Cemal Şenerik Lazepe şeni naç̆areet̆u mak̆ale
şeni
Nagamiçkvinu p̆eriodis,
var vogneet̆i muşi ambai mara, Şehzat Ayartepeşk̆ule, Lazepe şeni mak̆ale naç̆aru
majura k̆oçi Cemal Şeneri ren. Ginže ʒ̆anape namek̆iluşk̆ule, Cemal Şenerişi mak̆ale
bžireet̆i do vik̆itxeet̆i. Aʒ̆i Cemal Şenerik Lazepe şeni naç̆areet̆u mak̆aleşi
ar k̆op̆ia çkimi xes ren. Edo vit̆oşkvit ʒ̆ana ʒ̆oxle ç̆areli naren, am mak̆ale şeni
mutxanepe otku minon tkvanda.
Maartanixeşa,
Cemal Şenerişi mak̆ale nagamiçkvinu jurnali şeni ar- jur nena giʒ̆vat.
Jurnalişi coxo “Komuni” ren. “Komuni” k̆vazaluri ar p̆olit̆ik̆uri frak̆ʒiaşi
organi rt̆u. “Komuni” coxoni am jurnaliten coxo mutepeşi irişa ognapu naunt̆u
am frak̆ʒiaşi cincepe, İbrahim Kaypakkaya coxoni magektaluri goʒ̆oncğonerişi t̆radiʒiaşen
moxtimeri frak̆ʒiapeşen arteği nart̆u
içkinen. “Komuni” coxoni jurnalişi masumani but̆k̆as, am jurnalişi mance
do coğap̆inameçaps direkt̆ori yado Ahmet H. K̆irimişi coxo bžiropt.
Tutas ar fara
nagamiğinen, navigurit, “Komuni” coxoni jurnalişi maartani nomeris, Cemal
Şenerişi coxoten nagamiçkvinu mak̆ales onç̆eloni manşet̆i kuğun. Manşet̆i eşo
ren: “Lazepeşi ist̆orias mk̆ulexeşa mendaʒ̆k̆omilu/ T̆amt̆ra do Apxazetişi
Oşkendas Zoğap̆icuri Tere”. Astaxolo vognapat, Cemal Şenerik naç̆areet̆u mak̆ales
referansepe var uğun. Eşo- aşo sum but̆k̆aloni naren am mak̆ale k̆ala jurti
surati gamiçkvineren. Maartanis zoğap̆icuri
ar noğaşi surati ižiren zoğaşk̆elen. Majurani suratis, ar k̆oçik kemance gelaçaps.
Cemal Şenerişi
coxoten nagamiçkvinu mak̆ales xuti burme uğun. Edo am burmepes tudeni manşet̆epe
kuğun. Am manşetepeti eşo ren: “ Mozaik̆aşi ar çkva peri”, “Lazi varna Ç̆ani”,
“St̆rat̆ejiuri dixape”, “Lazuri do xolosoni mzaxali muşi Margaluri”, “Cinci
mutepeşi nanik̆arben skindinape do…”.
1976 ʒ̆anas
Art̆aşenuri Lazi Avok̆at̆i Şehzat
Ayartepeşi k̆elen ç̆areet̆u do “Uçazoğaşi Ambari” coxoni k̆azetas
gamiçkvinu “Lazepeşi İst̆oria” coxoni mak̆ale
steri, 1989 ʒ̆anas Cemal Şenerişi coxoten, “Komuni” coxoni jurnalişi forums “Lazepeşi
ist̆orias mk̆ulexeşa mendaʒ̆k̆omilu/ T̆amt̆ra do Apxazetişi Oşkendas Zoğap̆icuri
Tere” manşetit̆en nagamiçkvinu am mak̆aleti Turkiyeşi Lazepe şeni dido beciti rt̆u.
Şehzat Ayartepeşi mak̆ale steri, Cemal Şenerişi mak̆aleti Lazepe şeni çkvaneri spero do p̆eriodepes udobağine do subiekt̆uri çkinape meçapt̆u
tina, nagamiçkvinu p̆eriodepes uşigneri mutxanepe na zop̆ont̆es şeni altunişi
ğirsi uğut̆es.
Naiçkinen steri,
Şehzat Ayartepes Art̆aşenuri cinci kuğut̆u. Mara “Komuni”-s nagamiçkvinu em mak̆aleşi
mç̆aru Lazi var t̆u. Em oras, Lazepe şeni mak̆ale naç̆areet̆u am k̆oçi, Cemal
Şeneri mi rt̆u? Aʒ̆i int̆ernet̆işi mosas,
coxo muşiten ar sait̆i nauğun Cemal Şenerişi biyografis voʒ̆k̆edat. Cemal
Şenerik 1951 ʒ̆anas, Erzincanişi oput̆e Gulluces dibaderen. Geçk̆ap̆uroni,
oşkenuri do lise Erzincanis ik̆itxeren. İst̆anbolişi Universit̆et̆işi, Nç̆aralobaşi
Fak̆ult̆et̆işi Soʒialuri Ant̆rop̆ologiaşi burmeşen lisansiuri dip̆loma aqveen. Ok̆uleti
Ek̆onomik̆aşi Fak̆ult̆et̆işi P̆olit̆ik̆aşi Çkinapas, Ç̆erk̆esi Ethemişi Ambai”
coxoni t̆ezi muşitenti mağali lisansiuri dip̆loma aqveen. Alevi naren Cemal
Şener, Alevepe şeni svarepe do mak̆alepeti ç̆areen. Cemal Şenerişi
ofiʒialuri sait̆işen nabžiropt k̆onariten,
“Komuni” coxoni jurnalis naç̆areet̆u mak̆alepeşen mutu var ižiren.
Lazepe şeni
Cemal Şenerik naç̆areet̆u mak̆aleşen mutxanepe var giʒ̆vatşen ʒ̆oxle, muşi şeni
ar- jur ambai mekçat.
1989 ʒ̆anaşen
1993 ʒ̆anaşakis nagamiçkvinu “Komuni” coxoni jurnalis, Cemal Şenerişi coxoten
nagamiçkvinu sum mak̆ale dovik̆itxi. Entepeşen arteği do maartani naren, aʒ̆i
çkini tema naren, Lazepe şeni nart̆u mak̆ale ren. 1990 ʒ̆anağani tariğoni do
sum momeroni “Komuni”-s nagamiçkvinu mak̆ale muşişi coxo ren “Topal Osmanişi
Ambai: Mtel oras, k̆arta svas balyozi steri rt̆u.” 1990 ʒ̆anaşi K̆undura tariğoni do otxo nomeroni
“Komuni”-s nagamiçkvinu st̆atia muşişi coxoti “ʒ̆k̆arepeş Xoronişi Sva” rt̆u.
“Komun” coxoni jurnalis Cemal Şenerik naç̆areet̆u mak̆alepeşen aşo oxomaʒ̆onen;
eya rt̆u “Komuni”-s mxuci nameçapt̆espeşen arteği. Ek̆uloni p̆eriodis Cemal Şenerişi coxo Ant coxoni gamamçkvalobaşi p̆at̆roni do edit̆ori
xeşa vognamint̆es. Edo tercumani muşi Hayri Hayrioğlu nart̆u ketabi “Lazepeşi
İst̆oria” coxoten gamoçkvasunt̆u. Ok̆uleti Cemal Şenerişi coxo Aktueli coxoni
jurnalisti Ahmet H. K̆irimişi coxo k̆ala bžiramint̆es.
Mtini giʒ̆vatna,
Cemal Şenerik “Komuni”-s na ç̆areet̆u “Lazepeşi ist̆orias mk̆ule xeşa mendaʒ̆k̆omilu, T̆amt̆ra do Apxazetişi
Oşkendas Zoğap̆icuri Tere” coxoni mak̆ale, 1992 ʒ̆anas, mance muşi nart̆u
gamamçkvalobaşen gamoçkvasunt̆u “Lazepeşi İst̆oria” coxoni, Hayri Hayrioğluşk̆elen
tercume xveneri ketabişen ezdimeri mk̆ule not̆epeten ç̆areli rt̆u. Ho, Cemal
Şenerik entepes muşi ğnosişenti mk̆ule
mutxanepe uk̆at̆eet̆u.
1989 ʒ̆anas, am
varna em do gagnapa do noğiraten, “Lazepeşi İst̆oria” coxoni ketabişen Cemal Şenerik naezdu not̆epeten mak̆ale
oxaziru do ar jurnalis gamoçkvinapu int̆elekt̆ualuri dulya rt̆u. (30. IX. 2006)
Cemal
Şener’in Lazlar hakkında yazmış olduğu makale
Yayınlandığı
dönemde haberim olmamıştı ancak Şehzat Ayartepe’nin Lazlar hakkında yazdığı
makaleden sonra, Lazlar hakkında makale yazan diğer kişi Cemal Şener’dir. Uzun
yıllar geçtikten sonra, Cemal Şener’in makalesini görmüş ve okumuştum. Şimdi
Cemal Şener’in Lazlar hakkında yazmış olduğu makalenin bir kopyası elimde. 17
yıl önce yazılmış olan bu makale hakkında size bir şeyler söylemek istiyorum.
İlk olarak, Cemal Şener’in makalesinin yayınlandığı dergi hakkında birkaç
söz söyleyeyim size. Derginin adı “Komün”. “Komün” sol siyasî bir
fraksiyonun yayın organıydı. “Komün” adlı bu dergi ile adlarını herkese
duyurmak isteyen bu fraksiyonun kökleri, İbrahim Kaypakkaya adlı ihtilâlcinin geleneğinden
gelmiş fraksiyonlardan bir tanesi olduğu bilinir. “Komün” adlı derginin üçüncü
sayfasında, bu derginin sahibi ve sorumlu müdürü olarak Ahmet H. Kırım’ın adını
görüyoruz.
Ayda bir defa çıkarıldığını öğrendiğimiz “Komün” adlı derginin birinci
sayısında Cemal Şener’in adıyla yayınlanan makalenin ilginç bir başlığı var.
Manşet şöyle: “Lazların Tarihine kısa bir bakış/ Trabzon ve Abhazya
Arasındaki Ülke”. Hemen duyuralım, Cemal Şener’in yazmış olduğu makalenin
kaynakçası yok. Aşağı yukarı üç sayfa olan bu makale ile iki de resim
yayınlanmış. İlk olarak, deniz kıyısındaki bir kentin deniz tarafından
fotoğrafı görülüyor. İkinci resimde ise, bir adam kemençe çalıyor.
Cemal Şener’in adıyla yayınlanan makalenin beş bölümü var. Bu bölümlerin de alt
başlıkları var. Bu alt başlıklar şöyle: “ Mozayiğin bir başka rengi”, “Laz
veya Ç̆ani”, “Stratejik topraklar”, “Laz ve yakın akrabası Megrelce”, “Kökü
kuruyan hayvanlar ve…”.
Komün Dergisi, Sayı 1, İstanbul, 1.
XI. 1989
1976’da, Ardeşenli bir Laz olan Avukat Şehzat Ayartepe tarafından
yazılmış olan ve “Karadeniz Haber” adlı gazetede yayınlanan “Lazların
Tarihçesi” adlı makale gibi, 1989’da Cemal Şener’in adıyla “Komün” adlı
derginin forum bölümünde “Lazların Tarihine kısa bir bakış/ Trabzon ve
Abhazya Arasındaki Ülke” manşetiyle yayınlanan bu makale de Türkiyeli
Lazlar için çok önemliydi. Şehzat Ayartepe’nin makalesi gibi, Cemal Şener’in
makalesi de Lazlar için farklı ve alan ve dönemlerde yetersiz ve subjektif
bilgiler veriyor olmasına rağmen, yayınlandıkları dönemlerde duyulmamış bir
şeyler söylüyor oldukları için altın değeri taşıyorlardı.
Bilindiği gibi; Şehzat Ayartepe Ardeşen kökenliydi. Ancak “Komün”de çıkan
o makalenin yazarı Laz değildi. O zaman, Lazlar hakkında makale yazmış
olan bu adam kimdi? Şimdi internet ağında, adıyla sitesi olan Cemal Şener’in
biyografisine bir bakalım: Cemal Şener, 1951’de Erzincan’ın Güllüce
Köyünde doğmuş. İlk, orta ve liseyi Erzincan’da bitirmiş. İstanbul Üniversitesi
Edebiyat Fakültesi Sosyal Antropoloji bölümünden lisans diploması almış. Sonra
da, İktisat Fakültesi Politika Biliminde, “Çerkes Ethem Olayı” adlı tezle
yüksek lisans diploması almış. Alevi olan Cemal Şener, Aleviler hakkı kitap ve
makaleler yazmış. Cemal Şener’in resmî sitesinden görüyor olduğumuz kadarıyla,
“Komün” adlı dergiye yazmış olduğu makaleler bahsedilmiyor.
Lazlar hakkında, Cemal Şener’in yazmış olduğu makale hakkında size bir
şeyler söylemeden önce, kendisi hakkında size birkaç bilgi daha verelim.
1989’dan 1993’e yayınlanmış olan “Komün” adlı dergide Cemal Şener’in
adıyla yayılanmış üç makale okudum. Onlardan biri ve birincisi olan, şimdi
konumuz olan, Lazlar hakkında olandır. 1990 Ocak tarihli ve 3 no’lu “Komün”de
yayınlanan makalesinin adı; “Topal Osman Olayı: Her zaman, her yerde balyoz
gibi” idi. 1990 Şubat tarih ve 4 no’lu “Komün”de yayınlanmış makalesinin adı
“Suların horon yeri” idi. Cemal Şener’in “Komün” adlı dergiye yazmış
olduğu makalelerden anlıyoruz ki, kendisi “Komün adlı dergiye destek
verenlerden birisiydi. Gelecek dönemde, Cemal Şener’in adını, Ant
Yayınlarının patron ve editörü olarak duyacaktık. Tercümanının Hayri
Hayrioğlu olduğu kitabı , “Lazlar’ın Tarihi” yayınlayacaktı. Daha sonra da,
Cemal Şener’in adını Aktüel adlı dergide Ahmet H. Kırım’ın adıyla yan yana
görecektik.
Doğrusunu söylersek; Cemal Şener, “Komün”de yazmış olduğu “Lazların
Tarihine kısa bir bakış/ Trabzon ve Abhazya Arasındaki Ülke” adlı
makale, 1992’de sahibi olduğu yayınevinden çıkaracağı ve Hayri
Hayrioğlu’nun tercümesinden alınmış kısa notlardı. Evet, Cemal Şener de,
onlara kendinde bir şeyler katmıştı. 1989’da bu veya şu anlayış ve amaçla,
“Lazlar’ın Tarihi” adlı kitaptan Cemal Şener’in bir makale hazırlaması ve
dergide yayınlatması entelektüel bir faaliyetti. (30. IX. 2006)
[Kaynak: Ali İhsan Aksamaz, “Dil-Tarih-Kültür-Gelenekleriyle
Lazlar”, 2. Baskı, Belge Yayınları, İstanbul, 2014]
[Önerilen okumalar: Haşim Akman, “Laz Enstitüsü Kuruluyor”, A Aktüel
Dergisi, Sayı 66, İstanbul, 1992/ sonhaber.com/ circassiancenter.com.tr; Mehmet
Ender Savcın: “Gürcistan’da akrabalarımız var.” , sonhaber.ch/
circassiancenter.com.tr, 11. X. 2020; Murat Karadeniz (Editör), Ahmet Hulusi
Kırım, Ali İhsan Aksamaz, İsmail Avcı, “Ogni Dergisini Çıkaranlar Ogni Sürecini
Anlatıyor”, 1, 2, 3 ve 4. bölümler; 14- 18. V. 2016, Noğa TV, youtube; “Laz
Aydınlarının girişimine basından tepkiler”, sonhaber.ch/ circassiancenter.com.tr,
14. V.2022; “Laz Aydınlarının Yayıncılık Faaliyetleri”, yusufbulut.com/
sonhaber.ch/ circassiancenter.com.tr, 21.III.2015; “Ogni” başarısız oldu mu?!”,
yusufbulut.com/ sonhaber.ch/ circassiancenter.com.tr 12. IX. 2013; “Ogni Kültür Dergisi (Anı-1)”,
circassiancenter.com.tr, 15. XI. 2015]
