ალი იჰსან აქსამაზი: მიჩქინ, “სქიდალა აფხაზეთის” ჯოხონი ქეთაბიში თერჯუმანი რეთ ჰაჲრი ერსოჲი ბეგი კალა ართოთ. ამკათა ჩქვა ქეთაბეფეში გამაჩქვინუს ჯუმუ გიღუნანი?
ჲალჩინ კარადაში: (1990) ვიტონ ჩხორო ოში დო ოთხო ნეჩი დო ვით წანა რტუ; იფთინერო, დოხმელი მაგოშოგორე ტამადე ჩქინი ალი ჩურეჲი, ერდოღან ჲილმაზი (ჰაჟბევიყოე), მურათ ოზდენი (ჰაბრაჩუ), ჩეჩენი საით (მერჟოჲი), ჰაჲრი ერსოჲი (ქუთარბა) დო მაჟურა იდეალისტი დო фედაქჲარი ჩერქესი მანებრაფე კალა ართოთ გებდგით გამამჩქვალა ნართი. ჩქინ იფთინერო გამავიღით სქიდალა დო კულტური აფხაზეთის ჯოხონი ქეთაბი. აჲა ქეთაბი რტუ აფხაზეთური აკადემიკოსი ჲურა გ. არგუნიში გოშოგორაში ნოხვენე, გამიჩქვინერი (1976) ვიტო ნჩხორო ოში დო სუმე ნეჩი დო ვიტო ანში წანას, აფხაზეთის.
ვით წანაშენ დიდო ორა რენ, ჰაჲრი ერსოჲი ქუთარბა აჩქვა სქიდუნ დობადონა მუში აფხაზეთის. აქონური ჩქინებურეფეს პოტე ვა აჩქინეს მუში კიმეტი. მითიქ შუქურითი პოტე ვა უწუ ემუს. ჰაჲრი ერსოჲ ქუთარბა რენ ჩქიმი დიდო კულტურონი მანებრა; ემუს კაიხეშა უჩქინ აბაზური ნენა. მათი თერჯუმეში დერსეფე დოვიგური, ემუშენითი ჰაჲრი ერსოჲ ქუთარბა კალა ართოთ ვიქიფტი თერჯუმეფე. ჩქინ გამავიღით მაართანი ქეთაბი ჩქინი (1990) ვიტონ ჩხორო ოში დო ოთხო ნეჩი დო ვით წანაში მირკანის. სქიდალა დო კულტური აფხაზეთის ჯოხონი ქეთაბი რტუ მაართანი ქეთაბი ჩქინი.
უკულე ხოლო ჰაჲრი ერსოჲ ქუთარბა კალა ართოთ, ჩქინ გამავიღით, მაჟურანი ქეთაბი ჩქინი (1990) ვიტონ ჩხორო ოში დო ოთხო ნეჩი დო ვით წანაში ფუქრიკას. აჲა რტუ ბაგრათ შინკუბაში ჩოდინური ვუბუხი ჯოხონი ქეთაბი. აჲა ქეთაბი რტუ მეჩქინერი ტამადე ჩქინი თევфიქ ესენჩიშა. აჲა ქეთაბი რტუ თერჯუმე, მარა მითამ ჩქინი ნოჭარე, ეშო ქოძირეს დო ნამთინი დიდილეფექ ლინჩური ზმონა-გაგნაფა ქომოწირეს.
ჩქინ გამავიღით მასუმანი ქეთაბი ჩქინი (1990) ვიტონ ჩხორო ოში დო ოთხო ნეჩი დო ვით წანაში გუმას. აჲა რტუ დოხმელი მაგოშოგორე დიდი ჩქინი სეфერ ე. ბერზეგიში ნოხვენე: ჩერქესი მოჰაჯირეფე თურქიჲეში ოხოშქვაში ლიმას- 2.
აჲა რტუ (1993) ვიტონ ჩხორო ოში დო ოთხო ნეჩი დო ვიტო სუმ წანას. ნოღა ისტანბოლიში კაфკას კულტურული დერნეღის ქუღუტუ არ კიდაში გაზეთა. ჩქინთი სავსირიყო ჯოხონი გრუბი ვორტით აჲა დერნეღიში დოლოხე. გაზეთა დო ჟურნალეფეშენ ნოკორობე ჩქინებური ამბარეფეთენ, ჩქინ არ ქეთაბი პწოფხით დო გამავიღით. ქეთაბის ჯოხონს ჩერქესეფე თურქული პრესას.
ქეთაბეფეში ოჭარუ, დიზაჲნი, რედაქსიჲონი, ქეთაბიში მოთვა დიჩოდაში; მათბააში დულჲაფე შენი ობოდუ; ქეთაბეფეში ამბარეფეში ოგნაფუ დო გოშობღუ; დუბარაჯე მაქეთაბეფეშენ ფარა ჩქინიში ოკორობუ, მთელი, ჩქინ პით მარა, თიშა მუფე მომიხთეს, ამკათა ამბარეფე ნენათენ ვა ითქვენ, ოჭარუთენ ვა იჭარენ.
ამთეფეში გალე, ამკათა ამბარეფე ჩქინი გამიჩქვინუ უკორეცხუ ჩქვადოჩქვა გაზეთა დო ჟურნალეფეს. ოფშა კაი რენ, ამკათა ამბერეფეში ნამთინეფე დოლოჭარელი რენ არშივი ჩქიმისთი.
ედოხოლო მა იფთინერო ეშო გომაშინენ მაჟურა ნოხვენეფე ჩქიმი:
+ დიშეკი, ჩერქესული ნენაშენ პარამითეფე; ელმას ეშსიზი კალა ართოთ. აჲა პარამითეფე გამიჩქვინუ ჟურნალი მეთის ჩევირიში (1990) ვიტონ ჩხორო ოში დო ოთხო ნეჩი დო ვით წანაში ყინორაში კოროცხას.
+ ჩეჩენჲა დო დიხაშკანკალა ჯოხონი ნოჭარეფე ჩქიმი. აჲა ნოჭარეფე ჩქიმი გამიჩქვინუ ჟურნალი ქაфქასჲა ჲაზილარის (“კაфკაჲაში ნოჭარეფეს”) (1999-შენ 2000-შა) ვიტონ ჩხორო ოში დო ოთხო ნეჩი დო ვიტო ჩხორო წანაშენ ჟურ ვიტოში წანაშა.
+ მახკემეში ჩქინერკოჩეფეს მუ უჩქინან? ჯოხონი ნოჭარე ჩქიმი. აჲა ნოჭარე ჩქიმი გამიჩქვინუ ჟურნალი ჲაფიში, (2007) ჟურ ვიტოში დო შქვით წანაში
(312.) სუმ ოში დო ვიტო მაჟურანი კოროცხას.
+ მცუდელა შახიდეფეში კახვეხანაი, მცუდელა მაგექთალეფეში ლუმპენური პარამითიი? ჯოხონი ნოჭარე ჩქიმი. აჲა ნოჭარე ჩქიმი რენ ქეთაბიში კრიტიკა დო გამიჩქვინუ ჟურნალი სორუნ პოლემიკიში (2009) ჟურ ვიტოში დო ჩხორო წანაში ფუქრიკაში კოროცხას.
+ ჟურნალი ქაфქასჲა გერჩეღის (“კაфკასჲაში მცხადეს”) გამიჩქვინერი ჩქვადოჩქვა ნოჭარეფე ჩქიმი.
+ ჲაშარ ქემალიში მზოღაში დოლომარცობა ჯოხონი რომანიში ჟინ სელიმ ბალიქჩი ჯოხონი ქეთაბიში კრიტიკა ჩქიმი გამიჩქვინუ ჩერქესული მჭარალობა ჯოხონი ბურმეს, ჟურნალი რომან ქაჰრამანლარიში (რომანიში გურამაფეში”) (2011) ეჩი ოში დო ვიტო არ წანაში გუმა- ხრისთანაში კოროცხას.
+ ხოლო ართნერი ჟურნალიში ართნერი კოროცხას გამიჩქვინერი ნართეფე- ჩერქესული ხალკური დესთანეფე ჯოხონი ნოჭარე ჩქიმი. ხარმელობა მუში სებებითენ, დოხმელი ტამადე ჩქინი ჲისმეჲლი ოზდემირ ოზბაჲის ვა აჭარეტუ. ემუქ მომინჯღონუ დოკუმანეფე მუში დო მა პჭარერეტი ნართეფე- ჩერქესული ხალკური დესთანეფე ჯოხონი ნოჭარე.
ალი იჰსან აქსამაზი: ჲალჩინ ბეგი; თქვანთი კანდიდატი რტით მებუსობა შენი ნოღა ისტანბოლიში (1.) მაართანი ნოწილეშენ 7 მბულობა 2015 წანაში გოშოცხუნას. მუჭოში პოზიტიური გონოშინეფე გიღუნან; გათქვენანი ჩქინდა?
ჲალჩინ კარადაში: იფთინერი ნდღალეფეს; კართა შეჲი რტუ ეფთო კაი. ნოღა ისტანბოლიში მაჟურანი ნოწილეშენ, მაჟურა მთელ ნამზეთეფე/კანდიდატეფე კალა ართოთ ჩქიმი ნამზეთობაში/ კანდიდატობაში ოცადუ შენი არ ანკეტი იწოფხინუ აღანმორდალეფე შკელენ. ამ აღანმორდალეფეში ომხვაჯუთენ ეჲა ანკეტიშენ მაართანო გამაფთი. აჲა რტუ დიდი თი-მოწონობა ჩქიმი შენი. ჟურ პოზიტიური გონოშინეფე ჩქიმიშენ მოლაგიშინათ. არ სინიф-მანებრა ქომიყონუტუ, ჩერქესი ვა რტუ. ამ მანებრა ჩქიმიში სქირიქ მხუჯი ქომომჩუ ჰემი ნოხვენეფე მუშითენ ჰემითი ნოთქვამეფე მუშითენ. ვაჯით ქადიოღლი რტუ რაკიბი ჩქიმი ქაф-фედიში გენელური დიდოკოხთალას მარა, ემუქ გეოჭკაფუ შურიური დო фინანსური მხუჯიში კამფანია ჩქიმი შენი.
კანდიდატობა ჩქიმი შკულენი ორაფეს, დიდოფეთენ პოზიტიური ვარდო, ნეგატიური გონოშინეფე მაყუ, ქომიღუნ. ყოროფელი მანებრაფე ჩქიმი ენვერ საღლამი დო ავოკატი ნუსრეთ ალსანი რტეს პანდა ჩქიმი კალა. ენთეფე კალა ართოთ ხალკიშსიმადაში გოშოგორაფე დო მაჟურა ნოჩალიშეფე დოპით ჩქინ. აჲა გოშოგორაფე დო მაჟურა ნოჩალიშეფეშენ ჩქინ ქომოვოგით ნამთინი ჩოდინაფე.
წოხლეშენ, ჩდპ-ში კანდიდატიქ გამოგნაფერეტუ მუში კანდიდატობა ნოღა ისტანბოლიში (1.) მაართანი ნოწილეშენ. ამ კანდიდატი ვა იკაბულინუ ჩქინებური ლამთინალა შკელენ; პოლიტიკუროთი უდობაღინე რტუ. ნოღა ისტანბოლიში ნამთინი სემთეფეს ჩერქესეფეში მახორობა ოფშა რენ მარა, ამ კანდიდატის ენთეფეში რეჲეფე/ ხონარეფე ოკორობუში შანსი ვა უღუტუ ეჲა გოშოცხუნას; ეშო იძირეტუ. აჲა ამბარეფეში გალე, ნამთინი კოჩეფექ ემ კანდიდატის ნუმხვაჯუფტეს; ეშო იძირეტეს. ამ კოჩეფეთი ვა რენან ოჯერონი ჩქინებური ლამთინალაში დოლოხე. ნამთინი მაქუфურე- პროვაკატორეფექთი ემუს ნუმხვაჯუფტეს. ამკათა კოჩეფეში ხალი დო ამუსთერი მაჟურა სებებეფეთენ კანდიდატობა ჩქიმი, ნოღა ისტანბოლიში (1.) მაართანი ნოწილეშენ ვოგნაფი დო უკულე კართაშეჲი იქთუ.
მა იფთინერო გამავოგნაფერეტი კანდიდატობა ჩქიმი ნოღა ისტანბოლიში (2.) მაჟურანი ნოწილეშენ. ჩდპ-შენ ალი იჰსან აქსამაზი ჯუმა ჩქიმითი კანდიდატი რტუ ნოღა ისტანბოლიში (2.) მაჟურანი ნოწილეშენ, ართნერი ნოწილეშენ. ჩდპ-ში თი-მჩხუფეშენ ჩქარ მითიქ ვა მეჩუ რეაკსიჲონი ნოღა ისტანბოლიში (2.) მაჟურანი ნოწილეშენ ანკეტეფე დო კანდიდატობა ჩქიმიშა. ჩდპ-ში თი-მჩხუფეშენ ჩქარ მითიქ ნენა ვა ეშიღუ ემინდროს. მა, კანდიდატობა ჩქიმი ნოღა ისტანბოლიში (1.) მართანი ნოწილეშენ გამავოგნაფიში, ჩდპ-ში თი-მჩხუფექ დო მაჟურა პროვაკატორეფექ მცუდიშ მოკიდუ, გეკითხუ დო მაჟურა უგნოსე გზალეფეთენ ჩქიმდა ნანკაპუს ქოგეოჭკეს.
ენთეფეში ამკათა უგნოსე ნოჩალიშეფეში გური შენითი, ჩდპ-ში ჩერქესი კანდიდატეფეს არ-ჟურ ოში რეჲი/ ხონარი ნიჩინუ გოშოცხუნას დო მუთუ ვარ. გოშოცხუნაშენ წოხლენი ორაფეს, მა გოშოცხუნა შკულენი მუხთემელური ხალი მუთეფეშიშენ ენთეფეს ამბარეფე ქომეფჭერეტი მარა, ენთეფექ ყუჯი ვა მომჩეს. მა ჰაკონი გამაფთი დო ჩერქესი ხალკიქ ჩდპ-ში ჩერქესი კანდიდატეფეს დობაღინე მხუჯი ვა მეჩუ, ხალკიში ომხვაჯუში მახორობა იმციქანუ. რაკიბეფე ჩქიმიში აჲა პატი ოღოდობაფეში გური შენი, მა კაიხეშა ქომიჩქინ, ჩქიმი ჯიდდიური კელენერეფექთი დოშქურდეს დო მხუჯი ვა მომჩეს. გოშოცხუნაშენ წოხლენი ნოთქვამეფე ჩქიმი, გოშოცხუნა შკულე მთინი ქოგამახთუ. გოშოცხუნა შკულე, (1841) ვიტოში დო ოვრო ოში დო ჟურე ნეჩი დო არ რეჲი/ხონარი მაყუ ნოღა ისტანბოლიში (1.) მაართანი ნოწილეშენ. ნოღა ისტანბოლიში (1.) მაართანი დო (3.) მასუმანი ნოწილეფეშენ ჩდპ-ში ჟურ ჩერქესი კანდიდატის აყუ უმოსი მციქა ხონარი ჩქიმი ხონარიშენ. ნოღა ისტანბოლიში (2.) მაჟურანი ნოწილეშენ ლაზი კანდიდატი ალი იჰსან აქსამაზი ჯუმა ჩქიმის ოჩქინუთენ მხუჯი ქომეფჩი დო ემუს აყუ ეფთო კაი ხონარი.
ალი იჰსან აქსამაზი: თქვანთი, გიჩქინან; თრტ-ქ 7/24 ქურდული ნენათენ ჭანდინაფს? მარა ჩერქესული ნენათენ, აბხაზური ნენათენ, ლაზური ნენათენ ვა ჭანდინაფს თრტ-ქ. აჲა რენ ანტი-დემოკრატიული ხალი. მა რაზისტი ვა ვორე, მარა ქურდული ნენათენ ჭანდინა იყვასში; აბხაზური ნენათენთი ჭანდინა იყვას, ლაზური ნენათენთი ჭანდინა იყვას, ჩერქესული ნენათენთი ჭანდინა იყვას. აჲა რენ დემოკრატიული გაგნაფა. თქვან მუ ისიმადეფთ? მუ პათ დო თრტ-ქ ჩერქესული, ლაზური დო აბხაზური ნენაფეთენთი ჭანდინაფე ყვას.
ჲალჩინ კარადაში: გურიშმეჭვონი რენ, დობადონაში დემოკრატიკობაში ჯოხინაფე მუშიშენ წოხლენი ორაფეს, ქურდული ოხონკანაქ გორუფტუ დობადონაში “ჟურ ასლური უნსური” დო “მაჟურაფეშენ” ჲეჩქინდინერი არ კიდალა. დიდო წანაფე წოხლე, ქურდეფეში გაზეთა ოზგურ გუნდემიში მაჟურანი ბუტკას არ გინძე ნოჭარე გამიჩქვინერეტუ. “ქურდეფე, თურქეფე დო მაჟურეფე” ჯოხონი რტუ აჲა ნოჭარე. ენთეფეში ნოსითენ, ქურდეფე დო თურქეფეში მეტა მაჟურა ხალკეფე რტეს უბეჯითონი დო ჰადდეფე მუთეფეში ოჩქინუში რტეს. ანდღანერი ნდღას, ენთეფეში აჲა ზმონა დო გაგნაფა იქთუი? ვარ, გურიშმეჭვონი რენ; ჩქიმი თოლითენ, ხვალა მეთქვალე იქთუ!
ანდღანერი ნდღას, მაჟურა ნანანენაფეთენ რადიო-ტვ-ში ჭანდინაფე ვა რენ თურქიჲეს. აჲა გურიშმეჭვონი ხალიში მესული არ ვარდო, არ-ჟურ რენ თურქიჲეს. “ამ ხალკეფე ასიმილასჲონი ოღოდერი რენან დო ნანანენაფე მუთეფეშითენ ჩანდინაფე ვა გორუფან. ემუშენითი ნენა ვა ეშიმერნან” ჲადო სიმადეფს ოხენცალექ დო ნენათენ დემოკრატი ხალკიშსიმადაქ. იფთი ამთეფე რენან მესული. მაჟურა მესულეფეთი რენ ჩქინებური დერნეღეფე, გამანთანერეფე დო ხალკეფე. ჩქინებურეფექ კაპეტაშა დო ხე-ოკოკლიმერი ნენა ვა ეშიმერნან დო ემუშენი.
მაჟურა ნანანენაფეთენ რადიო-ტვ-ში ჭანდინა, აჩქვა თურქი ოყოფინერი ხალკეფეში ვარდო, რადიკალური სუმ-ხუთ კოჩიში ოკვანდუ რენ ჲადო იშინენ ოხენცალე დო ნენათენ დემოკრატი ხალკიშსიმადა შკელენ. ამკათა ზმონა დო გაგნაფა რენ გონტალერი თურქიჲეს.
ამკათა ზმონა დო გაგნაფაში მეკარბინუ უნონ. ამკათა ზმონა დო გაგნაფაშა ართოთ ნოდგითუ დომაჭირნან. იფთინერო კაфკასური ჯინჯონი ჩერქესი, ლაზი, გურჯი დო მაჟურა მოვარელი ხალკაფეში გამანთანერეფე დო დერნეღეფეში ხე-ოკოკლიმერი ართოთ მუჯადელე ოხვენუ დომაჭირნან.
წოხლენი წანაფეს, ამკათა ხვამერი გზალეფე პცადით ჩქინ; მარა, ნა იჩქინენ სთერი, აქონური მღირინოსონი გურჯი გამანთანერეფექ ნუმხვაჯეს გურჯული ოხენცალეში ასიმილასჲონისტური ღულა პოლიტიკაფეს დო პანდა ორა გომინდინეს ჯუმალობაში გზას.
