სუმი ნდღა სამარგალოს
მუზისჲენ დო მაბირე ჯიჰანგირ ბილგინი სამარგალოს ტუ სუმ დღას. წოხლეშენ მჭიფაშაში პლანერი კულტურული მაგზალობა ქუღუტუ, ემუშენი სამარგალოშა, გურჯისანიშა, ქომეხთუ მუზისჲენ დო მაბირე ჯიჰანგირ ბილგინი. სამარგალოს, ზუგდიდის, ნარტუ ორაფეს, ჟურ ბეჯითი კულტურული აქტივობას აკათუ ჯიჰანგირ ბილგინი. წოხლე “აკა ტვ”- ში ილქინერი წანაში მერასიმის აკათუ. "აკა ტვ"-ქ მუში კალა დოღარღალუ, ართი ინტერვიუ დოყუ. უკულეთი ზუგდიდიში
მუნიციპალიტეტიში ბიბლიოთეკას ხვენერი ოკოხთალას აკათუ ჯიჰანგირ ბილგინი. აჲა ოკოხთალა ხვენერი რტუ ჯიჰანგირ ბილგინი შენი. მთინი
გიწვათნა, აჲა ოკოხთალა- რეციტალი იხვენუ ჯიჰანგირ ბილგინი შენი.
ჯიჰანგირ ბილგინიქ მაგზალობა მუში მკულეშა ეშო ოხოწონაფაფს: “ეჩიდოხუთ წანაში წოხლეშენ ანდღაშაქის ლაზური ნენა, ლაზური ხალკური მუსიკა დო ლაზური მჭარალობა მჭიფაშაში გოშობგორი, ქოდოვიგური დო არქივიში ნოჩალიშეფეთი დოპი. აღანი ლაზური ბირაფაფე ჩქიმი სოციალური მედჲაშენ ვოგნაფაფტი. აშოფეთენთი მარგალ მანებრა ჩქიმი ლადო ცხაკაია კალა ვიჩინი. მა
მარგალური ნენაშა მერაღი ქომიღუტუ. ლადოსთი ლაზური ნენაშა მერაღი ქუღუტუ. თამო- თამო ოკოღარღალუს ქოგევოჭკით. ლადოქ მარგალური ღარღალაფტუ, ლაზური ღარღალაფტუ. მა ლაზური ბღარღალაფტი. მათი ჭიტა- ჭიტა მარგალური მაღარღალეტუ,
მორო მუ! არ კელე ვიგურაფტი, მაჟურა კელეთი ბღარღალაფტი.”
უკულე ჯიჰანგირ ბილგინიქ ნათია ფონიავა კალა იჩინერენ. ნათია ფონიავა რენ
თბილისიში უნივერსიტეტის ლაზური, მარგალური დო აბაზური ნენაში
ლინგვისტ- აკადემიკოსი. მა ეშო მიჩქინ. ლინგვისტ- აკადემიკოსი ნათია ფონიავაქ ნუშველერენ ჯიჰანგირ ბილგინის. აშოფეენ ჩქვადოჩქვა მუსიკალური დოკუმენტეფე აყვერენ ჯიჰანგირ ბილგინის.
ჯიჰანგირ ბილგინიქ ეშო მიწუმერნან:“ნათია ფონიავა კალა ვიჩინი დო აშოფეთენ ნამინტუ მუსიკალური დოკუმენტეფე დო არქივიშა მეჭიშუს მემიშველუ აჲა მანებრობაქ. უკულეთი მარგალური ნენა დო ლაზური ნენაში შქას ჯუმალობაში
ხინჯი აღნეშა დო კაპეტიშა ოკიდუ შენი ჩქინ მსქვაშა კარარი ქომეფჩით; ნათია ფონივა, ლადო ცხაკაია დო მა ჯიჰანგირ ბილგინი. წოხლე არ პლანი ფხაზირი. ირიშენ წოხლე მარგალური შიირი ნაჭარუფს შაირეფეში ლისტე დოფჭარით მჭიფაშაში. დიდო ნაიჩქინენ დო სოციალური შიირეფეში ლისტე ფხაზირით. პანდემიში ბელაში ორას, ეშო
ხემბოში ვა დოფხედით. ჟურ წანას, შურდოგურითენ დოვიჩალიშით დო ეჩი კონარი მარგალური ბირაფა იკითხინუ, თერჯუმე იხვენუ,
ლაზური ალბონითენ მუსიკალური ნოტა მუთეფეში იჭარუ დო დემო სერსი მუთეფეში დოლიჭარუ.”
“აკა ტვ”ქ არ წანაშენ დონი მარგალური ამბაეფე ოგნაფაფს. დოხმელი ინტერნეტ- ტელევიზიას, “აკა ტვ”-ს დობაღინე ჶინანსური მენჯელი ვა უღუნ მარა რეგულარულო არ თუთას არ ჶარა ხოლოთი ჭანდინაფს.
ჯიჰანგირ ბილგინიქ “აკა ტვ”-ში ჭანდა შენითი ეშო მიწუმერნან: “აკა ტვ”-ში კოორდინატორიქ, თეონა ახალაიაქ , “გიჩქინან, ჩქინ არ წანაშენ დონი მარგალური
პროგრამეფე ვიქიფთ. “აკა ტვ”-ში მაართანი წანაში გეხვამუ შენი არ ოკოხთალა ქომიღუნან ნოღა ზუგდიდის. თქვანთი აჲა ოკახალაშა ქომოხთით, აკათით, მუ იყვენ!” -ჲა მიწუ. თეონა ახალაიაში აჲა ჭანდაენ, მათი ზუგდიდიშა ქომეფი. მათი “აკა ტვ”-ში პროგრამას ვაკათი; ჩქიმი კალა ინტერვიუ დოყვეს, მარგალური დო ლაზური ბირაფაფეთი ვიბირი პროგრამის.”
ჯიჰანგირ ბილგინიქ ზუგდიდიში ბიბლიოთეკას ხვენერი ოკოხთალა- რეციტალი შენითი ამბაეფე მომჩაფან: “ნათია ფონიავაქ ზუგდიდიში ბიბლიოთეკაშენ ბეშიკი არახამია კალა ღარღალერენ დო ოკოხთალა- რეციტალი შენი არ პროჟე იხაზირუ.
ნათია ფონიავაქ დო ბეშიკი არახამიაქ აჲა ოკოხთალა- რეციტალიში ორგანიზაცია
მსქვაშა დოყვეს. მარგალ დალეფე დო ჯუმალეფეში გურიშენ
ყოროფა კაი დომაწონუ. ემოციეფე ჩქიმი აწი მუჭო გიწვათ, აჲა ვა მაჩქინენ მა.”
ზუგდიდის, ჯიჰანგირ ბილგინის დიდო ემოციური მომენტეფე აყვერენ. ჯიჰანგირ ბილგინიქ ეჲა ემოციური მომენტეფეშენ მოლაშინაფს დო ემუს ნანუშველუ ირის გურდოშურითენ შუქური ოღოდაფს: “ჩქინ ოხორი მუეფეშიშა მუსაჶირი ნაქემზდეს ფონიავაეფეში ოჯაღის, მერაბიში ოჯაღის, ცხაკაიაეფეში ოჯაღის, “აკა ტვ”-ში კოორდინატორის, თეონა ახალაიას დო ტვ-ში ემექთარეფეს, ზუგდიდიში მუზეუმიში დირექტორის, ბეშიკი არახამიას, ირმა კვირბიას დო მაჟურა ემექთარეფეს, ყოროფელი მჯვეში მანებრა ჩქიმის, გივი გ. ქარჩავას, მთელ
თურქიჲეს კაიხეშა ნაიჩქინენ “დიდოუ ნანა” ჯოხონი ბირაფაში ტექსტიში მჭარუს, ჩინობერი მაბირე როზა ნანა ბელკანიას, შაირი ლია ნაურიშვილის დო მანებრაფე მუშის, შაირი გია ჭიჭონაიას, ისტორიკოსი იოსებ შენგელიას, ისტორიკოსი ედემი იზორიას, მარგალ ჯუმა ჩქიმის, ირაკლი ბუკიას, პროჶ. ჟანელი რაგოვას, ჯოხოფე მუეფეში აწი ნავაგომაშინენ მთელი მაკაურეფეს დიდო შუქური ვოღოდაფ. აჲა ორგანიზაციას იროთე ჩქიმი კალა რტუ ვიწური ლაზი ჯუმა ჩქიმი შენოლ ოზჩაღი, ემუსთი, დო ნათია ფონიავა დო ლადო ცხაკაიას ხოლო შუქური ვოღოდაფ მა.”
მკულეშა გიწვათნა; თურქიჲე დო კაჶკასჲაში შქას, (2005) ჟურვიტოშიდოხუთ წანაშაქის, ჩქინი ჯუმალობაში ელჩი რტუ ქაზიმ კოჲუნჯუ. ქაზიმ კოჲუნჯუშკულე, ემუსერი, ჩქარ მითი ვა ჲეჩქინდუ. ჯიჰანგირ ბილგინიში ნოთქვამე დო facebook-ს გედვალერი ჶოტოეფე მუშიშენ კაიხეშა იძირენქი, აწიშკულე ჩქინი ჯუმალობაში ელჩი ჯიჰანგირ ბილგინი იყვასენ. ეშო იძირენ: ემუშენიქი ხვალა აღანი ლაზური ბირაფაფე ვარ, აღანი მარგალური ბირაფაფეთი იქიფს ჯიჰანგირ ბილგინიქ. სვანური, აბაზური, ქორთული, ჩერქესული, ქჲურდული, ზაზური დო მაჟურა ნენაფეშენთი ბირაფაფე ყვასუნონ ჯიჰანგირ ბილგინიქ, მა ეშო მეფშვენ.
++
[ჯიჰანგირ
ბილგინიში facebook გვერდიშენ:)
"მინობა მუთეფეში, დღალური კონტაქტი მუთეფეში, თარიხი მუთეფეში, კულტურა მუთეფეში, ხეშნოხვენური ოღოდაფა მუთეფეში, ჶოლკლორული ელემენტი მუთეფეში, სქიდალა მუთეფეშიშენ ირიხოლო ნენა მუთეფეშითენ ოხოწონაფაფან კოჩეფექ. ბაზი ნენაფე გონდინუში გზას რენან მარა შილჲაფეთენ წანაფეშენ ანდღაშა მოხთიმერი დიდო ღირსონი ხაზინა ნენა.
ეჩიდოხუთ წანაში წოხლეშენ ანდღაშაქის ლაზური ნენა, ლაზური მუსიკა დო ლაზური მჭარალობა მჭიფაშა გოშობგორი, ქოდოვიგური დო არშივიში ნოჩალიშეფეთი დოპი მა. ლაზური ბირაფა სოციალური მედჲაშენ ვოგნაფერეტი დო აშოფეთენ დიდო ღირსონი მარგალ მანებრა ჩქიმი ლადო ცხაკაია კალა ვიჩინი. სოციალური მედჲაშენ მა მანებრა ქემზდერეტუ. ლაზური- მარგალური ოკოღარღალუში გზას გებდგითერეტით. მეგერემ მანებრა ჩქიმიქ, ლადო ცხაკაიაქ დიგურერენ დო ლაზური, მთელი დიჲალექტეფე მუშითენ დო აღარღალეტერენ. ლადო ცხაკაიას დო მა ხვალა არ ოშქარული ნოქთა ქომიღუტეს, ეთი ლაზური ნენა რტუ.
მარგალური დო ლაზური არ ჯინჯიშენ მოხთიმერი, ჟურ ჯუმა ნენა რენ. ჟურ გოჩქვანერი დობადონას სქიდუნან ჟურ ხალკი დო შილჲაფეთენ წანაფეში წოხლეშენ ანდღანერი ნდღაშა დიდოფეთენ ოშქარული ზიტაფეთენ ღარღალაფან. ეშო მიჩქინ მა. ართიმაჟურაში რენობა, ართნერი ნენაში ჯინჯიშენ რენან მარა ანთეფე ხვალა ზიტური თარიხიშენ უჩქინან. ართიქართი სოციალური მედჲაშენ ვიჩინით; ართერი ლაზი დო მაჟურა მარგალი ვორეთ ჩქინ.
მარგალური ნენაშა მერაღი ქომიღუტუ მარა ლადო ცხაკაია კალა მანებრობაშკულე ართიმაჟურაშენ ოგურუ დო ართიმაჟურა კალა ოღარღალუს ქოგევოჭკით; მა ლაზური ბღარღალაფტი, ემუქ მარგალური. ართნერი ჯინჯიში ოჯაღიშენ მოხთიმერი მარგალური ნენათი, ლაზური ნენათი ნდღაშენ ნდღაშა ღურუნ; ამკათა პატი ხალის ტუ ჟურ ნენათი. თბილისიში უნივერსიტეტის ლაზური დო მარგალური ნენაში ლინგვისტი- აკადემიკოსი დო დოქტორანტი ნათია ფონიავა კალა ვიჩინი დო აშოფეთენ ნამინტუ დვაჭირონი დოკუმენტი დო არშივიშა მეჭიშუს მემიშველუ აჲა მანებრობაქ. ართიმაჟურაშენ მენდრა სამარგალო დო ლაზონაში შქას, შიირიში მენჯელონი ოხოწონაფაფა დო სინორი ნავაიჩინოფს მუსიკაში თი-მოშლეთინერი პანორომათენ არ ხინჯიში ოკიდუ შენი ნათია ფონივა, ლადო ცხაკაიას დო მა მჭიფაში გოვონკვათით. წოხლე პროჟეში პლანი ფხაზირით. ირიშენ წოხლე მარგალური შიირი ნაჭარუფს შაირეფეში ლისტე დოპჭარით მსქვაშა, დიდო ჩინობერი დო სოციალუსტური შიირეფეში ლისტე ფხაზირით. შაირი დო შიირეფეში ოცხუნუ დო მუსიკალური დოლოქუნეფე მუთეფეშითენ კოჩეფეს ოგნაფუ მინტეს.
პანდემიში ორას, ჟურ წანას, ჩქინი ნოჩალიშეფეში ჩოდინას ეჩი კონარი მარგალური ბირაფა იკითხინუ, თერჯუმე იხვენუ, ლაზური ალბონითენ მუსიკალური ნოტა მუთეფეში იჭარუ დო დემო სერსი მუთეფეში დოლიჭარუ.
სოციალური მედჲა დო Youtube-შენ ნავოგნაფით ირი ბირაფა ნჭელათენ ისიმინუ .
ოქორთუეს ნაჭანდინაფს “კოლხეთი ტვ”-ქ მარგალური ჭანდინაფა გიჭკერეთუ. “აკა ტვ”-ქ არ დოლონის არ ჶარა “ბორჯი” ჯოხონი პროგრამი იქიფტუ. “აკა ტვ”-ში კოორდინატორიქ, თეონა ახალაიაქ , “გიჩქინან, ჩქინ არ წანაშენ დონი მარგალური პროგრამეფე ვიქიფთ. “აკა ტვ”-ში მართანი წანაში გეხვამუ შენი არ ოკოხთალა დოპათენ ნოღა ზუგდიდის. თქვანთი აჲა ოკახთალას ქომოხთით, მუ იყვენ!” -ჲა მიწუ. თეონა ახალაიაში ჭანდათენ, მა დიდო ვიხელი დო დო ნცაშა ჲეფთი. აშოფეთენ ზუგდიდის ნავორტიში, მათი “აკა ტვ”-ში პროგრამის ვაკათი; ჩქიმი კალა ინტერვიუ დოყვეს, მარგალური დო ლაზური ბირაფაფე ვიბირი პროგრამის.
აშოფეთენ ჟურ გოჩქვანერი პროგრამის ვაკათი დო ამუთენ დიდო ბედინერი დოვიყვი მა.
ართნერი პერიოდის, ნათია ფონიავაქ ზუგდიდიში ქუთუფხანაშენ ბეშიკი არახამია კალა ღარღალერენ დო ლაზურ- მარგალური ოღარღალუ დო ბირაფაფეში ობირუ შენი არ პროჟეთენ ჩქიმდა მომიხთეს. ხოლო დიდო ვიხელი მა. ედო აჲა ჭანდაში ორგანიზაცია მსქვაშა დოყვეს. აშოფეთენ მარგალაფე კალა ვორტამინტუ ოკოხთალას. წოხლე, კორონაში ნდღალეფეს, მარგალური ბირაფაფეში პროჟეფეში გზას გებდგითერეტით, აწითი თარიხური ოკოხთალა შენი მაართანი კუჩხე ვოსთერერეტით.
სუმ ნდღას, სამარგალოს ხვენერი მთელ აქტივობას თიშენ კუდელიშა ვაკათით. მარგალ ხალკიქ მუსაჶირის დიდო ყოროფს დო ამკათა ხალკიშა მუსაჶირობა კაი დომაწონუ მა.
ჯოხოფე მუთეფეში მიჩქიტუ, შიიერეფე მუთეფეში ვიკითხუფტი მარა ამ კოჩეფე ვა ვიჩინოფტი, აჲა მაგზალობათენ ამ კოჩეფეთი დოვიჩინი დო დიდო ქეჲჶი დომაყუ დო ჯუმალობაში ხაზი დომაყუ.
ჩქინ ოხორი მუთეფეშიშა მუსაჶირი ნაქემზდეს ფონიავაეფეში ოჯაღის, მერაბიში ოჯაღის,
ცხაკაიაეფეში ოჯაღის, “აკა ტვ”-ში კოორდინატორის, თეონა ახალაიას დო ტვ”-ში ემექთარეფეს
ზუგდიდიში მუზეუმიში დირექტორის, ბეშიკი არახამიას, ირმა კვირბიას დო მაჟურა ემექთარეფეს, ეჩი წანაშენ დონი ნავიჩინოფ ყოროფელი მანებრა ჩქიმის, გივი ქარჩავას, ჩქიმი რეციტალის ვა აკათუ მარა ფუქური ნა მემინჯღონუ, “დიდოუ ნანა” ჯოხონი ჩინობერი ბირაფაში ტექსტიში მჭარუს, მაბირე როზა ნანა ბელკანიას, შაირი ლია ნაურიშვილის დო მანებრაფე მუშის, შაირი გია ჭიჭონაიას, ისტორიკოსი იოსებ შენგელიას, ისტორიკოსი ედემი იზორდიას, მარგალ ჯუმა ჩქიმის, ირაკლის, პროჶ. ჟანელი რაგოვას, ჯოხოფე მუთეფეში აწი ნავაგომაშინენ მთელი მაკათურეფეს დიდო შუქური ვოღოდაფ. აჲა ორგანიზაციას იროთე ჩქიმი კალა რტუ ვიწური ლაზი შენოლ ოზჩაღი, ემუს დო ნათია ფონიავა დო ლადო ცხაკაიას ხოლო შუქური ვოღოდაფ მა. ლაზონა დო სამარგალო; ოდაბადე, დობადონა. კაი გურითე, ჯგირობუათ… დიდი მარდი შურიმშინე სამარგალოს."
[Facebook/ ჩიჰანგირ ბილგინიში ნოჭარე თურქულიშენ ლაზურიშა გოქთუ ალი იჰსან აქსამაზიქ, 25 VIII 2023]
+
Megrelistan’da
üç gün
Müzisyen ve şarkıcı Cihangir Bilgin, üç gün boyunca (Samargalo/ Samegrelo) Megrelistan’daydı.
Önceden ayrıntılı olarak plânlanmış kültürel bir programla Megrelistan’a,
Gürcistan’a, gitti. Megrelistan’da, Zugdidi’de, bulunduğu zaman dilimi içinde iki
önemli kültürel faaliyete katıldı. Önce “AK̆A T̆V”nin birinci yaş törenine
katıldı. “AK̆A T̆V”, kendisiyle bir de söyleşi yaptı. Sonra da Zugdidi Belediyesi
kütüphanesinde yapılan bir toplantıya katıldı. Aslında bu toplantı- resital
Cihangir Bilgin için düzenlendi.
Cihangir Bilgin, bu yolculuğunu şöyle anlatıyor: “25 yıl öncesinden bugüne
kadar Lazca, Laz Halk Müziği ve Laz Edebiyatını ayrıntısıyla araştırdım, öğrendim
ve arşiv çalışmaları da yaptım. Yaptığım Lazca şarkıları sosyal medyadan
duyuruyordum. Böylece de Megrel Lado Tskhakaia ile tanıştım. Ben, Megrelceye
ilgi duyuyordum. Lado da Lazcaya ilgi duyuyordu. Sosyal medyadan yavaş yavaş
karşılıklı konuşmaya başladık. Lado, Megrelce konuşuyordu, Lazca konuşuyordu. Ben Lazca konuşuyordum. Ben
de biraz biraz Megrelce konuşabiliyordum, tabii ki! Bir yandan öğreniyordum,
diğer yandan da konuşuyordum.”
Cihangir Bilgin daha sonra Natia Poniava ile tanışmış. Natia Poniava, Tiflis
Üniversitesi’nde Lazca, Megrelce, Abazaca alanında dilbilimci ve akademisyen. Ben
öyle biliyorum. Dilbilimci- akademisyen Natia Poniava, Cihangir Bilgin’e
yardımcı olmuş. Böylece de Cihangir Bilgin, müzik alanında ihtiyacı olan birçok
bilgi ve belgeye ulaşmış.
Cihangir Bilgin, bu gelişmeleri bize kısaca şöyle anlatıyor: “Dilbilimci-
akademisyen Natia Poniava ile tanıştım. Böylece de bu dostluk, ihtiyacım olan ilgili
müzik bilgisi, belgesi ile arşivine ulaşmama yardımcı oldu. Sonra da Megrelce
ve Lazca arasındaki kardeşlik köprüsünü yeniden ve sağlam olarak kurmak için birlikte
bir karar verdik; Natia, Lado ve ben Cihangir
Bilgin. Önce iyice bir plân yaptık. En önce Megrelce şiir yazan şairlerin
listesini ayrıntısıyla hazırladık. Çok bilinen ve toplumsal içerikli şiirlerin
listesini çıkarttık. Pandemi belâsı sırasında öyle boş boş oturmadık. İki yıl
boyunca canla başla çalıştık ve yirmi kadar Megrelce şarkı okundu, tercümeleri
yapıldı, Laz alfabesiyle de müzik notaları yazıldı ve demo ses kayıtları
yapıldı.”
“AK̆A T̆V”, bir yıldan bu yana Megrelce haberler veriyor. Özel internet kanalı
“AK̆A T̆V”nin yeterli para kaynağı yok ancak yine de muntazaman ayda bir yayın
yapıyor.
Cihangir Bilgin, “AK̆A T̆V”nin davetine ilişkin olarak da bizlere şunları
söylüyor: “AK̆A T̆V”nin koordinatörü Teona Akhalaia , “Biliyorsunuz, biz bir
yıldan beri Megrelce programlar yapıyoruz. “AK̆A T̆V”nin birinci yaşını
kutlamak için Zugdidi kentinde bir toplantımız var. Siz de lütfen bu toplantıya
gelip katılın!” dedi. Ben de Teona Akhalaia’nın davetiyle Zugdidi’ye gittim.
“AK̆A T̆V”nin törenine katıldım; bu programda benimle bir de söyleşi yaptılar,
Megrelce ve Lazca şarkılar da söyledim.”
Cihangir Bilgin, Zugdidi kütüphanesinde yapılan toplantı- resitala ilişkin de
bizlere bilgi veriyor: “Natia Poniava, Zugdidi kütüphanesinden Beşik Arakhamia ile
konuşmuş. Toplantı- resitala ilişkin bir plân yapıldı. Natia Poniava ile Beşik
Arakhamia, bu toplantı- resitalin organizasyonunu çok güzel yaptılar. Megrel
kız ve erkek kardeşlerimin bana olan yürekten sevgileri çok hoşuma gitti. Duygularımı şimdi
nasıl ifade edeceğimi bilemiyorum.”
Zugdidi’de,
Cihangir Bilgin çok duygusal anlar yaşamış. O duygusal anlardan bahsediyor ve
kendisine yardımcı olan herkese yürekten teşekkür ediyor: “Bizi evlerinde misafir eden Poniava
ailesine, Merab’ın ailesine, Tskhakaia ailesine, “AK̆A T̆V”nin koordinatörü
Teona Akhalaia ile bu TV’nin bütün emektarlarına, Zugdidi Müzesi müdürü Beşik
Arakhamia’ya, İrma Kvirbia’ya ve diğer arkadaşlarına, sevgili eski arkadaşım
Givi G. Karçava’ya,
Türkiye’de
de çok yaygın olarak bilinen “Didou Nana” adlı şarkının söz yazarı ünlü müzisyen
Roza Nana Belkania’ya, şair Lia Naurişvili ile arkadaşlarına, şair Gia Çiçonaia’ya,
tarihçi İoseb Şengelia’ya, tarihçi Edemi İzoria’ya, Megrel kardeşim İrakli Bukia’ya,
Prof. Janeli Ragova’ya, şimdi adlarını hatırlayamadığım bütün katılımcılara çok
teşekkür ederim. Bu organizasyon boyunca her zaman yanımda olan Fındıklılı Laz kardeşim
Şenol Özçağ’a; Natia Poniava ile Lado Tskhakaia’ya tekrar teşekkür ederim.”
Özetlersem; Türkiye ve Kafkasya arasında 2005 yılına kadar, kardeşlik elçimiz Kâzım
Koyuncu’ydu. Kâzım Koyuncu’dan sonra bu alanda onun gibi hiç kimse çıkmadı. Cihangir
Bilgin’in söylemlerinden ve Megrelistan gezisi sonrası facebook’tan paylaştığı
fotoğraflardan da çok iyi bir şekilde görüldüğü üzere, şimdiden sonra kardeşlik
elçimiz Cihangir Bilgin olacak. Öyle görünüyor: Çünkü O yalnızca yeni Lazca
şarkılar yapmıyor, yeni Megrelce şarkılar da yapıyor. Cihangir Bilgin’in; Svanca,
Abazaca, Gürcüce, Çerkesçe, Kürtçe, Zazaca ve diğer dillerden de şarkılar
yapacağını ümit ediyorum.
“Roma/ Bizans
İmparatorluğu döneminde kullanılan “Λαζοί , Laz/i” terimi, bugünkü “Лази, ლაზი , Laz/i” ve “маргали, მარგალი, “Margal/i”
halkını ifade etmek için kullanılıyordu. Roma/ Bizanslıların “Λαζοί, Laz/i”
dedikleri halka, bugün kendileri ve/ya komşuları “Laz/i, Margal/i, Megrel/i,
Mi(n)grel, Agrwa” diyor. Roma, Pers, Bizans, Arap, Osmanlı ve Rusya gibi imparatorlukların
Kafkasya ve Doğu Karadeniz bölgelerinde etkili olmalarıyla başlayan süreçlerde
“Lazlar/ Lazepe”, “Megreller/ Margalepe” ikiye bölündü, birbirlerinden
uzaklaştı ve kendi mecralarında bugüne kadar varlıklarını sürdürdüler.
Günümüzde Gürcistan ve Abhazya sınırları içinde yaşayan bu halkın bir bölümü
çeşitli kaynaklarda “Margali, Megreli, Agrwa, Migrel/i, Mingrel/i, Megrelian,
Mingrelian,” adlarıyla anılıyorlar. Önce Osmanlı Ülkesi, günümüzde ise Türkiye
ve Gürcistan sınırları içinde yaşayan bu halkın diğer bölümü “Laz/i, Ç̆ani,
Laz/ian” adlarıyla anılıyor. Birbirlerinden yüzyıllarca ayrı düşmüş olan bu
halkın Hıristiyan kalanları süreç içinde “Margal/i/ Megrel/i”, Müslümanlığı
seçenleri ise, “Laz/i” adıyla özdeşleşti. Roma/ Bizans İmparatorluğu’nun vasalı
olan devletlerine Batılılar “ლაზიკა/ Lazik̆a”, kendileri ve komşuları ise “ეგრისი/ Egrisi” diyor.”
+
(Önerilen
okumalar: “Bursa’da padişah türbelerinde gün
boyu Kur'an okunacak”, 3 X 2020, anadoludanmesaj.com; B. G. Hewitt
ve Z. K. Khiba (Çeviren: Ali İhsan Aksamaz), “Megrelce Bir Masal: Kuzey Rüzgârı ve Güneş”,
Kafkasya Yazıları, sayı 5, Çiviyazıları Yayınevi, İstanbul, 1998; Cihangir Bilgin:
“Anadolu’da yaşamış ozan ve âşıkların divanını okudum!”, 11 XII 2021, sonhaber.ch/ gurcuhaber.com/
circassiancenter.com; Cihangir Bilgin: “Kendi kültürümüze ve anadilimize dair
tek kalem oynatmamak çok zoruma gitmişti!”, 12 XII 2021, sonhaber.ch sonhaber.ch/ gurcuhaber.com/
circassiancenter.com; Cihangir Bilgin: “Batum, Tiflis, Rustavi’de arşiv
çalışmaları yaptım!”, 14 XII 2021, sonhaber.ch/ gurcuhaber.com/ circassiancenter.com; Cihangir Bilgin:
“Lazca mücadelemize devam edeceğiz!”, 16 XII 2021, sonhaber.ch/
gurcuhaber.com/ circassiancenter.com; “Cixaşkari
Gürcistan’ın Zugdidi kentindeki Laz Kalesi…” , 6 XI 2022, lazca.org; “Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nden Seçmeler”, 20 VII
2017, bilsank.blogspot.com; Givi G. Karçava, “Megrel mutfağı, dünyanın
çok zengin mutfaklarından biri!”, 27 IV 2021, sonhaber.ch/ gurcuhaber.com, circassiancenter.com.tr;
Givi G. Karçava: “Bir dilde başka dillerden ne kadar çok ödünç kelime varsa, o
dilin o kadar eski, zengin ve bir kültür
dili olduğunu anlayabiliriz!”, 6 V 2021, sonhaber.ch/ gurcuhaber.com/ circassiancenter.com.tr/
hyetert.org; Givi G. Karçava, “Kâzım,
kültür devrimi yapan bir insandı!”, 13 V 2021, sonhaber.ch/ gurcuhaber.com,
circassiancenter.com.tr; Givi G. Karçava, “Kardeşliği canlandırmak
istiyorum!”, 22 V 2021, sonhaber.ch/
gurcuhaber.com, circassiancenter.com.tr; “Gürcistan’da
ilk Megrelce dergi “Skani სქანი
yayımlandı”, 13 V 2020, lazca.org; “Hayvan
Çiftliği” Megrelce olarak yayınlandı”, 16 XI 2020, sonhaber.ch/
circassiancenter.com.tr/ gurcuhaber.com; “İlk Gürcüce- Megrelce Sözlük
Yayınlandı”, 11 I 2021, sonhaber.ch/ circassiancenter.com.tr/ gurcuhaber.com; Joakim
Enwall (Çeviren: Ali İhsan Aksamaz), “Qazakişi Gazeti/ ყაზაყიში გაზეთი” Ogni
Kültür Dergisi, Sayı 5, İstanbul, 1994/ Alaşara Dergisi, Sayı 9-10, Nart
Yayıncılık, İstanbul, 1995- 1996;
“Kâzım Koyuncu AK̆A T̆V’de”, 09 VIII 2023, sonhaber.ch/
circassiancenter.com.tr; “Megrelce dergi çıktı: “Skani”/ “სქანი”,16 V 2020,
sonhaber.ch/ circassiancenter.com.tr/ gurcuhaber.com; “Megrelce Televizyon- AK̆A T̆V Bir Yaşında!”, 20 VII 2023, sonhaber.ch/
circassiancenter.com.tr; “Müzisyen Cihangir Bilgin Zugdidi’de”, 22 VIII 2023,
sonhaber.ch/ circassiancenter.com.tr; Natia Poniava: “Biz Gürcistan’da, siz
Türkiye’de dilimizi yaşatalım; bunu yapabiliriz!”, 23 II 2021, sonhaber.ch/
circassiancenter.com.tr/ gurcuhaber.com; Niyazi Koyuncu: “Kâzım’ın hasreti
büyüyor!”, 13 VIII 2023, sonhaber.ch/ circassiancenter.com.tr; Nugzar
Dzhodzhua (Çeviren: Ali İhsan Aksamaz), “Ben Bir Megrel’im”, Ogni Kültür
Dergisi, Sayı 6, İstanbul, 1994/ kolkhoba.org/ circassiancenter.com; “Sovyet
Lazları Halk Önderi İskender Tzitaşi ve Solun Ezberini Bozan Mektupları”, 5 XII 2013, sonhaber.ch/ gurcuhaber.com/
circassiancenter.com.tr; Tedo Sakhokia/ თედო სახოკია (Çeviren:
Ali İhsan Aksamaz), “Megrel-Laz Kültüründe Akrabalık, Evlenme ve Cenaze”, Tarih
ve Toplum Dergisi, sayı 140, İletişim Yayınları, İstanbul, 1995; “ვისწავლოთ მეგრული! /Megrelce
Öğrenelim!”, 17 II 2021, sonhaber.ch/ circassiancenter.com.tr)
+
Sumi
ndğa Samargalos
Muzisyen do mabire Cihangir Bilgini Samargalos t̆u sum dğas. ʒ̆oxleşen mç̆ipaşaşi
p̆laneri k̆ult̆uruli magzaloba kuğut̆u, emuşeni Samargaloşa, Gurcistanişa,
komextu muzisyen do mabire Cihangir Bilgini. Samargalos, Zugdidis, nart̆u
orapes, jur beciti k̆ult̆uruli akt̆ivobas ak̆atu Cihangir Bilgini. ʒ̆oxle “AK̆A
T̆V”- şi ilkineri ʒ̆anaşi merasimis ak̆atu. “AK̆A T̆V”-k muşi k̆ala doğarğalu, arti int̆erviu doqu. Uk̆uleti
Zugdidişi Belediyeşi kutupxanas xveneri ok̆oxtalas ak̆atu Cihangir Bilgini.
Mtini giʒ̆vatna, aya ok̆oxtala- reʒit̆ali ixvenu Cihangir Bilgini şeni.
Cihangir Bilginik magzaloba muşi mk̆uleşa eşo oxoʒ̆onapaps: “(25) eçidoxut ʒ̆anaşi
ʒ̆oxleşen andğaşakis Lazuri nena, Lazuri musik̆a do Lazuri mç̆araloba mç̆ipaşaşi
goşobgori, Lazuri nena, Lazuri Xalk̆uri Musik̆a do Lazuri mç̆araloba k̆aixeşa
kodoviguri do arşivişi noçalişepeti dop̆i. Ağani Lazuri birapape çkimi soʒialuri
medyaşen vognapapt̆i. Aşopetenti Margal manebra çkimi Lado ʒxak̆aia k̆ala
viçini. Ma Margaluri nenaşa meraği komiğut̆u. Ladosti Lazuri nenaşa meraği
kuğut̆u. Tamo- tamo ok̆oğarğalus kogevoç̆k̆it. Ladok Margaluri ğarğalapt̆u,
Lazuri ğarğalapt̆u. Ma Lazuri bğarğalapt̆i. Mati ç̆it̆a- ç̆it̆a Margaluri
mağarğalet̆u, moro mu! Ar k̆ele vigurapt̆i, majura k̆eleti bğarğalapt̆i.”
Uk̆ule Cihangir Bilginik Natia Poniava k̆ala içineren. Tbilisişi
Universit̆et̆işi Lazuri, Margaluri do Abazuri nenaşi saxas lingvist̆-
ak̆ademik̆osi ren Natia Poniava. Ma eşo miçkin. Lingvist̆- ak̆ademik̆osi Natia
Poniavak nuşveleren Cihangir Bilginis. Aşopeten çkvadoçkva musik̆aluri
dok̆ument̆epe aqveren Cihangir Bilginis.
Cihangir Bilginik eşo miʒ̆umernan: “Natia Poniava k̆ala viçini do aşopeten
namint̆u musik̆aluri dok̆ument̆epe do arşivişa meç̆işus memişvelu aya
manebrobak. Uk̆uleti Margaluri nena do Lazuri nenaşi şkas cumalobaşi xinci
ağneşa do k̆ap̆et̆işa ok̆idu şeni çkin mskvaşa k̆arari komepçit; Natia, Lado do
ma Cihangir Bilgini. ʒ̆oxle ar p̆lani pxazirit. İrişen ʒ̆oxle Margaluri şiiri
naç̆arups şairepeşi list̆e dopç̆arit mç̆ipaşaşi. Dido naiçkinen do soʒialuri
şiirepeşi list̆e pxazirit. P̆andemişi belaşi oras, eşo xemboşi va dopxedit. Jur
ʒ̆anas, şurdoguriten doviçalişit do eçi
k̆onari Margaluri birapa ik̆itxinu, tercume ixvenu, Lazuri alboniten
musik̆aluri not̆a mutepeşi iç̆aru do demo sersi mutepeşi doliç̆aru.”
“AK̆AT̆V”-k ar ʒ̆anaşen doni Margaluri ambaepe ognapaps. Doxmeli int̆ernet̆-
t̆elevizyonis, “AK̆A T̆V”-s dobağine finansuri menceli va uğun mara xoloti muntazaman
ar tutas ar fara ç̆andinaps.
Cihangir Bilginik “AK̆A T̆V”-şi ç̆anda şeniti eşo miʒ̆umernan: “AK̆A T̆V”-şi
k̆oordinat̆orik, Teona Axalaiak , “Giçkinan, çkin ar ʒ̆anaşen doni Margaluri
p̆rogramepe vikipt. “AK̆A T̆V”-şi martani ʒ̆anaşi gexvamu şeni ar ok̆oxtala
komiğunan noğa Zugdidis. Tkvanti aya ok̆axtalaşa komoxtit, ak̆atit, mu iqven!”
-ya miʒ̆u. Teona Axalaiaşi aya ç̆andaten ma dido vixeli do Zugdidişa komepti.
Mati “AK̆A T̆V”-şi p̆rogramis vak̆ati; çkimi k̆ala int̆erviu doqves, Margaluri
do Lazuri birapapeti vibiri p̆rogramis.”
Cihangir Bilginik Zugdidişi kutupxanas xveneri ok̆oxtala- reʒit̆ali şeniti
ambaepe momçapan: “Natia Poniavak Zugdidişi kutupxanaşen Beşik̆i Araxamia k̆ala
ğarğaleren do ok̆oxtala- reʒit̆ali şeni ar p̆roje ixaziru. Natia Poniavak do
Beşik̆i Araxamia aya ok̆oxtala- reʒit̆alişi organizaʒia mskvaşa doqves. Margal
dalepe do cumalepeşi gurişen qoropa k̆ai domaʒ̆onu. Hisepe çkimi aʒ̆i muç̆o giʒ̆vat,
aya va maçkinen ma.”
Zugdidis,
Cihangir Bilginis dido hisuri anape aqveren. Cihangir Bilginik eya hisuri
anapeşen molaşinaps do emus nanuşvelu
iris gurdoşuriten şukuri oğodaps: “Çkin oxori mutepeşişa musafiri nakemzdes Poniavaepeşi
ocağis, Merabişi ocağis, ʒxak̆aiaepeşi ocağis, “AK̆A T̆V”-şi k̆oordinat̆oris,
Teona Axalaias do T̆V-şi emektarepes, Zugdidişi Muzeumişi direkt̆oris, Beşik̆i
Araxamias, İrma K̆virbias do majura emektarepes, qoropeli mcveşi manebra
çkimis, Givi G. Karçavas, mtel Turkiyes kaixeşa naiçkinen “Didou Nana” coxoni
birapaşi t̆ekst̆işi mç̆arus, çinoberi mabire Roza Nana Belk̆anias, şairi Lia
Naurişvilis do manebrape muşis, şairi Gia Ç̆iç̆onaias, ist̆orik̆osi İoseb Şengelias,
ist̆orik̆osi Edemi İzorias, Margal cuma çkimis, İrak̆li Buk̆ias, P̆rof. Janeli
Ragovas, coxope mutepeşi aʒ̆i navagomaşinen mteli mak̆aturepes dido şukuri
voğodap. Aya organizaʒias irote çkimi k̆ala rt̆u Viʒ̆uri Lazi cuma çkimi Şenol
Ozçaği, emusti, do Natia Poniava do Lado ʒxak̆aias xolo şukuri voğodap ma.”
Mk̆uleşa giʒ̆vatna; Turkiye do K̆afk̆asyaşi şkas, (2005) jurvit̆oşidoxut ʒ̆anaşakis, çkini cumalobaşi elçi Kazim
K̆oyuncu rt̆u. Kazim K̆oyuncuşk̆ule, emusteri, çkar miti va yeçkindu. Cihangir
Bilginişi notkvame do facebook-is gedvaleri fot̆oepe muşişen k̆aixeşa ižirenki,
aʒ̆işk̆ule çkini cumalobaşi elçi Cihangir Bilgini iqvasen. Eşo ižiren: Emuşeniki xvala ağani Lazuri
birapape var, ağani Margaluri birapapeti ikips Cihangir Bilginik. Svanuri,
Abazuri, Kortuli, Çerkesuli, Kyurduli, Zazuri do majura nenapeşenti birapapeti
qvasunon Cihangir Bilginik, ma eşo mepşven.
https://sonhaber.ch/megrelistanda-uc-gun/
https://www.circassiancenter.com/tr/megrelistanda-uc-gun/
