"ლაზეფეში ისტორია” დო მაჟურა სვარაფე/ “Lazepeşi Tarixi” do majura Ketabepe/ “Lazlar’ın Tarihi” ve diğer kitaplar

“ლაზეფეში ისტორია” ჯოხონი სვარაქ ნა მომჩუ პოზიტიური დო ნეგატიური მოთივაციაში სებებითენ ლაზეფეში მთინი დო წორი ისტორიაშ გოშოგორუში საქვარის ამაფტეეტი. იფთინერი თუთაფეშ მორგვალის, აჲა რტუ ინდივიდუალური ინტერესი. თი ჩქიმი შენი ამაფთეეტი ამ დულჲას. მარა ჭიტა ორა მეკილუში, ოხოვოწონეეტი მუ მუ ნა რტუ. ლაზობა დო ლაზური ნენა ინდივიდუალური დულჲაფეშენ ნა ვა რტეს შენი, გოშოგორაფეშენ ნა ვიგურამინონ ჩქინაფე, ჩქვალეფე კალა ოფარუში კარარი ქოდოლოვინგონი. ემუშენითი გაზეთე დო ჟურნალეფეს სტატიაფე პჭარამინტუ. ენტელექტუალური გაგნაფათენ ამ დულჲაფეშ დოლოხე ნა რტუ მითხანეფე კალათი კონტაქტი ოხვენუტი მემაჭირასუნტუ. ემ ორაშაქის ნა ვიჩინი დო ამ დულჲაში დოლოხე ნა რტუ არ კოჭი რტუ. ეთი, ქორთუ ნა რტუ, ჰაჲრი ჰაჲრიოღლუ რტუ.“ლაზეფეში ისტორია” ჯოხონი სვარაში თერჯუმანი რტუ მუქ. მუში კალა კონტაქტი მიღუტუ. ართიქართის ჭარელეფე პჭარუფტით. ემუსთი ვუწვეეტი, გოშოგორაფე ჩქიმიშენ ნა ვიგურამინონ ჩქინაფა, ნა ვოგნაფამინტუ მთელის ჲადო. ჰაჲრი ჰაჲრიოღლუ ინდივიდუალუროთ კაი კოჩი რტუ, მარა თურქეთის ნა სქიდუნ დო კულტურა დო ნენა მუში ნა ღურუნ არ კოჩი სთერი ვარ, ოქორთურას ნა სქიდუნ არ მითხანი სთერი რტუ. ეჲა მუშენი ეშო ნა რტუ , ვარ მიჩქიტუ. ჩქიმი შენი ლაზობა დო ლაზური ნენა ბეჯითი რტუ. ჩქიმი კალა მითი ვარ ტუ. ხვალა ვორტი. არ კოჩი ვიჩინოფტი ეთი, ნა მიღუტუ თოლითენ ვარ ოწკერტი დულჲას.
ამ დულჲა სოციალური არ თემა რტუ. მან ამ სოციალური დულჲას, ჩქიმი სთერი ნა იზმონ მინთხანეფე კალა ოჩინაფონი ვორტი. წორი ნა რტუ აჲა რტუ. მარა ირიშენ წოხლე, მან ოგურონი ვორტი დულჲა, მუჭოში რტუ, მი რტეს ლაზეფე. ემუშენითი ოკითხონი დო გოშოგორონი ვორტი. ოკითხუ დო გოშოგორუ შენი სვარა ოძირონი ვორტი. “ლაზეფეში ისტორია”ში თერჯუმე დიდო პატი თურქულითენ რტუ. ჭიტა ვორტიში, დიდილეფეშენ ნა ვოგნეეტი პარამითეფე სთერი რტუ “ლაზეფეში ისტორია”ში თერჯუმე მუში. ემ ორას, სვარაში ორიგინალური ხალი მუჭოში ნა რტუ ჲადო გურის მერაღი ვარ მაყვეეტუ. მთინი ნენათენ, ვარ ვისიმადეფტი ეჲა. ვისიმადეფტიქონნა, ოძირუ შენი ბგორამინტუ ეჲა ეშო ვარნა აშო.
“ლაზეფეში ისტორია” ლაზეფეში ისტორია ნა ვარ ტუ ნა ვიჯერეეტი შენი ამაფტეეტი ამ დულჲას. “ყინი ოკოკიდინუ”ში პერიოდი დიჩოდეეტუ. ედო აღანი პერიოდიქ ნა მიბარაფტეს იხიში შველათენ ნაკოთხანი სვარაფე გამიღინეეტუ თურქეთის. ენთეფეში ჯოხოფე აშო რტუ: “ეტნიკური გურუბეფე თურქეთის”, “კავიმეფეში ნეკნა-1” დო “ჭერკესეფეში ისტორია”. იფთინერი სვარათი თერჯუმე რტუ მარა, აწინერი გაგნაფათენ, ამ სვარაფექთი ნა მეჩაფტუ ჩქინაფა ეკო ღირსონი ვარ ტუ, მარა თემაფე მუთეფეში აღანი რტუ. ედო ემ ორაშაქის, თურქეთის ჩქვანერი ეტნიკური გურუფეფექ ნა სქიდურტუ ჲადო ოთქუ ეშო ფერფუ ვარ ტუ. ოჶიციალური იდეოლოგიაქ კაბული ვარ იქიფტუ , თურქეთის ნა სქიდუნან ჩქვანერი ეტნიკური გურუბეფეში ოსქიდუ. ემუშენი “ლაზეფეში ისთორია” ჯოხონი სვარა სთერი “ეტნიკური გურუბეფე თურქეთის”, “კავიმეფეში ნეკნა-1” დო “ჭერკესეფეში ისტორია” ჯოხონი სვარაფეში გამაჩქვინუ ბეჯითი რტუ. პრენსიპის ამ სვარაფე კაი რტეს. მარა დეტალუროთ ოწკომილუთენ ენთეფეთი დობაღინე ჩქინაფა ვარ მეჩაფტეს. ჩქვანერი სფეროფეშენ ოწკომილუთენ პრობლემონი რტუ. მურენქი, ემ ორაშაქის ენთეფეშენ კაი სვარა ვარ გამაჩქვინერი რტუ.
იფთინერი სვარა, “ეტნიკური გურუბეფე თურქეთის”, თერჯუმე რტუ. თერჯუმე მუში ეკო პატი რტუ ქი, აწი ოთქუთენ ვარ იყვენ. სვარაში ორიგინალური მუში ინგილისური ნენათენ ჭარელი ტეენ. ამ სვარაში ორიგანულური მუში მუჭო ნა რტუ, ემ ორასთი, აწითი ვარ მიჩქინ. ამ სვარას უღუტუ ჟურ სტატია ლაზეფე შენი. წორი რენ, ამ სვარაშენთი მუთხანეფე ვიგურამინტუ, მაჟურა სვარაფეშენ ნა ვიგურეეტი სთერი. “კავიმეფეში ნეკნა-1” ჯოხონი სვარათი “ეტნიკური გურუბეფე თურქეთის” ჯოხონი სვარაში ტკუბი მუში სთერი ნა რტუ-თი-ნა, ეკსტრა ჩქინაფეთი მეჩაფტუ. ემუშენ წორი ოთქუთენ, “2000’ე დოღრუ” ჯოხონი სვარულის, წოხლეშენ გამაჩქვინერი ნა ტეს სტატიაფეში სვარა ოყოფინოთ გამიღინერი ხალი რტუ. ამ სვარათი ლაზაფეში ისტორიაშენ, ლაზური ნენა დო მუში აღანი ალბონიშენ ამბარეფე მეჩაფტუ მაკითხალეფეს. “ჭერკესეფეში ისტორია” ჯოხონი სვარეფე ჟილენთუნა კავკასური მთელ ხალკეფე “ჭერკესი” იშინაფტუ. ემუშენთი მუთხანეფე ვიგურეეტი.
“ლაზეფეში ისტორია” დო “ჭერკესეფეში ისტორია” ჯოხონი სვარეფექ ართნერი თემა დო ართნერი ხალკეფეშენ პარადოკსული ამბარაფე მეჩაფტეს. “ჭერქეზეფეში ისტორია” ჯოხონი სვარაქ ჟილენთუნა კავკასიას ნა სქიდუნან ხალკი მთელი ოყოფინოთ “ჭერკესი” შინაფტუ. “ლაზეფეში ისტორია” სვარაქთი წალენთუნა კავკასია ნა სქიდუნან ხალკი “გჲურჯი” შინაფტუ. აჲა რტუ პარადოკსული სიტუაცია. არ ჩქვა პარადოკსული დულჲათი უღუტუ “ჭერქეზეფეში ისტორია” ჯოხონი სვარას. ლაზი ლაზი შინაფტუ “ჭერქეზეფეში ისტორია” ჯოხონი სვარაქ. მარა “ლაზეფეში ისტორია” ჯოხონი სვარაქ ლაზეფე ლაზი ვარ, გჲურჯი შინაფტუ. აჲა რტუ დერდი ჩქიმი.ოთხო სვარა მიღუტუ ხეს: “ლაზეფეში ისტორია”, “ეტნიკური გურუბეფე თურქეთის”, “კავიმეფეში ნეკნა-1” დო “ჭერკესეფეში ისტორია”. ლაზეფეში ჯინჯი ოგურუ შენი ამ ოთხო სვარა ნაკოთხანი ჶარა ვიკითხეეტი მარა მუთუ ვარ ოხომაწონეეტუ. ამ სებებითენ აწი ნა მიღუტუ სვარაფეშენ მეტი ჩქვანერი ანსიკლოპედიაფეშენ სტატიაფეტი ოკითხონი ვორტი დო ეშოთი პამინტუ. ედო “ჶ’ათიხიშ მილლეთიში სვარაფუნა” დო “ბეჲაზიდიშ დევლეთიში სვარაფუნა”შა ოხთიმუ- მოხთიმუს გევოჭკი.
არ ქელე ვიხანდეფტი გენჭარელი მოგაფუ შენი, ოჯახური დულჲაფე შენი, მაჟურა კელეთი ლაზეფეში ისტორია გოშობგორუფტი. დულჲა ინდივიდუალური მერაღი ოთათმინუ შენი რტუ იფთინერი ორაფეს მარა, აწი ნა ვიკითხი კართა სვარა დო სტატიაფე კალა სოციალური გაგნაფას მხუჯი მეჩამონი ნა ვორტი ოხოვოწონაფტი. ამ პუნკტის, ამ დულჲას ნა მემიშველასუნონ მითხანეფე ოგორუსთი გევოჭკეეტი. მჯვეში მეგაბრე მიყოუნტუ ჯაღალოღლუს. გამაჩქვალობა უღუტუ ემუს. ემუსთი ვუწვეეტი, ნა გოშობგორუფტი ლაზეფეში ისტორია, ჯინჯი მუთეფეში. “მთუთი მუზო” ჯოხოთენთი ნა იშინერტუ მეგაბრე ჩქიმიქ, “მან აჰმეთ ქირიმი ვიჩინოფ,”კომუნი” ჯოხონი სვარულიში მანჯე დო ჯოღაბინამეჩაფს კოჩი რენ.. მუქ ამ დულჲაფეთენ იბოდენ. გინონ-ნა თელეჶონიშ ნომერი მუში მექჩა.”-ჲა მიწუ. მანთი, “აცი ვარ, მან აწი გოშობგოროფ მუთხანეფე. მინიმუროთ მუთხანეფე ვიგურა, ჩქინა მაყვას ემ ორას, მემიშველი-ჲა, გიწვამინონ”-ჲა ვუწვი ემუს.
ჩქიმი სთერი ამ დულჲათენ ნა იბოდენ მითხანეფე ნა რტუ, ვოგნიში ვირახათი. ენთეფე კაი ჩქინაფერი კოჩეფე ნა რტუ, მაჩქინენტუ ემ ორაფეს. მარა ამციქა ოგურონი ვორტი თემა. არ ქელე ჩქვანერი სვარეფე, ანსიკლოპედიაფეში მადდეფე, სვარეფე ვიკითხუფტი, არ კელეთი ჰაჲრი ჰაჲრიოღლუ კალა კონტაქტი მიღუტუ. ართიქართიშა პჭარუფტით. ნამთინი ორაფეს მუქ მემინჯღონოფტუ მჭიფე ბროშორეფე სთერი მუთხანეფე ჰაჲრიოღლუქ.
“ეტნიკური გურუბეფე თურქეთის” ჯოხონი სვარაში “ლაზეფე” ჯოხონი ბურმეს, შეჰზათ აჲართეფე ჯოხონი ადვოკათიში კელეშენ ჭარელი არ სტატია ნა რტუ ვიკითხეეტი. ამ კოჩიში კელეშენ ჭარელი სტათი’აში ჯოხო მუში “ლაზეფეში ისტორია” ნა რტუ, 1976 ში წანას, “ქარადენიზ ჰაბერ”, (“უჩა მზოღა ამბარი”), გაზეთის ნა გამიღინუ, ვიგურეეტი. ეჲა ვიკითხიშკულე, “მზოღა ამბარი” ჯოხონი გაზეთი ოძირუ შენი, ასთა-ხოლო “ბეჲაზიდიშ დევლეთიში სვარაფუნა”შა ვიდეეტი დო გოშობგორეეტი ემ გაზეთე. მუ ჭვინი რენ ქი, ვარ მაძირეეტი გაზეთი “ბეჲაზიდიშ დევლეთიში სვარაფუნა”ს. შეჰზათ აჲართეფე ჩქიმი შენი ბეჯითი რტუ. მუქ ტუ მაართანი ლაზი, ლაზეფე შენი სტატია ნა ჭარეეტუ. ვარ მიჩქიტუ მარა, მუქ სტატია ნა ჭარ’უ გაზეთის, ლაზეფე შენი არ ჩქვა სტატია ოძირუში იმენდი ვიქიფტი. აჲართეფე ადვოკათი ნა რტუ ვიგურეეტი. აშოფეთენ მუში კალა კონტაქტი ოხვენუ დიდო ფერფუ იყვასუნტუ. ბაროშენ ვარნა ადვოკათეფე კალა ნა იხანდეფტუ მითხანიშენ შეჰზათ აჲართეფეში თელეჶონიშ ნომერი ოძირუ დიდო ფერფუ იყვასუნტუ.
1993 ში წანაში აპრილიშ თუთაში მაჟურანი გვერდის რტუ. ემ ორას ნა ვიხანდეფტი ქოლეჯის, ნა იხანდეფტუ არ ადვოკათი ორტუ. არ ნდღას ემუს ვუწვი, არ ადვოკათიში თელეჶონიშ ნომერი ბგორუფტი ჲადო. მუქ, “დერდი მო ზდიფ ჭე ბერე! მან მეგიშველამინონ”-ჲა მიწუ. ეშოთი ყუ. ედო გვერდი საატიშკულე არ ჭიტა კარტალი მომჩუ მუქ. ემუშ ჟინ ჭარუფტუ შეჰზათ აჲართეფეში ტილიჶონიშ ნომერი. მან ასთახოლო ვიჯოხი ეჲა ტილიჶონითენ. არ სვარას ჯოხო დო სტატია მუშიში ჯოხო ნა ბძირი, “ლაზეფეში ისტორია” ჯოხონი სტატია მუშის დიდო მერაღი ნა ვიქიპთი, ამ თემაფეშენ ოკოღარღალუ შენი ემუშენ რანდევუ ნა ბგორუფტი , ემუს ვუწვი. ხონარი მუშიშენ დიდო ჯენთილმენი ნა რტუ ოხოიწონერტუ. 1993 ში წანაში, მა-23-ანი აპრილი შენი ართიქართიშა რანდევუ მეფჩით. ემ დღა “ნაციონალური ხემოშლეთინობა დო ბერეფეში ბაჲრამი” ნა რტუ შენი, დოგურონის ნა იხვენასუნტუ ცერემონიაშკულე მოშვანინონი მიღუტუ.

“Lazepeşi Tarixi” do majura Ketabepe

 

“Lazepeşi Tarixi” coxoni ketabik namomçu p̆ozit̆iuri do negat̆iuri motivasyoniten Lazepeşi mtini do ʒ̆ori Tarixiş goşogoruşi dulyas amapt̆eet̆i. İptineri tutapes, aya rt̆u şaxsuri nç̆ela. Ti çkimi şeni amapteet̆i aya dulyas. Mara ç̆it̆a ora mek̆iluşi, oxovoʒ̆oneet̆i mu mu na rt̆u. Lazoba do Lazuri nena şaxsuri dulyapeşen navart̆u şeni, goşogorapeşen naviguraminon ambaepe çkvalepe k̆ala oparuşi k̆arari kodolovingoni. Emuşeniti k̆azeta do jurnalepes mak̆alepe p̆ç̆aramint̆u. Ent̆elekt̆ualuri gagnapaten aya dulyapeş doloxe nart̆u mitxanepe k̆alati irtibati oxvenuti memaç̆irasunt̆u. Em oraşakis naviçini do aya dulyaşi doloxe nart̆u ar k̆oç̆i rt̆u. Eti Çveneburi/ Kortu Hayri Hayrioğlu rt̆u.“Lazepeşi Tarixi” coxoni ketabişi tercumani rt̆u. Muşi k̆ala irtibati komiğut̆u. Artikartis mektubepe p̆ç̆arupt̆it. Emusti vuʒ̆veet̆i, goşogorape çkimişen naviguraminon ambaepe vognapamint̆u mtelis. Hayri Hayrioğlu şaxsurixeşa k̆ai k̆oçi rt̆u, mara Turkiyes naskidun do k̆ult̆ura do nena muşi nağurun ar k̆oçi steri var, Gurcistanis naskidun ar mitxani steri rt̆u. Eya muşeni eşo nart̆u , var miçkit̆u. Çkimi şeni Lazoba do Lazuri nena beciti rt̆u. Çkimi k̆ala miti var t̆u. Xvala vort̆i. Ar k̆oçi viçinopt̆i, eti çkimi toliten var oʒ̆k̆ert̆i dulyas.

Aya sosyaluri mevzu rt̆u. Man aya sosyaluri dulyas, çkimi steri naizmons mitxanepe k̆ala oçinaponi vort̆i. ʒ̆ori nart̆u aya rt̆u. Mara irişen ʒ̆oxle, man oguroni vort̆i aya dulya, muç̆oşi rt̆u, mi rt̆es Lazepe. Emuşeniti ok̆itxoni do goşogoroni vort̆i. Ok̆itxu do goşogoru şeni ketabi ožironi vort̆i. “Lazepeşi Tarixi”-şi tercume dido p̆at̆i Turkuliten ç̆areli rt̆u. Ç̆it̆a vort̆işi, didilepeşen navogneet̆i p̆aramitepe steri rt̆u “Lazepeşi Tarixi”-şi tercume. Em oras, ketabişi orijinaluri xali muç̆oşi nart̆u yado guris meraği var maqveet̆u. Mtini nenaten, va visimadept̆i eya. Visimadept̆ik̆onna, eya ožiru şeni bgoramint̆u elbet, eşo varna aşo.

“Lazepeşi Tarixi” coxoni ketabi Lazepeşi Tarixi navart̆u mado var vicereet̆i, emuşeni amapt̆eet̆i am dulyas. “Qini Ok̆ok̆idinu”-şi p̆eriodi diçodeet̆u. Edo ağani p̆eriodik namibarapt̆es ixişi şvelaten nak̆otxani ketabepe gamiğineet̆u Turkiyes. Entepeşi coxope aşo rt̆u: “Et̆nik̆uri Gurubepe Turkiyes”, “K̆avimepeşi Nek̆na-1” do “Çerkesepeşi Tarixi”. İptineri ketabiti tercume rt̆u mara, aʒ̆ineri gagnapaten, am ketabepekti nameçapt̆u ambaepe ek̆o dobağine var t̆u, mara mevzupe mutepeşi ağani rt̆u. Edo em oraşakis, Turkiyes goçkvaneri et̆nik̆uri gurupepe naskidurt̆u yado otku eşo perpu var t̆u. Resmuri ideolojik k̆abuli var ikipt̆u, Turkiyes naskidunan goçkvaneri et̆nik̆uri gurubepeşi oskidu. Emuşeni “Lazepeşi Tarixi” coxoni ketabi steri “Et̆nik̆uri Gurubepe Turkiyes”, “K̆avimepeşi Nek̆na-1” do “Çerkesepeşi Tarixi” coxoni ketabepeşi gamaçkvala beciti rt̆u. P̆rensip̆is am ketabepe pelaperi rt̆es. Mara det̆aluri xeşa oʒ̆k̆omiluten entepeti dobağine ambaepe var meçapt̆es. Goçkvaneri saxapeşen oʒ̆k̆omiluten p̆roblemoni rt̆es. Murenki em oraşakis entepeşen pelaperi ketabiti var gamoçkvineri rt̆u.

İptineri ketabi, “Et̆nik̆uri Gurubepe Turkiyes” tercume rt̆u. Tercume muşi ek̆o p̆at̆i rt̆u ki, aʒ̆i otkuten var iqven. Ketabişi orijinaluri İngilisuri nenaten ç̆areli t̆een. Am ketabişi orijinali muç̆o nart̆u, em orasti, aʒ̆iti var miçkin. Am ketabis uğut̆u jur mak̆ale Lazepe şeni.

 

ʒ̆ori ren, am ketabişenti mutxanepe viguramint̆u, majura ketabepeşen navigureet̆i steri.

 

“K̆avimepeşi Nek̆na-1” coxoni ketabiti “Et̆nik̆uri Gurubepe Turkiyes” coxoni ketabişi t̆k̆ubi steri nart̆utina, ek̆st̆ra ambaepeti meçapt̆u. ʒ̆ori otkuten, “2000’e Doğru” coxoni dergis, ʒ̆oxleşen gamoçkvineri mak̆alepeşi ketabi xeşa gamiğineri rt̆u. Am ketabiti Lazapeşi Tarixişen, Lazuri nena do ağani albonişen ambaepe meçapt̆u mak̆itxalepes. 

 

“Çerkesepeşi Tarixi” coxoni ketabi Jilentuna K̆avk̆asuri mtel xalk̆epe “Çerkesi” şinapt̆u. Emuşenti mutxanepe vigureet̆i. “Lazepeşi Tarixi” do “Çerkesepeşi Tarixi” coxoni ketabepek artneri mevzu do artneri xalk̆epeşen p̆aradok̆suli ambaape meçapt̆es. “Çerkesepeşi Tarixi” coxoni ketabik Jilentuna K̆avk̆asias naskidunan xalk̆epe mteli xeşa “Çerkesi” şinapt̆u. “Lazepeşi Tarixi” coxoni ketabikti ʒ̆alentuna K̆avk̆asias naskidunan çkineburi mteli xalk̆epe “Gyurci” şinapt̆u. Aya rt̆u p̆aradok̆suli xali. Lazi Lazi şinapt̆u “Çerkesepeşi Tarixi” coxoni ketabik. Mara “Lazepeşi Tarixi” coxoni ketabik Lazepe Lazi var, “Gyurci” şinapt̆u. Aya rt̆u p̆roblemi.

Otxo ketabi miğut̆u xes: “Lazepeşi Tarixi”, “Et̆nik̆uri Gurubepe Turkiyes”, “K̆avimepeşi Nek̆na-1” do “Çerkesepeşi Tarixi”. Lazepeşi cinci oguru şeni aya otxo ketabi nak̆otxani fara vik̆itxeet̆i mara dobağine mutu var oxomaʒ̆oneet̆u. Am sebebiten aʒ̆i namiğut̆u ketabepeşen met̆i, goçkvaneri ansik̆lop̆ediapeşen mak̆alepeti ok̆itxoni vort̆i do eşoti p̆amint̆u. Edo “Fatixiş Milletişi Kyutupxane” do “Beyazidiş Devletişi Kyutupxane”-şa oxtimu- moxtimus kogevoç̆k̆i.

Ar k̆ele viçalişept̆i mç̆k̆idiş para mogapu şeni, ocaxuri dulyape şeni; majura k̆eleti Lazepeşi Tarixi çkimebura goşobgorupt̆i. Dulya şaxsuri meraği otatminu şeni rt̆u iptineri orapes mara, aʒ̆i navik̆itxi k̆arta ketabi do mak̆aleten sosyaluri gagnapas mxuci meçamoni navort̆i oxovoʒ̆onapt̆i. Am noktas, am dulyas namemişvelasunon mitxanepe ogorusti gevoç̆k̆eet̆i.

 

Mcveşi megabre miqount̆u Cağaloğlus. Gamaçkvalaşoxori kuğut̆u. Emusti vuʒ̆veet̆i, nagoşobgorupt̆i Lazepeşi Tarixi do cinci mutepeşi. “Mtuti Muzo” coxotenti na işinert̆u megabre çkimik, “Man Ahmet K̆irimi viçinop, “K̆omuni” coxoni dergişi mance do coğabinameçaps k̆oçi ren. Muk am dulyapeten iboden. Ginon-na t̆ilifoniş nomeri muşi sin komekça.”-ya miʒ̆u. Manti, “Aʒ̆i var, man aʒ̆i goşobgorop mutxanepe. Minimumi xeşa mutxanepe dovigura, eşo- aşo ambai maqvas do em oras memişveli-ya, giʒ̆vaminon”-ya vuʒ̆vi.

Çkimi steri am dulyaten na iboden mitxanepe nart̆u, vognişi doviraxati. Entepe k̆ai çkinaperi k̆oçepe nart̆u, maçkinent̆u em orapes. Mara amʒika oguroni vort̆i mevzu. Ar k̆ele goçkvaneri ketabepe, ansik̆lop̆ediapeşi maddepe vik̆itxupt̆i, ar k̆eleti Hayri Hayrioğlu k̆ala irtibati miğut̆u. Artikartis mektubepe p̆ç̆arupt̆it. Namtini orapes muk memincğonopt̆u  broşorepe do fot̆ok̆op̆yape steri mutxanepe Hayri Hayrioğluk.

“Et̆nik̆uri Gurubepe Turkiyes” coxoni ketabişi “Lazepe” coxoni noʒ̆iles, Şehzat Ayartepe coxoni avok̆atiş k̆eleşen ç̆areli ar mak̆ale nart̆u vik̆itxeet̆i. Am k̆oçiş k̆eleşen ç̆areli mak̆aleşi coxo “Lazepeşi Tarixi” nart̆u, 1976 ʒ̆anas, “Karadeniz Haber”, (“Uçamzoğa Ambai”) k̆azetes nagamiğinu, vigureet̆i. Eya vik̆itxişk̆ule, “Uçamzoğa Ambai” coxoni k̆azeta ožiru şeni, asta-xolo “Beyazidiş Devletişi Kyutupxane”-şa videet̆i do goşobgoreet̆i em k̆azeta. Mu ç̆vini renki, var mažireet̆i k̆azeta “Beyazidiş Devletişi Kyutupxane”-s.

 

Şehzat Ayartepeşi mak̆ale çkimi şeni beciti rt̆u. Muk t̆u maartani Lazi, Lazepe şeni mak̆ale naç̆areet̆u. Var miçkit̆u mara, muk mak̆ale naç̆ar’u k̆azetas, Lazepe şeni ar çkva mak̆ale ožiruşi omudi vikipt̆i.

 

Ayartepe avok̆ati nart̆u vigureet̆i.Aşopeten muşi k̆ala irtibati oxvenu dido perpu iqvasunt̆u. Baroşen varna avok̆atepe k̆ala naiçalişept̆u mitxanişen Şehzat Ayartepeşi t̆ilifoniş nomeri ožiru dido perpu iqvasunt̆u.1993 ʒ̆anaşi tuta Ap̆rilişi majurani gverdis rt̆u. Em oras na viçalişept̆i kolecis, naiçalişept̆u ar avok̆ati kort̆u. Ar ndğas emus vuʒ̆vi, ar avok̆atişi tilifoniş nomeri bgorupt̆i yado. Muk, “Si derdi mo zdip, ç̆e bere! Man megişvelaminon”-ya miʒ̆u. Eşoti qu. Edo gverdi saat̆işk̆ule ar ç̆it̆a kağaldi komomçu. Kağaldiş jin ç̆arupt̆u Şehzat Ayartepeşi t̆ilifoniş nomeri. Man asta-xolo eya vucoxi t̆ilifoniten. Ar ketabis coxo do mak̆ale muşişi coxo nabžiri, “Lazepeşi Tarixi” coxoni mak̆ale muşişa dido meraği navikip̆ti, am mevzupeşen ok̆oğarğalu şeni emuşen randevu nabgorupt̆i, emus vuʒ̆vi. Sersi muşişen dido centilmeni nart̆u oxomaʒ̆oneret̆u. 1993 ʒ̆anaşi, ma-23-ani Ap̆rili şeni artikartis randevu komepçit. Em dğa “Naʒionaluri Xemoşletinoba do Berepeşi Bayrami” nart̆u şeni, nʒ̆opulas naixvenasunt̆u merasimişk̆ule moşvaninoni miğut̆u.

 

 

“Lazlar’ın Tarihi” ve diğer kitaplar

“Lazlar’ın Tarihi” adlı kitabın olumsuz ve olumlu motivasyonuyla, kendime göre Lazların gerçek ve doğru tarihini araştırmaya girişmiştim. Önceleri, bu konu şahsî bir ilgi meselesiydi. Kendim için girmiştim bu işe. Ancak kısa bir zaman geçince, neyin ne olduğunu kendimce  anlamıştım. Lazlık ve Lazca, şahsî bir iş olmadığı için, araştırmalarımdan öğreneceğim bilgileri, başka insanlarla da paylaşma kararı vermiştim. Bunun için de gazete ve dergilere makaleler yazacaktım. Entelektüel duyarlılıkla, bu işler içinde olan kişilerle de bağlantı kurmam gerekecekti. O zamana kadar tanıdığım ve bu işin içinde olan bir kişi vardı. O da, Çveneburi/ Gürcü Hayri Hayrioğlu idi. “Lazlar’ın Tarihi” adlı kitabın tercümanıydı. Onunla bağlantım vardı. Birbirimizle yazışıyorduk. Araştırmalarımdan öğreneceklerimi, başkalarına  duyuracağımı ona da söylemiştim. Hayri Hayrioğlu, birey olarak iyi bir insandı ama Türkiye’de yaşayan ve dil ve kültürü ölen bir kişi gibi değil, Gürcistan’da yaşayan biri gibiydi. Onun niçin öyle olduğunu bilmiyordum. Benim için Lazlık ve Lazca önemliydi. Ancak yanımda kimse yoktu; yalnızdım. Bir kişi tanıyordum, o da konuya benim baktığım gibi bakmıyordu.

Bu, toplumsal bir konuydu. Ben, bu toplumsal konuda kendim gibi düşünen birilerini tanımalıydım. Doğru olan da buydu. Ancak her şeyden önce kendim meselenin aslını öğrenmeliydim; konunun ne olduğunu ve Lazların kim olduklarını öğrenmeliydim. Bunun için de okumalı ve araştırmalıydım. Okumak ve araştırmak için de kitap bulmalıydım. “Lazlar’ın Tarihi”nin tercümesi çok kötüydü. Küçükken, büyüklerden duymuş olduğum masallar gibiydi. O zamanlar, kitabın orijinalinin nasıl olduğuna ilişkin bir ilgim yoktu. Daha doğru ifadeyle; o, aklıma gelmiyordu. Aklıma gelseydi, öyle veya böyle kitabın aslını arardım.

 

“Lazlar’ın Tarihi” adlı kitabın Lazların Tarihi olmadığına inanmış olduğum için bu işe girmiştim. “Soğuk Savaş” dönemi bitmişti. Yeni dönemin bizden yöne estirdiği rüzgârın yardımıyla, birkaç kitap yayınlanmıştı Türkiye’de: “Türkiye’de Etnik Gruplar”, “Kavimler Kapısı-l” ve “Çerkes Tarihi”. İlk iki kitap da tercümeydi. Şimdiki anlayışımla, bu kitapların da veriyor oldukları bilgiler o kadar ayrıntılı değildi ama işledikleri konular yeniydi. O zamana kadar, Türkiye’de başka etnik grupların yaşıyor olduklarını söylemek de o kadar kolay değildi. Resmî ideoloji, Türkiye’de başka etnik grupların yaşadığını kabul etmiyordu. Bu sebeple, “Lazlar’ın Tarihi” gibi “Türkiye’de Etnik Gruplar”, “Kavimler Kapısı-l” ve “Çerkes Tarihi” adlı kitapların yayınlanması önemliydi. Prensipte, bu kitaplar faydalıydı. Ancak detaylı olarak bakıldığında, onlar da yeterli bilgi vermiyordu; farklı açılardan problemliydiler. Ancak, o zamana kadar onlardan daha faydalı kitap çıkmış da değildi.

İlk kitap, “Türkiye’de Etnik Gruplar” tercümeydi. Tercümesi o kadar kötüydü ki, lâfla anlatmak mümkün değil. Kitabın orijinali İngilizce imiş. O kitabın orijinalinin nasıl olduğunu, o zaman da, şimdi de bilmiyorum. Bu kitapta, Lazlara ilişkin iki makale vardı. 

 

Doğru; bu kitaplardan bir şeyler öğrenecektik, diğer kitaplardan öğrenmiş olduğumuz gibi.

 

“Kavimler Kapısı-l “ adlı kitap da “Türkiye’de Etnik Gruplar” adlı kitabın ikizi gibi olmasına rağmen, ekstra bilgi de veriyordu. Daha doğru sözle, (17 Kasım 1991; Yıl 5, Sayı 38)/ “2000’e Doğru” adlı dergide önceden çıkmış olan makalelerin kitap olarak yayınlanmış haliydi. Bu kitap da, Lazların tarih, dil ve yeni alfabesine ilişkin bilgi veriyordu.

 

“Çerkes Tarihi” adlı kitap, Kuzey Kafkasya’nın bütün halklarını “Çerkes” sayıyordu. Ondan da bir şeyler öğrenmiştim. “Lazlar’ın Tarihi” ve “Çerkes Tarihi” adlı kitaplar, aynı konuda, aynı halklardan çelişkili bilgiler veriyordu. “Çerkes Tarihi” adlı kitap, Kuzey Kafkasya’da yaşayan bütün halkları “Çerkes” olarak sayıyordu. “Lazlar’ın Tarihi” adlı kitap da Güney Kafkasya’da yaşayan bizim bütün halkları “Gürcü” sayıyordu. “Çerkes Tarihi” adlı kitap”ta bir başka çelişkili konu daha vardı; Lazları Laz sayıyordu. Ancak “Lazlar’ın Tarihi” adlı kitap, Lazları Laz değil, “Gürcü” sayıyordu. Sorun buydu.

Elimde dört kitap vardı: “Lazlar’ın Tarihi”, “Türkiye’de Etnik Gruplar”, “Kavimler Kapısı-1” ve “Çerkes Tarihi”. Lazların kökenini öğrenmek için bu dört kitabı birkaç defa okumuştum, ancak tatmin edici bir cevap bulamamıştım. Bu sebeple, bende bulunan kitaplardan başka kitapları, farklı ansiklopedilerden makaleleri de okumalıydım. Öyle de yaptım. “Fatih Millet Kütüphanesi” ile “Beyazıd Devlet Kütüphanesi”ne gidip gelmeye başladım. Bir taraftan ekmek parası kazanmak için, aile ihtiyaçları için çalışıyordum, öte yandan da Lazların Tarihini araştırıyordum. Bu araştırmam, ilk zamanlar şahsî merağımı tatmin etmeye yönelikti. Ancak okuduğum her yeni kitap ve makaleyle toplumsal algıya katkı sağlamam gerektiğini kavramıştım. Bu noktada, bu çabalarımda bana yardımcı olacak kişileri de aramaya başlamıştım.

 

Cağaloğlu’da eski (1975’den bu yana) bir arkadaşım (Muzaffer Erdoğdu) vardı. Bir yayınevi sahibiydi (Pencere Yayınları). Ona da, Lazların Tarihi ve kökenlerini araştırdığımı söylemiştim. “Ayı Muzo” adıyla maruf arkadaşım,” Ben Ahmet Kırım’ı tanıyorum, “Komün” adlı derginin sahibi ve yazı işleri müdürüdür. O, bu işlerle ilgileniyor. İstersen telefon numarasını vereyim,” dedi. Ben de, “Şimdi konuyu araştırıyorum. Az da olsa bir şeyler öğreneyim, bilgileneyim, o zaman bana yardımcı ol, sana söyleyeceğim,” dedim.

Benim gibi, bu konuyla ilgilenen birilerinin olduğunu duyduğum zaman rahatladım. O zamanlar, onların bu konularda yeterli bilgiye sahip insanlar olduklarını sanıyordum. Ancak ben konuyu yine de araştırmalıydım. Bir taraftan farklı kitaplar, ansiklopedi maddeleri okuyordum, öte yandan Hayri Hayrioğlu ile bağlantım devam ediyordu. Birbirimize yazıyorduk. Hayri Hayrioğlu bazen bana broşür ve çeşitli fotokopiler gönderiyordu.

“Türkiye’de etnik Gruplar” adlı kitabın, “Lazlar” bölümünde Şehzat Ayartepe adlı bir avukat tarafından yazılmış bir makale olduğunu okumuştum. Bu kişi tarafından yazılmış olan makalenin başlığının “Lazların Tarihçesi” olduğunu, 1976 yılında “Karadeniz Haber” adlı gazetede yayınlandığını da okumuştum. Bunu okuduktan sonra, “Karadeniz Haber” adlı gazeteyi bulmak için hemen “Beyazıd Devlet Kütüphanesi”ne gidip o gazeteyi araştırmıştım. Ne yazık ki, o gazeteyi “Beyazıd Devlet Kütüphanesi”nde bulamamıştım.

 

Şehzat Ayartepe, bu konuda benim için önemli kaynaktı. Lazlar hakkında makale yazan ilk Laz’dı. Bilmiyordum; ancak onun yazdığı gazetede Lazlar hakkında başka makaleler bulmayı da ümit ediyordum. 

 

Şehzat Ayartepe’nin avukat olduğunu öğrenmiştim. Onunla bağlantı kurmak kolay olacaktı. Baro’dan veya avukatlarla çalışan birisinden telefon numarasını bulmak kolay olacaktı.
1993 yılının Nisan ayının ikinci yarısıydı. O zaman görev yaptığım Akasya Kolejinde çalışan bir avukat vardı. Bir gün ona, bir avukatın telefon numarasını aradığımı söyledim. O da bana, “Sorun değil, çocuk, ben sana yardım edeceğim,” dedi. Yarım saat sonra küçük bir kağıdı bana verdi. Üzerinde Şehzat Ayartepe’nin telefonu yazıyordu. Hemen kendisini telefonla onu aradım. Bir kitapta adı ve makalesini gördüğümü; “Lazların Tarihçesi” adlı makalesini çok merak ettiğimi; bu mevzularda konuşmak için kendisinden randevu istediğimi söyledim. Sesinden centilmen biri olduğu anlaşılıyordu. 1993 yılının 23 Nisan’ı için randevuleştik; adresini verdi. O gün “Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı”ydı, okulda yapılacak törenden sonrası tatildi.

 

[Kaynak: Ali İhsan Aksamaz, “Lazlar ve diğer Kitaplar”, hopam.com, 1. VI.2006 (“Dil-Tarih- Kültür- Gelenekleriyle Lazlar”, 2. Baskı, Belge Yayınları, İstanbul, 2014)]

 

 

[Önerilen okumalar: Ali İhsan Aksamaz, “Cemal Şener’in Lazlar hakkında yazmış olduğu makale”, circassiancenter.com.tr/ sonhaber.ch, 30. IX. 2006; Ali İhsan Aksamaz, “Lazlar’ın Tarihi” adlı kitap”, hopam.com/ circassiancenter.com.tr/ sonhaber.ch, 22. V. 2006; Ali İhsan Aksamaz, “Ogni Kültür Dergisi (Anı-1)”, circassiancenter.com.tr, 15. XI. 2015; Mehmet Ender Savcın: “Gürcistan’da akrabalarımız var.” , sonhaber.ch/ circassiancenter.com.tr, 11. X. 2020; Murat Karadeniz (Editör), Ahmet Hulusi Kırım, Ali İhsan Aksamaz, İsmail Avcı, “Ogni Dergisini Çıkaranlar Ogni Sürecini Anlatıyor”, 1, 2, 3 ve 4. bölümler; 14- 18. V. 2016, Noğa TV, youtube; “Yürürlükten kaldırılan hükümler”, Resmî Gazete, 3713 No’lu Kanun, 12. IV. 1991, Sayı  20843, mevzuat.gov.tr]  

 

 

 

“Lazepeşi Tarixi” do majura Ketabepe

 

“Lazepeşi Tarixi” coxoni ketabik namomçu p̆ozit̆iuri do negat̆iuri motivasyoniten Lazepeşi mtini do ʒ̆ori Tarixiş goşogoruşi dulyas amapt̆eet̆i. İptineri tutapes, aya rt̆u şaxsuri nç̆ela. Ti çkimi şeni amapteet̆i aya dulyas. Mara ç̆it̆a ora mek̆iluşi, oxovoʒ̆oneet̆i mu mu na rt̆u. Lazoba do Lazuri nena şaxsuri dulyapeşen navart̆u şeni, goşogorapeşen naviguraminon ambaepe çkvalepe k̆ala oparuşi k̆arari kodolovingoni. Emuşeniti k̆azeta do jurnalepes mak̆alepe p̆ç̆aramint̆u. Ent̆elekt̆ualuri gagnapaten aya dulyapeş doloxe nart̆u mitxanepe k̆alati irtibati oxvenuti memaç̆irasunt̆u. Em oraşakis naviçini do aya dulyaşi doloxe nart̆u ar k̆oç̆i rt̆u. Eti Çveneburi/ Kortu Hayri Hayrioğlu rt̆u.“Lazepeşi Tarixi” coxoni ketabişi tercumani rt̆u. Muşi k̆ala irtibati komiğut̆u. Artikartis mektubepe p̆ç̆arupt̆it. Emusti vuʒ̆veet̆i, goşogorape çkimişen naviguraminon ambaepe vognapamint̆u mtelis. Hayri Hayrioğlu şaxsurixeşa k̆ai k̆oçi rt̆u, mara Turkiyes naskidun do k̆ult̆ura do nena muşi nağurun ar k̆oçi steri var, Gurcistanis naskidun ar mitxani steri rt̆u. Eya muşeni eşo nart̆u , var miçkit̆u. Çkimi şeni Lazoba do Lazuri nena beciti rt̆u. Çkimi k̆ala miti var t̆u. Xvala vort̆i. Ar k̆oçi viçinopt̆i, eti çkimi toliten var oʒ̆k̆ert̆i dulyas.

Aya sosyaluri mevzu rt̆u. Man aya sosyaluri dulyas, çkimi steri naizmons mitxanepe k̆ala oçinaponi vort̆i. ʒ̆ori nart̆u aya rt̆u. Mara irişen ʒ̆oxle, man oguroni vort̆i aya dulya, muç̆oşi rt̆u, mi rt̆es Lazepe. Emuşeniti ok̆itxoni do goşogoroni vort̆i. Ok̆itxu do goşogoru şeni ketabi ožironi vort̆i. “Lazepeşi Tarixi”-şi tercume dido p̆at̆i Turkuliten ç̆areli rt̆u. Ç̆it̆a vort̆işi, didilepeşen navogneet̆i p̆aramitepe steri rt̆u “Lazepeşi Tarixi”-şi tercume. Em oras, ketabişi orijinaluri xali muç̆oşi nart̆u yado guris meraği var maqveet̆u. Mtini nenaten, va visimadept̆i eya. Visimadept̆ik̆onna, eya ožiru şeni bgoramint̆u elbet, eşo varna aşo.

“Lazepeşi Tarixi” coxoni ketabi Lazepeşi Tarixi navart̆u mado var vicereet̆i, emuşeni amapt̆eet̆i am dulyas. “Qini Ok̆ok̆idinu”-şi p̆eriodi diçodeet̆u. Edo ağani p̆eriodik namibarapt̆es ixişi şvelaten nak̆otxani ketabepe gamiğineet̆u Turkiyes. Entepeşi coxope aşo rt̆u: “Et̆nik̆uri Gurubepe Turkiyes”, “K̆avimepeşi Nek̆na-1” do “Çerkesepeşi Tarixi”. İptineri ketabiti tercume rt̆u mara, aʒ̆ineri gagnapaten, am ketabepekti nameçapt̆u ambaepe ek̆o dobağine var t̆u, mara mevzupe mutepeşi ağani rt̆u. Edo em oraşakis, Turkiyes goçkvaneri et̆nik̆uri gurupepe naskidurt̆u yado otku eşo perpu var t̆u. Resmuri ideolojik k̆abuli var ikipt̆u, Turkiyes naskidunan goçkvaneri et̆nik̆uri gurubepeşi oskidu. Emuşeni “Lazepeşi Tarixi” coxoni ketabi steri “Et̆nik̆uri Gurubepe Turkiyes”, “K̆avimepeşi Nek̆na-1” do “Çerkesepeşi Tarixi” coxoni ketabepeşi gamaçkvala beciti rt̆u. P̆rensip̆is am ketabepe pelaperi rt̆es. Mara det̆aluri xeşa oʒ̆k̆omiluten entepeti dobağine ambaepe var meçapt̆es. Goçkvaneri saxapeşen oʒ̆k̆omiluten p̆roblemoni rt̆es. Murenki em oraşakis entepeşen pelaperi ketabiti var gamoçkvineri rt̆u.

İptineri ketabi, “Et̆nik̆uri Gurubepe Turkiyes” tercume rt̆u. Tercume muşi ek̆o p̆at̆i rt̆u ki, aʒ̆i otkuten var iqven. Ketabişi orijinaluri İngilisuri nenaten ç̆areli t̆een. Am ketabişi orijinali muç̆o nart̆u, em orasti, aʒ̆iti var miçkin. Am ketabis uğut̆u jur mak̆ale Lazepe şeni.

 

ʒ̆ori ren, am ketabişenti mutxanepe viguramint̆u, majura ketabepeşen navigureet̆i steri.

 

“K̆avimepeşi Nek̆na-1” coxoni ketabiti “Et̆nik̆uri Gurubepe Turkiyes” coxoni ketabişi t̆k̆ubi steri nart̆utina, ek̆st̆ra ambaepeti meçapt̆u. ʒ̆ori otkuten, “2000’e Doğru” coxoni dergis, ʒ̆oxleşen gamoçkvineri mak̆alepeşi ketabi xeşa gamiğineri rt̆u. Am ketabiti Lazapeşi Tarixişen, Lazuri nena do ağani albonişen ambaepe meçapt̆u mak̆itxalepes. 

 

“Çerkesepeşi Tarixi” coxoni ketabi Jilentuna K̆avk̆asuri mtel xalk̆epe “Çerkesi” şinapt̆u. Emuşenti mutxanepe vigureet̆i. “Lazepeşi Tarixi” do “Çerkesepeşi Tarixi” coxoni ketabepek artneri mevzu do artneri xalk̆epeşen p̆aradok̆suli ambaape meçapt̆es. “Çerkesepeşi Tarixi” coxoni ketabik Jilentuna K̆avk̆asias naskidunan xalk̆epe mteli xeşa “Çerkesi” şinapt̆u. “Lazepeşi Tarixi” coxoni ketabikti ʒ̆alentuna K̆avk̆asias naskidunan çkineburi mteli xalk̆epe “Gyurci” şinapt̆u. Aya rt̆u p̆aradok̆suli xali. Lazi Lazi şinapt̆u “Çerkesepeşi Tarixi” coxoni ketabik. Mara “Lazepeşi Tarixi” coxoni ketabik Lazepe Lazi var, “Gyurci” şinapt̆u. Aya rt̆u p̆roblemi.

Otxo ketabi miğut̆u xes: “Lazepeşi Tarixi”, “Et̆nik̆uri Gurubepe Turkiyes”, “K̆avimepeşi Nek̆na-1” do “Çerkesepeşi Tarixi”. Lazepeşi cinci oguru şeni aya otxo ketabi nak̆otxani fara vik̆itxeet̆i mara dobağine mutu var oxomaʒ̆oneet̆u. Am sebebiten aʒ̆i namiğut̆u ketabepeşen met̆i, goçkvaneri ansik̆lop̆ediapeşen mak̆alepeti ok̆itxoni vort̆i do eşoti p̆amint̆u. Edo “Fatixiş Milletişi Kyutupxane” do “Beyazidiş Devletişi Kyutupxane”-şa oxtimu- moxtimus kogevoç̆k̆i.

Ar k̆ele viçalişept̆i mç̆k̆idiş para mogapu şeni, ocaxuri dulyape şeni; majura k̆eleti Lazepeşi Tarixi çkimebura goşobgorupt̆i. Dulya şaxsuri meraği otatminu şeni rt̆u iptineri orapes mara, aʒ̆i navik̆itxi k̆arta ketabi do mak̆aleten sosyaluri gagnapas mxuci meçamoni navort̆i oxovoʒ̆onapt̆i. Am noktas, am dulyas namemişvelasunon mitxanepe ogorusti gevoç̆k̆eet̆i.

 

Mcveşi megabre miqount̆u Cağaloğlus. Gamaçkvalaşoxori kuğut̆u. Emusti vuʒ̆veet̆i, nagoşobgorupt̆i Lazepeşi Tarixi do cinci mutepeşi. “Mtuti Muzo” coxotenti na işinert̆u megabre çkimik, “Man Ahmet K̆irimi viçinop, “K̆omuni” coxoni dergişi mance do coğabinameçaps k̆oçi ren. Muk am dulyapeten iboden. Ginon-na t̆ilifoniş nomeri muşi sin komekça.”-ya miʒ̆u. Manti, “Aʒ̆i var, man aʒ̆i goşobgorop mutxanepe. Minimumi xeşa mutxanepe dovigura, eşo- aşo ambai maqvas do em oras memişveli-ya, giʒ̆vaminon”-ya vuʒ̆vi.

Çkimi steri am dulyaten na iboden mitxanepe nart̆u, vognişi doviraxati. Entepe k̆ai çkinaperi k̆oçepe nart̆u, maçkinent̆u em orapes. Mara amʒika oguroni vort̆i mevzu. Ar k̆ele goçkvaneri ketabepe, ansik̆lop̆ediapeşi maddepe vik̆itxupt̆i, ar k̆eleti Hayri Hayrioğlu k̆ala irtibati miğut̆u. Artikartis mektubepe p̆ç̆arupt̆it. Namtini orapes muk memincğonopt̆u  broşorepe do fot̆ok̆op̆yape steri mutxanepe Hayri Hayrioğluk.

“Et̆nik̆uri Gurubepe Turkiyes” coxoni ketabişi “Lazepe” coxoni noʒ̆iles, Şehzat Ayartepe coxoni avok̆atiş k̆eleşen ç̆areli ar mak̆ale nart̆u vik̆itxeet̆i. Am k̆oçiş k̆eleşen ç̆areli mak̆aleşi coxo “Lazepeşi Tarixi” nart̆u, 1976 ʒ̆anas, “Karadeniz Haber”, (“Uçamzoğa Ambai”) k̆azetes nagamiğinu, vigureet̆i. Eya vik̆itxişk̆ule, “Uçamzoğa Ambai” coxoni k̆azeta ožiru şeni, asta-xolo “Beyazidiş Devletişi Kyutupxane”-şa videet̆i do goşobgoreet̆i em k̆azeta. Mu ç̆vini renki, var mažireet̆i k̆azeta “Beyazidiş Devletişi Kyutupxane”-s.

 

Şehzat Ayartepeşi mak̆ale çkimi şeni beciti rt̆u. Muk t̆u maartani Lazi, Lazepe şeni mak̆ale naç̆areet̆u. Var miçkit̆u mara, muk mak̆ale naç̆ar’u k̆azetas, Lazepe şeni ar çkva mak̆ale ožiruşi omudi vikipt̆i.

 

Ayartepe avok̆ati nart̆u vigureet̆i.Aşopeten muşi k̆ala irtibati oxvenu dido perpu iqvasunt̆u. Baroşen varna avok̆atepe k̆ala naiçalişept̆u mitxanişen Şehzat Ayartepeşi t̆ilifoniş nomeri ožiru dido perpu iqvasunt̆u.1993 ʒ̆anaşi tuta Ap̆rilişi majurani gverdis rt̆u. Em oras na viçalişept̆i kolecis, naiçalişept̆u ar avok̆ati kort̆u. Ar ndğas emus vuʒ̆vi, ar avok̆atişi tilifoniş nomeri bgorupt̆i yado. Muk, “Si derdi mo zdip, ç̆e bere! Man megişvelaminon”-ya miʒ̆u. Eşoti qu. Edo gverdi saat̆işk̆ule ar ç̆it̆a kağaldi komomçu. Kağaldiş jin ç̆arupt̆u Şehzat Ayartepeşi t̆ilifoniş nomeri. Man asta-xolo eya vucoxi t̆ilifoniten. Ar ketabis coxo do mak̆ale muşişi coxo nabžiri, “Lazepeşi Tarixi” coxoni mak̆ale muşişa dido meraği navikip̆ti, am mevzupeşen ok̆oğarğalu şeni emuşen randevu nabgorupt̆i, emus vuʒ̆vi. Sersi muşişen dido centilmeni nart̆u oxomaʒ̆oneret̆u. 1993 ʒ̆anaşi, ma-23-ani Ap̆rili şeni artikartis randevu komepçit. Em dğa “Naʒionaluri Xemoşletinoba do Berepeşi Bayrami” nart̆u şeni, nʒ̆opulas naixvenasunt̆u merasimişk̆ule moşvaninoni miğut̆u.

aksamaz@gmail.com