ნოღა საქარჲაში ქართველი გურჯი დო ლაზეფეში დერნეღიში დუდმახვანჯე მუსტაфა კოლატიქ ღარღალაფს
“მინობა დომიღურუნან, ნენაფე დომიღურუნან!”
(გოწოთქვალა: მუსტაфა კოლატი რენ საქარჲა ქართველი-გურჯი დო ლაზეფეში დერნეღიში დუდმახვანჯე. აჲა დერნეღი რენ აღანი გედგინერი; არ-ჟურ თუთერი რენ. ეშო მიჩქინ მა. ჰემი ლაზი გამანთანერეფეში დიდოქ, ჰემითი ნამთინი გურჯი გამანთანერეფექ დერნეღიში ჯოხოშა რეაქცია მეჩაფან. ედო ენთეფეს მერაღი აყვეს აჲა ჯოხოშა. მათი მერაღი მაყუ ჰემი დერნეღიშა ჰემითი ჯოხო მუშიშა დო ემუშენი არ ინტერვიუ დოპი. მუსტაфა ბეგიქ ინტერვიუ ქომომჩუ. აჲა რენ ეჲა ინტერვიუში ტექსტი. ალი იჰსან აქსამაზი)
+
+
ალი იჰსან აქსამაზი: მუსტაфა ბეგი; იფთი თქვან გიჩინათ! ეშო მინონ მა… თქვან მი რეთ? სონური რეთ? მუკო წანერი რეთ? ნამუ ნწოფულაფეს იგურით? მუ დულჲა იქიფთ? მესლეღი თქვანი მუ რენ? მუთენ სქიდურთ? ჩილერი რეთი? ბერეფე გიყონუნანი? ნამუ ნენაფე გიჩქინან? მკულე ნენათენ გიწვათ; ბიოგრაфი თქვანიშენ ამბარი ქომომჩით, მუ იყვენ!
მუსტაфა კოლატი: მა ნოღა საქარჲას დოვიბადი დო დოვირდი. ნოღა საქარჲაში ჭიტანოღა საფანჯაშენ ვორე. საქარჲაში უნივერსითეტიში ხურაში გამანთანა დო სპორტული მაღალი ნწოფულაშენ ხურაში გამანთანაში მამგურაფალე გამაფთი. ანდღანერი ნდღას თიჯარეთი ვიქიფ ნოღა საქარჲას. ჩილერი ვორე. ჲაღმურ (ია), თოფრაქ (შოთა) დო თამარა ჯოხონი სუმ ბერე ქომიყონუნან. (39) ეჩი დო ვიტონ ჩხორო წანერი ვორე.
ალი იჰსან აქსამაზი: მა ეშო მიჩქინ ქი, თქვან (1877-1878) 93 ჰარბიში მუჰაჯირი რეთ. ემკათა არ მუჰაჯირი ოჯაღიში ბერე რეთ. ბათუმიშენ მუჰაჯირი მოხთიმერი რეთ. ეშო მიჩქინ. თქვან ნაკოთხანი დიცხირი, ნესილი რეთ? ედო ჯინჯითენ თქვან ბათუმიში ნამუ ოფუტეშენ რეთ? ექონური ოფუტე თქვანის მუ ჯოხონს? ექონური ოფუტე თქვანიში ჯოხო მუ რენ? აქონური ოფუტე თქვანის მუ ჯოხონს? ბათუმის მზახალეფე, დიცხირიმშინეფე გიყონუნანი? მუ სოჲადი, მუ გვარი გიღუნან ექონური?!
მუსტაфა კოლატი: ჰო, ბათუმიში ოფუტე მარადიდიშენ მუჰაჯირი მოხთიმერი ოჯაღიში (4.) მაოთხანი დიცხირიშენ ბერე ვორე. საფანჯაში ოფუტეს მურადიჲეს დობარგერი რენან მჯვეშეფე ჩქინი. ძეგნე ჩქინი რენ კოლოტოღლი. გურჯი დო ლაზეფეში დიდოს ამბარი ვა უღუნან მჯვეში გვარეფეშენ; ჩქინთი ეშო; დობაღინე ამბარი ვა მიღუნან მჯვეში გვარი ჩქინიშენ. მარა მარადითიში მახალლე პაპნავეთიშენ ვორეთ, ხვალა ეჲა ქომიჩქინან დო მუთუ ვარ. მჯვეშეფექ თქუმერტეს ქი,ჩქინი გვარი რტუ პაპინაძე.
ალი იჰსან აქსამაზი: ნოღა საქარჲას ეშო ოფუტეფე ქორენ ქი, ჰემი გურჯეფე, ჩვენებურე, ჰემითი ლაზეფე სქიდუნან. თქვანი ოფუტეთი ეშო რენი, ვა მიჩქინ… ბაზი- ბაზი ეშო იყვენ ქი, ნამთინი კოჩეფე ბაბაშენ ლაზი, ნანაშენ გურჯი, ჩვენებური; ნამთინი კოჩეფეთი ბაბაშენ გურჯი, ნანაშენ ლაზი რენან. ამკათა მზახალეფე, დიცხირიმშინეფე გიყონუნანი? ამკათა კოჩეფე იჩინოფით?!
მუსტაфა კოლატი: ნოღა საფანჯაში ლაზური დო გურჯული ოფუტეფე რენან ხოლოსონი ართიქართიშა. ემუშენითი ლაზეფე კალა გურჯეფეში ოჩილუ-ოქომოჯუ ოფშა რენ. ოთქვალუში ვორე; ნანა ჩქიმი რენ ჭანი; ბაბა ჩქიმიში ნანაში ნანა რენ ჭანი. დიდო ლაზიში ნანა ვარნა ჩილი რენ გურჯი. ჩქიმი ჟურ ნანდიდი რენ ქიმოჯერი ჭანეფე კალა. მაჟურა კელენდო ჟურ დადი ჩქიმი ქიმოჯერი რენ გურჯეფე კალა. მა ეშო ოთქვალუ მინონ ქი, აქონური ჟურ ხალკიში ხოლოსონობა დო ენთეფეში შქას აჲა დიცხირიმშინობა მუთეფეში ოკაპეთანუ ვა რენ არ თესადუфური დულჲა. აჲა რენ ოშწანურაფეშენ მოხთიმერი ართონობაში ლანდე. დერნეღი ჩქინიში დოლოხენი ოფშა ლაზი მეგაბრე ჩქინის ქუყონუნ გურჯი ნანა, ვარნა ოფშა გურჯი მეგაბრე ჩქინის ქუყონუნ ლაზი ნანა.
ალი იჰსან აქსამაზი: მუსტაфა ბეგი; ნამთინი გურჯუ გამანთანერეფექთი რეაქცია მეჩაფან დერნეღიში ჯოხოშა. ედო თქუმერნან: “ჩქინ ქართველი ვა ვორეთ, ჩვენებური ვორეთ, გურჯი ვორეთ!” ნამთინი გურჯეფექთი, “ჩქინ ქართველი ვა ვორეთ, მარა თურქი ვორეთ, მუსლიმანი ვორეთ, ჰემითი ჩვენებური ვორეთ”-ჲა თქუმერნან. ემუშენითი რეაქცია მეჩაფან დერნეღიში ჯოხოშა. ხოლო ლაზი გამანთანერეფეში დიდოქთი რეაქცია მეჩაფან დერნეღიში ჯოხოშა. ედო “ჩქინ გურჯი ვა ვორეთ. ჩქინ ქართველი ვა ვორეთ. აჲა დერნეღის ჯუმალობა ვა უღუნ ლაზეფეშა. გურჯისთანიში დევლეთიქ აჲა დერნეღის ნუმხვაჯუფს. გურჯისთანიში კილისექ აჲა დერნეღის ნუმხვაჯუფს”-ჲა თქუმერნან. ედო ეშო იძირენ ქი, ნამთინი გურჯი გამანთანერეფექ დო ლაზი გამანთანერეფეში დიდოქ კაი თოლითენ ვა გოწკერნან დერნეღის. ამკათა фიკირეფე შენი მუეფე გათქვენან? მუ ისიმადეფთ? ჰელე მიწვით, მუ იყვენ!
ალი იჰსან აქსამაზი: მუსტაфა ბეგი; ნამთინი გურჯუ გამანთანერეფექთი რეაქცია მეჩაფან დერნეღიში ჯოხოშა. ედო თქუმერნან: “ჩქინ ქართველი ვა ვორეთ, ჩვენებური ვორეთ, გურჯი ვორეთ!” ნამთინი გურჯეფექთი, “ჩქინ ქართველი ვა ვორეთ, მარა თურქი ვორეთ, მუსლიმანი ვორეთ, ჰემითი ჩვენებური ვორეთ”-ჲა თქუმერნან. ემუშენითი რეაქცია მეჩაფან დერნეღიში ჯოხოშა. ხოლო ლაზი გამანთანერეფეში დიდოქთი რეაქცია მეჩაფან დერნეღიში ჯოხოშა. ედო “ჩქინ გურჯი ვა ვორეთ. ჩქინ ქართველი ვა ვორეთ. აჲა დერნეღის ჯუმალობა ვა უღუნ ლაზეფეშა. გურჯისთანიში დევლეთიქ აჲა დერნეღის ნუმხვაჯუფს. გურჯისთანიში კილისექ აჲა დერნეღის ნუმხვაჯუფს”-ჲა თქუმერნან. ედო ეშო იძირენ ქი, ნამთინი გურჯი გამანთანერეფექ დო ლაზი გამანთანერეფეში დიდოქ კაი თოლითენ ვა გოწკერნან დერნეღის. ამკათა фიკირეფე შენი მუეფე გათქვენან? მუ ისიმადეფთ? ჰელე მიწვით, მუ იყვენ!
მუსტაфა კოლატი: ქომიჩქინ; მთელ დულჲაში სებები რენ აჲა ტერმინი, ზიტა: ქართველი. აჲა ტერმინი ქუღუნ ჟურ მაანა. მაართანი მაანა რენ მჩირე მაანა, გურჯისთანიში პერსპექთიфიშენ; ჯოღრაфჲაში დომინანტი მილლეთი შკელენ; აჭარულეფე, გურიალურეფე, მეგრელეფე, სვანეფე, ქართლურეფე, კახეთურეფე, მესხეთურეფე დო მაჟურაფე შკელენ გედგინერი ართობაში ჯოხო რენ აჲა. აჲა მილლეთიქ ჲოჩქინდუ არ დევლეთი. აჲა ართობათი რენ ოშწანურეფე წოხლეშენ ჲეჩქინდერი სიჲასური, კულტურული ართობა. ეჲა მილლეთიში ჯოხო რენ აჲა ჯოხო; ტერმინი: ქართველი.
თარიხური პერსპექთიфიშენ ვისიმადათ ნა, “ლაზი” ჯოხოთენ, ნა მოლიშინენ აჲა ხალკი ჩქინითი ქართველი მილლეთიში დოლოხე რტუ, ოშქენდა ოშწანურეფეს. ემინდრონერი ხალი რტუ აჲა. ანდღანერი ნდღასთი, აჲა ტერმინი აჲა მაანათენ იხმარინენ გურჯისთანის. ედო ქართველი რენ გურჯისთანიში მილლეთიში მილლეთური ჯოხო. დულჲა აშო რენ დო აშო მიჩქიტან. მჩირე მაანათენ, ტერმინი ქართველიში მაანა რენ აჲა.
აწითი აჲა ტერმინიში უმჩირე მაანაშა ქომოფთათ. აჲა ზიტაში, ტერმინიში, ქართველიში თურქული ნენაშა თერჯუმე რენ გურჯუ. ედო ეშო ითქვინაშითი, ლაზეფეში დიდოქთი რექცია მეჩაფს. აჲა რენ ნორმალი; ენთეფეში რეაქცია რენ ნორმალი. აჲა რენ ტერმინოლოჟური პრობლემი. ზიტა ქართველიში მაანა თურქულიშა გურჯუ ჲადო გოქთირუ რენ პრობლემი. ახირისთი, არ ლაზიქ თი-მუში მუშენი გურჯუ შინას ქი?! ჩქინ აქონური ლაზეფე ვა ფშინაფთ გურჯი; ენთეფეს “თქვან გურჯი რეთ,”-ჲა ვა ვუწვით, ეშო მუთუ ოთქვალუთი ვა მინონან. ედო მა ოთქვალუში ვორე ქი, მა გურჯი ვორე მარა, არმითხანიქ, “ სი ლაზი რე,”-ჲა თქვაში, მა აჲა მანიშა კაბული ვიქიფ; ემუშენი ქი, აჲა ჯოხო თი- ჩქიმი მა მითარიфუფს; ეშო ვისიმადეფ მა. აჲა თერმინოლოჟიური პრობლემეფეში ოჩოდინუ დო აჲა პრობლემეფეში ოლაგუ შენი ნამთინი აკტივიტეფეში დოლოხე ვიყვათენ; ეშო ვისიმადეფთ, მოხთანერი ორაფეში დოლოხე. გოშოგორაფე, სემინერეფე, კონфერანსეფეში ოხვენუთი გურის ქომიღუნან ჩქინ. ანდღანერი ნდღას, მთელ ანთეფე თურქული ნენათენ ვიქიფთ მარა, ჩქინი ნენა ბღარღალათში, ჩქვადოჩქვა ტერმინეფეთი ჲეჩქინდუნ.
ოთქვალუში ვორე ქი, ზიტა გურჯუ ვა რენ გურჯული ზიტა. ზიტა ლაზითი ვა რენ ლაზური ზიტა. აჲა ჯოხოფე გალენეფექ მომჩეს, აჲა ზიტაფე. დიდო მჯვეში ორაფეს, ანდღანერი თურქიჲეში ჲულვა უჩამზოღაში სემთი დო გურჯისთანიში გეოლვა სემთი რტუ რომაში იმპერიაში ლანდეში დოლოხე. ანდღანერი ჲულვა დო ომჟორე გურჯისთანიში სემთეფე რტეს ირანიში ლანდეში დოლოხე. ეშო რტუ. რომალურეფექ გეოლვა კელენი ხალკის ლაზი; ირანურეფექთი გურჯისთანიში ჲულვა დო ომჟორე კელენი ხალკის გურჯი უწუმერტეს. მარა ჩქინი პაპუშპაპუფეს თი- მუთეფეში აჲა ჯოხოფეთენ ვა უჩქიტეს დო ეშოთი ვა ოგნაფაფტეს. ჩქინი პაპუშპაპუფექ თი-მუთეფეში მუთეფეში სემთეფეთენ ოგნაფაფტეს. ნოწირენი იყვას; ეშო დოგაჭირათში, ჭანეთიში ხალკიქ ჭანი, აჭარაში ხალკიქ აჭარელი, გურიაში ხალკიქ გურიური სთერი ჯოხოფეთენ ოგნაფაფტეს თი-მუთეფეში; ეშო შინაფტეს დო მუთუ ვარ. ამუშენ მეტი მაჟურა ნოწირენეფეთი მემაჩენ თქვანდა აჲა თემაშენ.
აწითი ქომოფთათ მაჟურა ზიტაფეშა; გურჯული ჩვენებურიშა ვარნა ლაზური ჩქინებურიშა; აჲა ტერმინეფეშა ქომოფთათ. (17.) ვიტო მაშქვითანი ოშწანურაშენ, ეჲა სემთის ისლამობაში გონტალუთენ ტერმინი ქართველი იჭიტანუ; ხვალა ქრისტიანეფეს დუსქიდუ აჲა ჯოხო. თი-მუთეფეში ქრისტიანეფეშენ გამაკატუ შენი აჲა ტერმინი, ჩვენებური, იხმარეს მუსლიმანეფექ. ემუშენი ქი, ენთეფეს მუსლიმანობა ეშო ოხოწონაფაფტეს ვაიზეფექ ემინდროს. აჲა ხალკის მჯვეში რელიგია, დინი გუნდუნუ მარა, ნენა დო მინობა მუთეფეში ჩქარ ვა გუნდუნუ აჲა ხალკის; ვა გოჭკონდეს ნენა დო მინობა მუთეფეში. ეთნიკურო თურქი ვა რტეს. ჰემი თურქეფეშენ, ჰემითი ქრისტიანი დიცხირიმშინეფეშენ თი-მუთეფეში გამაკათუ შენი, თი-მუთეფეში ჩვენებური ვარნა ჩქინებური ოგნაფეს. ემინდრონერი დინური დო მილლეთური ტერმინეფე არ ვა რტუ. ეშო ფთქვათ, ჟურ ტერმინის, თურქი დო მუსლიმანის არ მაანა ქუღუტუ; ქართველი დო ორთოდოქსული ქრისტიანისთი ემკათა მაანა ქუღუტუ. აჲა სემთიში ხალკი ოწირაფტუ აჲა ტერმინიქ. ლაზეფეთი აჲა ტერმინიში დოლოხე რტუ. ემუშენითი ეჲა სემთის სქიდერი ხალკი მუსლუმანი რტუ დო ქრისტიანი დიცხირიმშინეფე მუთეფეშიშენ დიმენდრანეს. ქრისთიანი დიცხირიმშინეფე შკელენ გამიკათინუ მუსლიმანეფე.
ანდღანერი ნდღას, ქიანა ვა რენ ემინდრონერი გაგნაფათენ. ემუშენითი ჩქინებური ტერმინეფე, გოჩკონდინერი ტერიმინეფე, ფახაფე დო კულტური ჩქინი ვიჩინათ, ვოსქენდინათ; აჲა რენ აჲა დულჲაში ორა. გალენეფექ ნა მომჩეს ჯოხოფე ვა რენ ენდოლი ჩქინებური ტერმინეფეში ოხმარუშა.
აწითი ქომოფთათ გალენი ბაშქაფეში მფულერი ხეშა! ჩქინ დომაჭირანში, ჰემი თურქიჲეში ჯუმხურიჲეთიშენ ჰემითი გურჯისთანიში დევლეთიშენ ოშველაფუში თალებეფე მაყვასუნონ. აჲა რენ ოფშა ნორმალი. ჟურ დობადონათი ჩქინი რენ. თურქიჲეს დოვიბადით დო დოვირდით; ფსქიდურთ. მარა გურჯისთანი რენ ჩქინი პაპულეპეშპაპულეფეში დობადონა. ჩქინ ხელებერი ვორეთ, ემუშენი ქი, ჩქინ ქომიღუნან ჟურ დობადონა. ნამთინეფეს არ დობადონა ბილე ვა უღუნან. მუ პათ?!
აწითი კილისეში თემაშა ქომოფთათ. გურჯისთანიში მახორობა რენ დიდობათენ ქრისტიანი. აჲა ირის მიჩქინან. მა ქომიქჩინ, აქონური ლაზი დო გურჯეფეში ართობა დო კულტურული მოხვა რდალა ვა ნოწონდუნან ნამთინეფეს. ენთეფეს აჲა ართობა ვა უნონან. უკულე ანტი-გურჯისთანი პროფაგანდეფეში ლანდეთენ, ნამთინეფექ აჲა მალზეფე იქიფან. ჩქინ ვართი გურჯისთანიში კილისე კალა, ვართი თურქიჲეში დიჲანეთ იშლერი ბაშქანლუღი კალა ორგანიური კონტაქტი მიღუნან. აჲა რენ ართობა ჩქინიში დუშმანეფეში უმაანონი დო უღნოსე იфთირაფე. აჲა რენ ჩქინი გზა. ჩქარ მითიში ზორითენ ვა მევაშქვათენ აჲა გზა. ედო ჩქარ მითის დინითენ, რელიგიათენ კიმეტი ვა მეფჩაფთ. ჩქინი შენი კართა დინი რენ ხვამერი.
თარიხური პერსპექთიфიშენ ვისიმადათ ნა, “ლაზი” ჯოხოთენ, ნა მოლიშინენ აჲა ხალკი ჩქინითი ქართველი მილლეთიში დოლოხე რტუ, ოშქენდა ოშწანურეფეს. ემინდრონერი ხალი რტუ აჲა. ანდღანერი ნდღასთი, აჲა ტერმინი აჲა მაანათენ იხმარინენ გურჯისთანის. ედო ქართველი რენ გურჯისთანიში მილლეთიში მილლეთური ჯოხო. დულჲა აშო რენ დო აშო მიჩქიტან. მჩირე მაანათენ, ტერმინი ქართველიში მაანა რენ აჲა.
აწითი აჲა ტერმინიში უმჩირე მაანაშა ქომოფთათ. აჲა ზიტაში, ტერმინიში, ქართველიში თურქული ნენაშა თერჯუმე რენ გურჯუ. ედო ეშო ითქვინაშითი, ლაზეფეში დიდოქთი რექცია მეჩაფს. აჲა რენ ნორმალი; ენთეფეში რეაქცია რენ ნორმალი. აჲა რენ ტერმინოლოჟური პრობლემი. ზიტა ქართველიში მაანა თურქულიშა გურჯუ ჲადო გოქთირუ რენ პრობლემი. ახირისთი, არ ლაზიქ თი-მუში მუშენი გურჯუ შინას ქი?! ჩქინ აქონური ლაზეფე ვა ფშინაფთ გურჯი; ენთეფეს “თქვან გურჯი რეთ,”-ჲა ვა ვუწვით, ეშო მუთუ ოთქვალუთი ვა მინონან. ედო მა ოთქვალუში ვორე ქი, მა გურჯი ვორე მარა, არმითხანიქ, “ სი ლაზი რე,”-ჲა თქვაში, მა აჲა მანიშა კაბული ვიქიფ; ემუშენი ქი, აჲა ჯოხო თი- ჩქიმი მა მითარიфუფს; ეშო ვისიმადეფ მა. აჲა თერმინოლოჟიური პრობლემეფეში ოჩოდინუ დო აჲა პრობლემეფეში ოლაგუ შენი ნამთინი აკტივიტეფეში დოლოხე ვიყვათენ; ეშო ვისიმადეფთ, მოხთანერი ორაფეში დოლოხე. გოშოგორაფე, სემინერეფე, კონфერანსეფეში ოხვენუთი გურის ქომიღუნან ჩქინ. ანდღანერი ნდღას, მთელ ანთეფე თურქული ნენათენ ვიქიფთ მარა, ჩქინი ნენა ბღარღალათში, ჩქვადოჩქვა ტერმინეფეთი ჲეჩქინდუნ.
ოთქვალუში ვორე ქი, ზიტა გურჯუ ვა რენ გურჯული ზიტა. ზიტა ლაზითი ვა რენ ლაზური ზიტა. აჲა ჯოხოფე გალენეფექ მომჩეს, აჲა ზიტაფე. დიდო მჯვეში ორაფეს, ანდღანერი თურქიჲეში ჲულვა უჩამზოღაში სემთი დო გურჯისთანიში გეოლვა სემთი რტუ რომაში იმპერიაში ლანდეში დოლოხე. ანდღანერი ჲულვა დო ომჟორე გურჯისთანიში სემთეფე რტეს ირანიში ლანდეში დოლოხე. ეშო რტუ. რომალურეფექ გეოლვა კელენი ხალკის ლაზი; ირანურეფექთი გურჯისთანიში ჲულვა დო ომჟორე კელენი ხალკის გურჯი უწუმერტეს. მარა ჩქინი პაპუშპაპუფეს თი- მუთეფეში აჲა ჯოხოფეთენ ვა უჩქიტეს დო ეშოთი ვა ოგნაფაფტეს. ჩქინი პაპუშპაპუფექ თი-მუთეფეში მუთეფეში სემთეფეთენ ოგნაფაფტეს. ნოწირენი იყვას; ეშო დოგაჭირათში, ჭანეთიში ხალკიქ ჭანი, აჭარაში ხალკიქ აჭარელი, გურიაში ხალკიქ გურიური სთერი ჯოხოფეთენ ოგნაფაფტეს თი-მუთეფეში; ეშო შინაფტეს დო მუთუ ვარ. ამუშენ მეტი მაჟურა ნოწირენეფეთი მემაჩენ თქვანდა აჲა თემაშენ.
აწითი ქომოფთათ მაჟურა ზიტაფეშა; გურჯული ჩვენებურიშა ვარნა ლაზური ჩქინებურიშა; აჲა ტერმინეფეშა ქომოფთათ. (17.) ვიტო მაშქვითანი ოშწანურაშენ, ეჲა სემთის ისლამობაში გონტალუთენ ტერმინი ქართველი იჭიტანუ; ხვალა ქრისტიანეფეს დუსქიდუ აჲა ჯოხო. თი-მუთეფეში ქრისტიანეფეშენ გამაკატუ შენი აჲა ტერმინი, ჩვენებური, იხმარეს მუსლიმანეფექ. ემუშენი ქი, ენთეფეს მუსლიმანობა ეშო ოხოწონაფაფტეს ვაიზეფექ ემინდროს. აჲა ხალკის მჯვეში რელიგია, დინი გუნდუნუ მარა, ნენა დო მინობა მუთეფეში ჩქარ ვა გუნდუნუ აჲა ხალკის; ვა გოჭკონდეს ნენა დო მინობა მუთეფეში. ეთნიკურო თურქი ვა რტეს. ჰემი თურქეფეშენ, ჰემითი ქრისტიანი დიცხირიმშინეფეშენ თი-მუთეფეში გამაკათუ შენი, თი-მუთეფეში ჩვენებური ვარნა ჩქინებური ოგნაფეს. ემინდრონერი დინური დო მილლეთური ტერმინეფე არ ვა რტუ. ეშო ფთქვათ, ჟურ ტერმინის, თურქი დო მუსლიმანის არ მაანა ქუღუტუ; ქართველი დო ორთოდოქსული ქრისტიანისთი ემკათა მაანა ქუღუტუ. აჲა სემთიში ხალკი ოწირაფტუ აჲა ტერმინიქ. ლაზეფეთი აჲა ტერმინიში დოლოხე რტუ. ემუშენითი ეჲა სემთის სქიდერი ხალკი მუსლუმანი რტუ დო ქრისტიანი დიცხირიმშინეფე მუთეფეშიშენ დიმენდრანეს. ქრისთიანი დიცხირიმშინეფე შკელენ გამიკათინუ მუსლიმანეფე.
ანდღანერი ნდღას, ქიანა ვა რენ ემინდრონერი გაგნაფათენ. ემუშენითი ჩქინებური ტერმინეფე, გოჩკონდინერი ტერიმინეფე, ფახაფე დო კულტური ჩქინი ვიჩინათ, ვოსქენდინათ; აჲა რენ აჲა დულჲაში ორა. გალენეფექ ნა მომჩეს ჯოხოფე ვა რენ ენდოლი ჩქინებური ტერმინეფეში ოხმარუშა.
აწითი ქომოფთათ გალენი ბაშქაფეში მფულერი ხეშა! ჩქინ დომაჭირანში, ჰემი თურქიჲეში ჯუმხურიჲეთიშენ ჰემითი გურჯისთანიში დევლეთიშენ ოშველაფუში თალებეფე მაყვასუნონ. აჲა რენ ოფშა ნორმალი. ჟურ დობადონათი ჩქინი რენ. თურქიჲეს დოვიბადით დო დოვირდით; ფსქიდურთ. მარა გურჯისთანი რენ ჩქინი პაპულეპეშპაპულეფეში დობადონა. ჩქინ ხელებერი ვორეთ, ემუშენი ქი, ჩქინ ქომიღუნან ჟურ დობადონა. ნამთინეფეს არ დობადონა ბილე ვა უღუნან. მუ პათ?!
აწითი კილისეში თემაშა ქომოფთათ. გურჯისთანიში მახორობა რენ დიდობათენ ქრისტიანი. აჲა ირის მიჩქინან. მა ქომიქჩინ, აქონური ლაზი დო გურჯეფეში ართობა დო კულტურული მოხვა რდალა ვა ნოწონდუნან ნამთინეფეს. ენთეფეს აჲა ართობა ვა უნონან. უკულე ანტი-გურჯისთანი პროფაგანდეფეში ლანდეთენ, ნამთინეფექ აჲა მალზეფე იქიფან. ჩქინ ვართი გურჯისთანიში კილისე კალა, ვართი თურქიჲეში დიჲანეთ იშლერი ბაშქანლუღი კალა ორგანიური კონტაქტი მიღუნან. აჲა რენ ართობა ჩქინიში დუშმანეფეში უმაანონი დო უღნოსე იфთირაფე. აჲა რენ ჩქინი გზა. ჩქარ მითიში ზორითენ ვა მევაშქვათენ აჲა გზა. ედო ჩქარ მითის დინითენ, რელიგიათენ კიმეტი ვა მეფჩაფთ. ჩქინი შენი კართა დინი რენ ხვამერი.
ალი იჰსან აქსამაზი: მა фეჲსბუკიში ბუტკა თქვანიშენ დოვიგური ქი, თქვან კულტურული სახას, სფეროს იჩალიშაგინონან. ეშო თქუმერთ თქვან. მუ კულტურული აქტივიტეფე ყვაგინონან?! მუ კულტურული პროგრამეფე გიღუნან? მუ პროჟეფე გიღუნან? გურჯეფე შენი მუ აკტივიტეფეში პროჟეფე გიღუნან?! ხოლო ლაზეფე შენი მუ აკტივიტეფეში პროჟეფე გიღუნან?! მა კონკრეტული პროჟეფე გკითხუფ თქვან?!
მუსტაфა კოლატი: ჰო… ლაზური დო გურჯული ნენაფეში კურსეფე მაყვასუნონან. ოხორონუში დო ჩქინებური მუსიკაში კურსეფეთი მაყვასუნონან. ლაზური დო გურჯული ბირაფაფეში კოროშათი თოლი ქომიღუნან; აჲა აწიშენ ვოგნაფათ დო გიჩქიტან. მთინი გიწვათ; ოფშა პროჟეფე ქომიღუნან ჩქინ აჲა სფეროს. ედო ორათენთი ქოძირასენან კოჩეფექ; ეშო მინონან ჩქინ.
ალი იჰსან აქსამაზი: მა ეშო ვისიმადეფ ქი, თურქიჲე დო გურჯისთანი ჰემი მანძაგერი, ჰემითი დოსთი რენან ართიმაჟურაშა. ედო აქონური-ექონური გურჯეფეში დო ლაზეფეში ჯუმალობაქ ჰემი თურქიჲე დო გურჯისთანიში დოსთობას, ჰემითი ექონური- აქონური ლაზეფე დო გურჯეფეში კულტურული ჯუმალობას ნუმხვაჯასუნონ. აშო მიჩქინ მა… ედო ეშოთი მეფშვენ… ირის მიჩქინან კულტურიქ სინორი ვა იჩინოფს. აჲა პოლიტიკური გაგნაფათენ ვა გიწუმერთ, კულტურული გაგნაფათენ გიწუმერთ. ედო კართა კოჩი დობადონა მუშიში, ვათანი მუშიში ვათანპერვერი რენ, პატრიოტი რენ. ეშო მიჩქინ. ჩქინ თურქიჲეში პატრიოტი ვორეთ. ემუშენი ქი, ჩქინ აჲა დობადონაში ვათანდაში ვორეთ; მელენეფეთი გურჯისთანიში. დუალური მოქალაქობა ქუღუნ კოჩეფეთი ქორენ… მუ მათქვენ ენთეფე შენი?! ვა მიჩქინ. მუ მიჩქინ! მარა გიჩქიტან, პოლიტიკური გაგნაფათენ ვა გკითხუფთ… თქვან ჰემი თურქიჲე დო გურჯისთანიში დოსთობა ჰემითი ექონური- აქონური გურჯეფე დო ლაზეფეფეში ჯუმალობა შენი მუეფე გათქვენან? მუეფე იზმონთ? აჲა დერნეღის, დერნეღი თქვანის პოზიტიური როლი აყვასიონი აჲა დოსთობა დო ჯუმალობაშა ომხვაჯუშა ?! მუეფე იზმონთ?
მუსტაфა კოლატი: ჰო, მორო, დერნეღიში ჩქინიში ნოღირე რენ მზახალი ხალკეფეში ოკონჭუ დო ჯუმალობაში ოკაპეტანუ. მა მკითხეს: დერნეღი თქვანიში ნოღირე რენ ლაზეფე დო გურჯეფეში შქას ხინჯიში ოკიდუ; ეშო რენი?”-ჲა. ჩქინ ზათი ხინჯი ქომიღუნან შქას. მუში ხინჯი?! ჩქინ წოხლეშენ ხინჯი პკიდით მარა, დუშმანიშა ოღობუ შენი. აშო მათქვენ მა.
ალი იჰსან აქსამაზი: მუსტაфა ბეგი, გიჩქინან, ანდღანერი ნდღა ეშო რენ ქი, ჩქინ (21.) ეჩი დო მაართანი ოშწანურას ფსქიდურთ, მარა ანდღანერი ნამთინი კოჩეფექ სიმადათენ ხოლოთი (20.) მაეჩანი ოშწანურას დოსქიდეს. მა ოთქვალუ მინონ ქი, ნამთინი კოჩეფე ხოლოთი (20) მაეჩანი ოშწანურაში რესმური, ოфიციალური იდეოლოჟეფეთენ სქიდუნან… მარა აჲა რენ გლობალიზაციაში პერიოდი. ინტერნეტიქ სინორი ვა იჩინოფს. თიჯარეთიში დუნჲაქ სინორი ვა იჩინოფს. Фინანსიში დუნჲაქ სინორი ვა იჩინოფს. კულტურიქ სინორი ვა იჩინოფს. ემკათა კოჩეფეში გაგნაფა შენი მუეფე თქუმერთ? ემკათა ოфიციალური იდეოლოჟეფეთენ ანდღანერი ნდღალეფეს ჯუმალობა ირდენი, მომანძინენანი? მისობა ირდენი? უდოდგინუ “ლაზლარ, გურჯი რენან; ლაზური რენ ქორთული ნენაში დიალექტი” ოთქვალუთენ ჯუმალობა მომანძინენანი?! (25) ეჩი დო ვით წანაშენ დონი, გურჯი გამანთანერეფექ აჲა ნენაფე თქუმერნან…
ალი იჰსან აქსამაზი: მუსტაфა ბეგი, გიჩქინან, ანდღანერი ნდღა ეშო რენ ქი, ჩქინ (21.) ეჩი დო მაართანი ოშწანურას ფსქიდურთ, მარა ანდღანერი ნამთინი კოჩეფექ სიმადათენ ხოლოთი (20.) მაეჩანი ოშწანურას დოსქიდეს. მა ოთქვალუ მინონ ქი, ნამთინი კოჩეფე ხოლოთი (20) მაეჩანი ოშწანურაში რესმური, ოфიციალური იდეოლოჟეფეთენ სქიდუნან… მარა აჲა რენ გლობალიზაციაში პერიოდი. ინტერნეტიქ სინორი ვა იჩინოფს. თიჯარეთიში დუნჲაქ სინორი ვა იჩინოფს. Фინანსიში დუნჲაქ სინორი ვა იჩინოფს. კულტურიქ სინორი ვა იჩინოფს. ემკათა კოჩეფეში გაგნაფა შენი მუეფე თქუმერთ? ემკათა ოфიციალური იდეოლოჟეფეთენ ანდღანერი ნდღალეფეს ჯუმალობა ირდენი, მომანძინენანი? მისობა ირდენი? უდოდგინუ “ლაზლარ, გურჯი რენან; ლაზური რენ ქორთული ნენაში დიალექტი” ოთქვალუთენ ჯუმალობა მომანძინენანი?! (25) ეჩი დო ვით წანაშენ დონი, გურჯი გამანთანერეფექ აჲა ნენაფე თქუმერნან…
მუსტაфა კოლატი: ჩქინ ამკათა ცარა ნიზაფეთენ დულჲა ვა მიღუნან დერნეღის. მილლეთის ლაზური ნენა გუნდუნუნ; მილლეთის გურჯული ნენა გუნდუნუნ. ჩქინი ნოღირე რენ აჲა ნენაფეში ოსქიდუ. იფთი აჲა ოხვენუში ვორეთ. მუ მახვენენან აჲა; აჲა გზას ოყოფიმუში ვორეთ. მორო, თქვანი სთერი ლაზი გამანთანერეფეშენთი მუთუფე გაკვანდამინონან.
ალი იჰსან აქსამაზი: ანდღაშა ლაზი გამანთანერეფე დო გურჯი გამანთანერეფე ართიმაჟურაშა მენდრა დოსქიდეს. მარა აჲა დულჲას გურჯი გამანთანერეფე კაბაეთონი რტეს. ემუშენი ქი, “ლაზეფე გურჯი რენან. ლაზური, გურჯუში ნენაში დიალექტი რენ”-ჲა თქუმერტეს. აწითი ეშო თქუმერს ნამთინეფექ. ეშოთი ჭარუფტეს უდოდგინუ. ხოლო ოთქვალუში ვორე ქი, ემკათა ელიტური გურჯი გამანთანერეფექ აქონური გურჯეფეში, ჩვენებურეფეში კულტურული ოკაპე ტანუთი ვა ინჭელეს… მარა აჲა რენ მაეჩანი ოშწანურაში პოლიტიკური გაგნაფა. ეშო ვა რენი?! თქვან მუ ისიმადეფთ? აქონური ლაზეფე გურჯი რენანი? ემკათა გაგნაფაფე ჯუმალობაში ნიშანი რენი? აჲა ხალი მუჭო ძიროფთ?!
მუსტაфა კოლატი: ჟილე აჲა თემას ნენა გეგიქთირით. ეჲა დოგიბაღუნან; ეშო ვისიმადეფ. თურქული ტერმინოლოჟითენ ბღარღალათ ნა, პრობლემეფე ჲეჩქინდუნ დო მუთუ ვარ.
ალი იჰსან აქსამაზი: ანდღაშა ლაზი გამანთანერეფე დო გურჯი გამანთანერეფე ართიმაჟურაშა მენდრა დოსქიდეს. მარა აჲა დულჲას გურჯი გამანთანერეფე კაბაეთონი რტეს. ემუშენი ქი, “ლაზეფე გურჯი რენან. ლაზური, გურჯუში ნენაში დიალექტი რენ”-ჲა თქუმერტეს. აწითი ეშო თქუმერს ნამთინეფექ. ეშოთი ჭარუფტეს უდოდგინუ. ხოლო ოთქვალუში ვორე ქი, ემკათა ელიტური გურჯი გამანთანერეფექ აქონური გურჯეფეში, ჩვენებურეფეში კულტურული ოკაპე ტანუთი ვა ინჭელეს… მარა აჲა რენ მაეჩანი ოშწანურაში პოლიტიკური გაგნაფა. ეშო ვა რენი?! თქვან მუ ისიმადეფთ? აქონური ლაზეფე გურჯი რენანი? ემკათა გაგნაფაფე ჯუმალობაში ნიშანი რენი? აჲა ხალი მუჭო ძიროფთ?!
მუსტაфა კოლატი: ჟილე აჲა თემას ნენა გეგიქთირით. ეჲა დოგიბაღუნან; ეშო ვისიმადეფ. თურქული ტერმინოლოჟითენ ბღარღალათ ნა, პრობლემეფე ჲეჩქინდუნ დო მუთუ ვარ.
ალი იჰსან აქსამაზი: “ლაზეფე გურჯეფეშენ მოხთიმერი რენ.” ვარნა “გურჯეფე ლაზეფეშენ მოხთიმერი რენ.” მის აჩქინენ ქი?! ამკათა პოლემიკეფექ ჩქინებური ჯუმალობას მხუჯი ვა მეჩაფს. ამკათა პოლემიკეფექ ჩქინებური ჯუმალობას ზარარი მეჩაფს. აჲა რენ კოჩინობაში დუშმანეფეში გაგნაფა... ანდღანერი ნდღას ჩქინ თურქიჲეს ფსქიდურთ დო ჩქინი მინობაფე ღურუნ; ჩქინი ნენაფე ღურუნ. აჲა რენ ესასური პრობლემი. მუჭო პათ დო ხე-ოკო კლიმერი ჩქინი მინობაფე ვოსქედინათ; მუჭო პათ დო ჩქინი ნენაფე ვოსქედინათ. აჲა რენ ჩქინი პრობლემი… აჲა ვა რენ პოლიტიკური გაგნაფა მარა კულტურული გაგნაფა. თქვან მუ ისიმადეფთ აჲა თემაში ჟინ?!
მუსთაфა ქოლათ: ჩქინ ამკათა არ იდდია ვა მიღუნან დერნეღის. ლაზეფე ქართველი ნოქთინუში ნოღირე ვა მიღუნან. ნამთინეფექ ეშო თქუმერნან მარა, ჩქინ ეშო ნოღირე ვა მიღუნან. ნანა ნენა მუში, ლაზური ნენა გოჭკონდერი ლაზის ლაზური ნენაში კურსიში გონწკიმუთენ გოქართველუ იყვენი? აჲა იდდიაში მანჯეფექ აჲა კითხალაშა ნენა გემიქთირან დო აჲა დომიბაღუნ.
ალი იჰსან აქსამაზი: მა ეშო ვისიმადეფ ქი, ლაზი გამანთანერეფე დო გურჯი გამანთანერეფეში ჯუმალობა დო ართიქართის ომხვაჯუ ოფშა ბეჯითი რენ. აჲა მისობა რენ. ემუშენი ქი, ლაზეფე დო გურჯეფე ჯუმალეფე რენან. მა ჯუმალობაში გაგნაფათენ კულტურული მაანათენ კითხალაფე ჩქიმი გკითხით დო თქვანთი ჯუმალობათენ ნენა გემიქთირით… მა შუქური გიწუმერთ. დიდო ოსინაფუ ნოშქერი რენ; ჭიტა ოსინაფუ ორქო რენ. ეშო ზოპონტეს მჯვეშეფექ. ენთეფეს ყუჯი მეფჩათ! ედო აკონარი ოღარღალუ დომიბაღუნან. ეშო ვისიმადეფ მა… თქვან ოთქვალუში ჩქვა მუთუ გიღუნან ნა, მუ იყვენ, ეთი თქვით დო აჲა ინტერვიუ ვოჩოდინათ! მა შუქური გიწუმერთ. ალლაჰიქ ბერე-ბარი კალა იროთე გოხელან!
(10 XI 2018)
ალი იჰსან აქსამაზი: მა ეშო ვისიმადეფ ქი, ლაზი გამანთანერეფე დო გურჯი გამანთანერეფეში ჯუმალობა დო ართიქართის ომხვაჯუ ოფშა ბეჯითი რენ. აჲა მისობა რენ. ემუშენი ქი, ლაზეფე დო გურჯეფე ჯუმალეფე რენან. მა ჯუმალობაში გაგნაფათენ კულტურული მაანათენ კითხალაფე ჩქიმი გკითხით დო თქვანთი ჯუმალობათენ ნენა გემიქთირით… მა შუქური გიწუმერთ. დიდო ოსინაფუ ნოშქერი რენ; ჭიტა ოსინაფუ ორქო რენ. ეშო ზოპონტეს მჯვეშეფექ. ენთეფეს ყუჯი მეფჩათ! ედო აკონარი ოღარღალუ დომიბაღუნან. ეშო ვისიმადეფ მა… თქვან ოთქვალუში ჩქვა მუთუ გიღუნან ნა, მუ იყვენ, ეთი თქვით დო აჲა ინტერვიუ ვოჩოდინათ! მა შუქური გიწუმერთ. ალლაჰიქ ბერე-ბარი კალა იროთე გოხელან!
(10 XI 2018)
