმონამშინობა; მა მინონ
ეშო ფშინა
ჩქინი გზამშინობა
ჩქინი. კულტურეფე ჩქინი
ჩქვანერი რენ
მარა, ჟურითი გზალეფე
ბგორუფთ კულტურეფე
ჩქინიში ოსქედინუ
შენი, ამკათა კოჩეფეშენ
ვორეთ ჟურითი.
თქვანთი
თქვით ეშო,
მა კაфკასჲაშენ უჩვუთენ
გეტკოჩინერი პაპუშპაფუფე
ჩქიმიში მოთა
ვორე. მა ენთეფეში
მოთა ვორე
(3.) მასუმანი დიცხირიშენ.
მთინი
გიწვათ, მა ვა
მიჩქინ პაპუშპაპუფე
ჩქიმი სოლენ
გეტკოჩინერი რენან,
მა ეჲა
კაიხეშა ვა
მიჩქინ. მა პაპუ
ჩქიმი ვა
მაძირუ. ეშო ვისიმადეფ
დო გოშოგორაფე
ჩქიმიშენთი მათქვენ
ქი, უჩამზოღაში სოჭი ჯოხონი
ნოწილეშენ გეტკოჩინერი
რენან. ეშო მიჩქინ
დო ეშო
მათქვენ თქვანდა
აწი.
პაპუშპაპუფექ
დიდო ჭვინაფე
ქოძირეს ემინდროს. მარა
მჯვეშეფე ჩქინიქ
ემკათა ჭვინაფეშენ
ჩქარ ამბარი
ვა მომჩეს.
ბერეფე მუთეფეშათი
ემკათა ამბარეფე
ოხოწონაფერენან. ემინდროს პაპუ
ჩქიმი ტერენ
(7- 8) შქვით-ოვრო წანერი.
ედო ოჯაღი
მუშიშენ ემუს
დუსქიდერენ ხვალა
არ ჯუმა.
ედო მუში
კალა ნოღა
სამსუნიში ზოღაპიჯიშა
კუჩხე გედგერეტეს.
ემინდრონერი ფალანჭინალაში სქიდალდიხაში
პლანითენთი,
ჯუმალეფეშენ ართერი, პაპუ ჩქიმი,
მოხთერენ ნოშა
დუზჯეშა დო
ჯუმა მუში
დოსქიდერენ ნოღა
სამსუნის. უკულეთი ვა
აძირერენ ჟურ
ჯუმას ართიქართი.
ეშო მიჩქინ.
პაფუ
ჩქიმი ხაфიზი იყვერენ.
უკულეთი ხაфიზლუღი ყვერენ
ჩქვადოჩქვა ოფუტეფეს. ბაბა
ჩქიმიში ნანა
კალა იჩილერენ.
უკულეთი
ოფუტეშა დიბარგერენან, სო ნა
მათი ჲეფჩქინდი.
ოპუთე
ჩქინის ჯოხონს
სიჲოკოღლი. აჲა ოფუტე
რენ მუჰაჯირი
ჩერქესეფეში იფთინერი
ნოსქიდალეფეში ართ-ართი თურქიჲეს.
(45) ჟურე ნეჩი დო
ხუთ ოხოროში
მახორობა ქუღუნ
ანდღანერი ნდღას. მა
ჲეფჩქინდი, მა დოვიბადი
აჲა ოფუტეს.
ირიქ ჩერქესული
ნენა ღარღალაფტუ
ემინდროს. აშოთენთი მა
იფთი ჩერქესული
ნენა ქოდოვიგური
დო ბღარღალი,
უკულეთი თურქული
ნენა ქოდოვიგური,
ბღარღალი. პაპუ ჩქიმიში
დიცხირიმშინეფეს ჯოხონან
ჰამთოხ. ჩქინი გვარი
იყვერენ პიშკინი
1934 წანაში გვარიშ კანონითენ.
მზახალი დო
დიცხირიმშინეფე ჩქიმი,
დიდოფეთენ ართნერი
გვარითენ იშინენ
ანდღანერი ნდღას.
ჰო, მა ხოლოთი
ჰამთოხეფეში კულანი
ვორე. ჩქინებური ადეთითენ,
კულანეფე რენან
პანდა ბაბა
მუთეფეშიში დიცხირიმშინეფეში კულანი.
ალი იჰსან აქსამაზი: იფთინერი, ოშქე დო მაჟურა ნწოფულაფე სო იგურით? ნწოფულაფე შკულე მუ დულჲაფე ყვით? აწი ტეკაუდი რეთ. ეშო მიჩქინ. აწი მუ დულჲაფეთენ იბოდერთ? ბერეფე გიყონუნანი?
აჲშე პიშკინი:
მა დოვიგური
იფთინერი ნწოფულა
ოფუტეს, სო ნა
ჲეფჩქინდი ოფუტე
სიჲოკოღლის. ნწოფულა ჩქინი
რენ მეკირელი
შქაგურიშა. ედო წოხლენი
ორაფეს დიდო
ჩინობერი რტერენ
გამანთანათენ. Фრანსული დო
Фარსული ნენაფეთენ
გამანთანა მუშითენთი
დიდო ჩინობერი
ტერენ მთელ
თურქიჲეს. სიჲოკოღლიში გომორგვაშენ,
მთელ მაჟურა
ოფუტეფეში ბერეფეთი
იგურაფტეს ჩქინი
ნწოფულას.
ნწოფულას ქუღუტუ ჟურ
დერსხანა, არ მამგურაფალეშოდა დო
ტექნიკური დულჲაფეშოდა;
დო ართი
ბოდრუმი ქუღუტუ.
დიდო მსქვა
ქვაში ბინა
რტუ, ეშოთი რენ.
ანდღანერი ნდღას,
თარიხური ბინაფეში
სტატუტის რენ
დო რესტორაცია
დვაჭირს დო
მუთუ ვარ.
ხუთ მამგურე
ვორტით არ
კლასის, სინიфის.
ირიშენ ხოლოსონი
მანებრა ჩქიმი
რტუ ალი.
ლაზი ალი
ჯოხონტუ დო
ჩქინ ვიხმარტით
არ სთოლი
კლასის, ეშო ხოლოსონი
ვორტით.
იფთინერი
ნწოფულა შკულე,
ოჯაღი ჩქიმის
ვა უნტუ
მარა, მა ენთეფე
მევაშქვი ოფუტეს
დო ნოღა
ისტანბოლიშა მეფთი,
ონჯირონი ნწოფულაშა.
არ-ჟურ
ხეირპერვერი ოხორჯაში
ომხვაჯუთენ ლევენტი
ჯოხონი ოშქე
ნწოფულას დოვიგური,
ჩქარ ფარა
უხარჯუთენ. ალლაჰიქ ენთეფეშენ
პანდა რაზი
იყვას! ალლაჰიქ კაზიმ
ტაჲმაზი ხოჯა
ჩქიმიშენთი რაზი
იყვას, ემუქ მემიშველუ
ნოღა ისტანბოლიშა
მოხთიმიშა; ემუქ ვესილე
მაყუ. ალლაჰიქ ემუ
თენაფეშ დოლოხე
შიხანას! ალლაჰიქ შური
უჩხონას!
უკულე, უკაჩხენი ჯოხო
მუშითენ ამერიკანული
ოხძაბუნეში მედდაფეში
ნწოფულა, ამირალ ბრისტოლიში
ჰ. კოლეჯიშა ამაფთი
დიდი კაპეტი ცადათენ.
ედო მედდა
გამაფთი ექოლენ
მა. უკულე ოჩალიშუს
ქოგევოჭკი ართნერი
ოხძაბუნეს. მა ჰემშირე,
მედდა ვორტი
ექ (32) ეჩი დო
ვით წანას.
აჲა დულჲაში
კართა სფეროს
ვიჩალიში მა.
უკულეთი ტეკაუდი,
პენციონერი გამაფთი.მთინი გიწვათ,
დიდო ყოროფათენ
ვიშალიში მა აჲა
(32) ეჩი დო ვით
წანას. მედდალობაშენ წოხლენი-ლისანსი დო
ლისანსიში დიპლომა
მაყუ. დულჲაშ ლისანსი
დო ოთელჯილუღიში,
სუმარმაოხოროლობაში სფეროსთი
დოვიგურ მა. (24) ეჩი
დო ოთხო
წანაშენ დონი
პენციონერი ვორე
მარა, ჭიტა-ჭიტათი
ვიჩალიშეფ ხოლოთი.
არ
კულანი ქომიყონუნ
დო იგურაფს
უნივერსიტეტის.
ალი იჰსან აქსამაზი: ოფუტე თქვანის ნამუ დიცხირეფეშენ ოჯაღეფე სქიდუნან? ხვალა ჩერქესეფე სქიდუნანი ოფუტე თქვანის? ჩქვა დიცხირეფეშენ მითი სქიდუნი ოფუტე თქვანის?
აჲშე პიშკინი:
წოხლე ხვალა
ჩერქესეფე სქიდურტეს
ოფუტე ჩქინის. ჩქვადოჩქვა
დიცხირიმშინეფეშენ ჩერქესეფე
სქიდურტეს. მარა არ
ნენაში არ
დიალექტი ღარღალეფტეს. ირის
არნერი დიალექტი,
ართნერი ხორონეფე
დო ართნერი
არ ადეთეფე
ქომიღუტეს. (45) ოხორილონი რტუ
ოფუტე ჩქინი
გინძე წანაფეს.
(1960) ვიტონ ჩხორო ოში
დო სუმე
ნეჩი წანა
შკულე, თურქიჲეში ჲულჲა
უჩამზოღაში ტერიტორიაშენ
მოხთიმერი ლაზეფექ
დიბარგერენან ე
5 გზაშ კელენი
დიხაფეს.
გოლახთიმერი ორათენ, ოფუტესთი დობარგერენან
ოფუტეში შქაგურონისთი.
არ ლაზი
ოჯაღიქ დიბარგერეტუ
ოხორი ჩქინიშ
მოლენი კელენი
დიხას. მათი აშოთენ
ვიჩინი ლაზეფე,
ბერობა ჩქიმიშენ.
ჩერქესეფეში დიდი
უჩვაში ორაფეს,
ღურელი კოჩეფე
ჩქინი ზოღას
დოხვერეტეს ჩქინეფურეფექ,
კარავეფეშენ ზოღას
დოლოტკოჩერენან ღურელი
ჩქინებურეფე ჩქინებურეფექ
ვარნა დუშმანიქ.
ჩხომეფექთი ჩქინებურეფეში ხორცეფე
ჭკომერენ. ამკათა გემზული
ამბარეფეთენ ვირდით
ჩქინ.
ემუშენითი ჩქინ ვა
ვიმხორტით ჩხომი.
მარა ამ
ლაზი მანძაგერეფე
ჩქინიში ლანდეთენ,
ჩქინთი გეჭვინერი
დო ნოსთონერი
აჲა ჩხომეფე
ოჭკომუს გევოჭკით.
მა, ენთეფეში ლანდეთენ, გეჭვინერი
ქაფჩას ფყოროფი
ლუყუ, ქაფჩიონი ბრინჯი,
ქაფჩიონი მჭიქიდი,
მუხლამაშენ ამბარი
ვა მიღუტუ
დო აჲა
ოჭკომალე დო
ენთეფეში ნოსთონი
ამ ლაზი
მანძარეფე ჩქინიშენ
ქოდოვიგური მა. ჩქვადოჩქვა
კულტურეფე ქომიღუტეს
მარა, ართიქართის პყოროფით. არ
ოსმან ჯუმადი
ქორტუ. ემუქ ჩილი
მუშის უნახონდინონი ნენაფე
უწუმერტუ დო
უდოდგინუ ნიზა
იქიფტეს. ჩქინთი ინნადი
პით დო
ხათიჯე აბლას
მევუშველით დო
ღურაშაქის ჩქინი
კალა ყოროფათენ
სქიდუ ემუქ. ლაზეფეში
მოხთიმუთენ, ოფუტე ჩქინიში
ეთნიკური კომპოზიცია
იქთირუ. ლაზეფეში მახორობა
მანძინუ. ოფუტეში მუხთარითი
ლაზეფეშენ გოშიცხუნუ.
ლაზეფე დო
ჩერქესეფს ეშო
ხოლოსონი ვა
რენან მარა,
ჟურ ლამთინალათი
რენ აჰენგონი,
ჰარმონიული ართიმაჟურაშა;
ჯუმალობაში დოლოხე
სქიდუნან. ბაბა ჩქიმი
დოღურუში, ლაზი ხანუმეფე
ოხორი ჩქინიშა
ქომოხთეს დო
მგარა დოდგეს.
“ჯუნადი ჩქინი
დომიღურეს”-ჲა დო
მგარა დოდგეს.
ოხორიში ხალკიშენ
რტეს მარა,
ოფშა კონტაკი
ვა მიღუტეს
ენთეფე კალა.
ამკათა ყოროფონი
მილლეთი რენ
ლაზეფე.
ალი იჰსან აქსამაზი: მა მიჩქინ, თქვან თი-მოშლეთინერი კანდიდატი რტით, ჩდპ-შენ. აჲა რტუ 7 მბულობა 2015 წანაში გოშოცხუნას . ონჭელონი გონოშინეფე გიღუნანი გოშოცხუნაში კამპანია თქვანიშენ? ოთქვალუ გინონან ნა, არ-ჟურ გონოშინე თქვანიშენ ამბარეფე ქომომჩით დო ჩქინთი ვოგნათ! იყვენი?
აჲშე პიშკინი:
მებუსობაში ნამზეთობა;
დეპუტათოში კანდიტობა
რტუ დიდო
მსქვა ცადა
თი- ჩქიმი შენი.
აჲა რტუ
სურპრიზი ჩქიმი
შენი. ამკათა პლანეფე
ვა მიღუტუ
წოხლეშენ; აჲა გიწვათ
იფთი. ჩქიმი ნოღაში,
ნოღა დüზჯეში მილლეთიქ,
დიდოფეთენ, ოშიშენ (70) სუმე ნეჩი
დო ვიტითენ
იქთიდარიში, ფალანჭილაში პარტის
მხუჯი მეჩაფს.
მარა მათი
არ დუმჭკუ
სთერი ვიჩალიში.
რენობა ჩქიმიში
ოწირამუს ვორტი.
აჲა ნოჩალიშეფე
მაყუ ჭამი
ბირგულის. “აჲშეფე მეჯლიშა
ოხთიმონი რენან”
ჲადო აфიშეფე
ვოხაზირაფუ. მარა აჲა
აфიში
შკულე, გენდღანი, იქთიდარიში, ფალანჭინალაში პარტი,
აჲშე ჯოხონი
არ კანდიდატი
კალა ქომოხთუ
დო
გოშოცხუნაში კამპანიას ქოგეოჭკუ.
მა “ნოღა დუზჯეში
აჲშე” ჲა დო
ოგნაფეს ჩქინებურეფექ.
აწი აჲშე
ვა რტუ
არ კაკალი,
მარა ჟურ
კაკალი
გოშოცხუნაში კამპანია ჩქიმიში
ორას, არ ლიმჯიში,
ჯოხოფე ჩქინიში
ოხოქთინუფეთენ, ჟურ აჲშე
არ ოკოხთალას
ვორტით, ჰემი არ
ხორის დო
არ საათის.
ოკოვიჩინით.
ემ აჲშეში ლანდეთენ,
მათი არ
დიდო ოკოხთალა
მახვენუ!
ლუქსი
მანქანეფე, ბადიგარდეფეთენ, არშივაჯის ნანანოღა
ანკარაში აჲშე
ვიყვერეტი! ეშო დომაწონუ
დო მუთუ
ვარ!
ბილბორდაფეს,
აфიშეს
დო ჭიჭიტათი
ტელევიზჲონეფეს ტანი
ოწირამუ რტუ
მსქვა ჩქიმი
შენი.
პოლიტიკა მახვენენი? აშო მკითხათში,
მუ გიწვათენ,
გიჩქინან?! “ვარ, პოტე”-მა, ეშო გიწვათენ.
გოშოცხუნას გეჯგინერი
ვიყვაში, პოლიტიკა ოხვენიშა
ვარ, ხალკი ჩქიმიში
ხელაკაობა შენი
ოჩალიშუშა თოლი
მაყვასუნონ. პანდა აშო
ვისიმადი მა
დო მუთუ
ვარ.
ალი იჰსან აქსამაზი: აჲშე ხანუმ, თქვანთი “პლურალისტური დემოკრასი პარტიში ჭკონეფეშენ ართ-ართი რეთ. ჩდპ-ში ანდღანერი ნოჩალიშეფეში ჟინ მუთუ ოთქვალუ გინონანი?
აჲშე პიშკინი:
ჩდპ-ქ
მაგედგინეფე მუშიში
მენჯელითენ, შურდოგურითენ იჩალიშეფს
დო რენობა
მუში ოსქედინუ
შენი კაბღა
მეჩაფს.
ხალკი ჩქინიქ, ჩერქესეფექ ხვალა
სეჲრი იქიფან
აწი დო
მუთუ ვარ.
ხალკი, ჩქინი ეშო
რენ;ასთერი
გაგნაფა ქუღუნ;
იფთი მუთუ
ვა იქიფს
მარა, უკულეთი მხუჯი
მეჩაფს ამკათა
აღანი ნოჩალიშეფეს.
მარა აჲა
პროცესი დიდო
გინძე იყუ;
ეშო ვისიმადეფ
მა. ეშო ფთქვათ
ნა, აშო ფთქვათ
ნა, ხალკი ჩქინის
ამკათა პოლიტიქური
პარტი დვაჭირთუ
დო დვაჭირს.
ჩქინ
ოჩალიშუს მევუყუფთ;
მევუყონამინონან. ინშალა, არ ნდღა
მომიხთასუნონან დო
გეჯგინერი ვიყვამინონან
აჲა გზას
დო ხალქი
ჩქინიქ მხუჯი
მომჩასუნონან!
ალი იჰსან აქსამაზი: აჲშე ხანუმ, თქვანთი კაიხეშა გიჩქინან, ნანანენა რენ ბეჯითი. ნანანენაში, ჩერქესული ნენაში ოსქიდუ რენ დიდო ბეჯითი. ჩერქესული ნენა რენ ირიშენ მჯვეში ნენაფეშენ ართერი ქიანას. მარა მიჩქინან ქი, ჩერქესული ნენა დღაშენ დღაშა ღურუნ თურქიჲეს. მა ეშო მიჩქინ ქი, ანდღანერი ნდღას რადიო დო ტვ-ს, ნანანენათენ, ჩერქესული ნენათენ ჭანდინა რენ ირიშენ ბეჯითი. მარა თრტ-ქ ვა ჭანდინაფს. მუეფე პათ დო თრტ-ქ ჩერქესული ნენათენთი, მაჟურა ნანანენაფეთენთი ჭანდინას?!
აჲშე პიშკინი:
მა იმენდი
ქომიღუნ აჲა
დუჲლაშა აჲა
სფეროს. მა ნანანენა
ჩქიმი გომოჭკონდუ;
ეშო მიჩქირტუ.
დიდო წანაფეს
ვა მაღარღალერეტუ მარა,
ხოლო ქოგომაშინუ.
ედო ქოგევოჭკი
ოღარღალუს. ნანანენა ჩქინი
უმანჯელი დოსქიდუ
გინძე წანას.
მარა აწინერი
აქონი უნივერსიტეტეფე, ნწოფულაფე,
ნანანენაში კურსეფეში
ლანდეთენ, კაი დულჲაფე
ვიქიფთ ნანანენაში
სფეროს. ეშო ვისიმადეფ
მა. ტექნოლოჟიში ლანდეთენთი,
გეჯგინერი გამაფთათენ
აჲა სფეროს,
ინშალა. მა იმენდი
ქომიღუნ.
ჰო,თრთ
რენ უნონჭელა; ეშო იძირენ
დო მუთუ
ვარ.
ლობი ოხვენუში ვორეთ
აჲა სფეროს.
მითიშენ არ
მუთუ ოკვანდუშა
გეგაფერი ვა
რენ ჩერქესული
ლამთინალა; ჩქინ აშო
ვორეთ. თრტ-ში
ჩერქესული ჭანდინაში
დულჲას გეჯგინერი
ვიყვაშაქის, შურდოგურითენ ვიჩალიშათენ.
ალი იჰსან აქსამაზ: აჲშე ხანუმ; მა შუქური გიწუმერთ აჲა ინტერვიუ შენი. თქვან მჭიფაშა კითხალეფეს ნენა გემიქთირით. აწი ვოჩოდინათ აჲა ინტერვიუ! მარა თქვან ოთქვალუში მუთუ გიღუნან ნა, ეთი მიწვით. ალლაჰიქ ბერე-ბარი კალა თქვან გოხელან ირორას.
აჲშე პიშკინი:
მა დიდო
შუქური გიწუმერთ,
თქვან ოღარღალუში
фურსატი მომჩით დო
ემუშენი. ნცაშა ჲეხთით,
ალი ıჰსან ბეგი.
ნანენა, კულტური, მინობა ნა
ქუღუნ კართა
კოჩი, შურდოგურითენ ოჩალიშუში
რენ, აჲა ჩქინებური
ფასაფეში ოსქედინუ
შენი.
აჲა
სფეროს შურდოგურითენ
ნა იჩალიშეფს
კართა კოჩიქ
გეჯგინეში გამახთას
აჲა ოკოკიდინუს.
ედო ირის
თებრიღი ვოღოდაფ.
ალლაჰიქ ყოროფელეფე
თქვანი კალა
ტანიშკაპეტობა, გინძე სქიდალა
დო მენჯელი
მეგიჭარან.
+++++++++++++++
